Wat willen we bereiken?

Kwaliteit provinciaal bestuur

Als (provinciale) overheid willen we een goed functionerende bestuurslaag zijn. Dat zit om te beginnen in een aantal bijna ‘eeuwige’ waarden: betrouwbaarheid, rechtmatigheid, onpartijdigheid. Die streven we onder andere na in de manier waarop we samenwerken en opereren ten aanzien van besluitvorming en de behandeling van bezwaren daartegen.
Nederland staat de aankomende kabinetsperiode voor majeure maatschappelijke opgaven (zoals energietransitie, woningbouw, klimaatadaptatie, veenweide-aanpak), die bestuurlijke grenzen overstijgen, en waar het kabinet samen met de decentrale overheden in moet optrekken. Dit zijn vraagstukken die ‘in de regio’ hun gebiedsspecifieke beslag moeten krijgen. Rijk, provincies, gemeenten en waterschappen hebben ieder hun eigen taken en verantwoordelijkheden, maar een effectieve aanpak van dit soort vraagstukken vereist bestuurlijke samenwerking over de grenzen heen. Juist als middenbestuur weet de provincie dat het draait om het verbinden van de juiste partijen op verschillende schaalniveaus. Wij willen ons inspannen om de bestaande overheidssamenwerking te optimaliseren en ons in Fryslân verder ‘als één overheid’ te organiseren.

Rol en positie
Kwalitatief goed bestuur houdt ook het vermogen tot vernieuwing en aanpassing in. De maatschappij verandert, en onze rol zou daarmee ook moeten veranderen. Ook willen we ‘ontregelen’: bureaucratie en overbodige regels verminderen of minimaal vereenvoudigen. Omdat iedere opgave een eigen schaal kent, is ten slotte van belang dat de provincie hier flexibel mee kan omgaan, zowel zelf als in samenwerking met partners.
Samen met onze mede-overheden zullen we een verdere bijdrage leveren aan het maatschappelijk en economisch herstel na de covid-19 crisis. In IPO-verband hebben we samen met de beide andere koepelorganisaties Unie van Waterschappen (UvW) en Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) een gemeenschappelijke agenda voor de aankomende kabinetsperiode opgesteld (als opvolger van het Interbestuurlijk Programma (IBP)): binnen het kabinetsaanbod “Krachtig groen herstel van Nederland” kunnen de provincies – democratisch gelegitimeerd, regionaal, samenhangend – bijdragen aan een effectieve aanpak.

Kwaliteit openbaar bestuur
In recente adviezen van gezaghebbende instanties zoals de Raad voor het Openbaar Bestuur (“Rol nemen, ruimte geven”, “Rust-Reinheid-Regelmaat”, “Droomland of niemandsland. Uitgangspunten voor het besturen van regio’s” en de Raad van State (“Voorlichting over interbestuurlijke verhoudingen”) wordt aandacht besteed aan de noodzaak om in de regio de uitvoeringskracht van de gezamenlijke overheden te borgen en te maximaliseren. Tegelijk blijkt ook dat die samenwerking in de praktijk nog niet zo gemakkelijk te realiseren is, zo is ook vastgesteld door de commissie Ter Haar (Studiegroep Interbestuurlijke en Financiële Verhoudingen, “Als één overheid slagvaardig de toekomst tegemoet”).

Naast de verantwoordelijkheid voor ons eigen functioneren als bestuur heeft de provincie als kerntaak toe te zien op de kwaliteit van het Friese lokaal bestuur. Het doel daarbij is het bevorderen van duurzaam financieel gezonde en bestuurskrachtige Friese gemeenten. Met name de financiële positie van de Friese gemeenten staat op dit moment door de tekorten binnen het sociaal domein onder druk. Gemeenten worden bovendien geconfronteerd met de economische en sociale gevolgen van de coronacrisis. Van welke aard en hoe groot de omvang van de financiële gevolgen zijn, is nog niet met zekerheid vast te stellen. Wel is duidelijk dat dit nog gedurende langere tijd merkbaar zal zijn. Daarnaast zal de komende periode ook een bredere discussie over de gemeentefinanciën plaatsvinden, zoals bijvoorbeeld over de herijking van het gemeentefonds waarvoor nu een herzien voorstel ter advisering voorligt bij de Raad voor Openbaar Bestuur (ROB) . Deze ontwikkelingen hebben een enorme impact op de toekomstige financiële situatie van de gemeenten en daarmee ook op de lokale bestuurskracht van de Friese gemeenten. De provincie zal waar mogelijk ook een rol spelen in deze discussie. Het is van belang om de goede contacten met de gemeenten te onderhouden en hen te ondersteunen waar mogelijk.

In eerste instantie zijn gemeenten zelf verantwoordelijk voor hun bestuurskwaliteit. Waar mogelijk willen we ook kijken waar we gezamenlijk met gemeenten tot modernisering van het Friese bestuur kunnen komen. Binnen deze kerntaak valt ook het bevorderen van de bestuurlijke integriteit en weerbaarheid. Hiertoe willen wij de bewustwording van de risico’s van ondermijnende criminaliteit ten aanzien van het Friese openbaar bestuur als geheel vergroten.
In het Interbestuurlijk programma hebben Rijk, IPO en VNG afgesproken dat samengewerkt wordt aan vernieuwing van het interbestuurlijk en financieel toezicht, zodat het toezicht zo effectief mogelijk is en past bij een gezamenlijke aanpak van maatschappelijke opgaven.

Vernieuwing van het bestuur in Fryslân
Zoals we al aangaven valt onder goed besturen ook het vermogen tot vernieuwing en aanpassing. In 2020 brachten we een discussienotitie bestuurlijke vernieuwing uit om in Fryslân breed de discussie aan te gaan waar besturen en vooral daarin samenwerken in Fryslân heen zouden moeten gaan. Een begin met de discussie daarover maakten we al in de tweede helft van 2020 maar willen we doortrekken in 2022 naar concrete initiatieven en maatregelen. Ook gaven we onze visie op regionale samenwerking weer in de startnotitie regionale samenwerking en de manier waarop we beter met maatschappelijke initiatieven willen omgaan in de beleidsbrief Grote integrale maatschappelijke initiatieven die op moment van schrijven onderweg zijn naar Provinciale Staten voor behandeling.

Welke resultaten willen we in 2022 behalen?

• Met (samenwerkende clusters van) gemeenten hebben we periodiek bestuurlijk overleg, onder andere op basis van de beleidsambities op het terrein van bestuur en gemeentefinanciën, ook in relatie tot Covid-19. Dit mede in het licht van de aanstaande raadsverkiezingen van 16 maart 2022 en de daaropvolgende nieuwe gemeentelijke bestuursperiode.
• Tevens hebben wij periodiek overleg met het bestuur van de Vereniging van Friese Gemeenten (VFG) over zaken van gemeenschappelijk belang.
• Met betrekking tot het versterken van de weerbaarheid tegen ondermijnende criminaliteit werken we verder aan het vergroten van de weerbaarheid van onze eigen werkprocessen, en geven we samen met onze ketenpartners een impuls aan het blijvend versterken van de Friese overheidsketen.
• We voeren een aantal pilots op het terrein van bestuurlijke vernieuwing uit, alleen of (bij voorkeur) in samenwerking met onze bestuurlijke en andere partners.
• We voeren de nieuwe werkwijze voor omgang met grote integrale maatschappelijke initiatieven in.
• We gaan van start met de nieuwe werkwijze(n) voor regionale samenwerking.
• IBT is voor het eerst in 2022 risicogericht en afgestemd op de betreffende gemeenten en Wetterskip (maatwerk).

Wat mag het kosten?