1     Spoorprojecten (programma infrastructuur)

Algemeen
De spoorprojecten zijn onder te verdelen in vier hoofdprojecten:
a. Capaciteitsvergroting van de spoorverbinding Leeuwarden-Zwolle voor de uitbreiding van twee naar vier treinen per uur in beide richtingen.
b. Capaciteitsvergroting van de spoorverbinding Leeuwarden-Groningen voor het rijden van een tweede sneltrein.
c. Aanleg van station Leeuwarden Werpsterhoeke met een onderdoorgang voor auto’s en vrachtwagens en een onderdoorgang voor fietsers en voetgangers.
d. Capaciteitsvergroting van de spoorverbinding Leeuwarden-Sneek voor de uitbreiding van drie naar vier treinen per uur in de spits.

1a.  Capaciteitsvergroting spoorverbinding Leeuwarden-Zwolle

Welke besluiten zijn er nog genomen in het jaar 2022 door Provinciale Staten?

In de eerste maanden van 2022 zijn geen besluiten genomen door Provinciale Staten.

Wat heeft het gekost?

Spooruitbreiding Zwolle-Herfte
Het project Zwolle-Herfte inclusief vernieuwing opstelterrein te Zwolle is geraamd circa € 240 miljoen gekost. Het Rijk financiert het bedrag van € 240 miljoen voor het grootste gedeelte met eigen middelen. De bijdrage vanuit Regiospecifiek Pakket (RSP)-middelen (Motie Koopmans) is € 70 miljoen. De provincies Groningen, Drenthe, Overijssel en Fryslân hebben aanvullend gezamenlijk als regionale bijdrage € 36 miljoen beschikbaar gesteld. De provincie Fryslân draagt hier € 10 miljoen aan bij vanuit de Investeringsagenda Drachten-Heerenveen. De risico’s van het project Herfte-Zwolle zijn voor het Rijk.

HRMK-spoorbrug te Leeuwarden
De vervanging van de spoorbrug HRMK voor een aquaduct is nog niet in uitvoering. De verwachting is dat een spooraquaduct circa € 100 – 125 miljoen kost. De provincie heeft voor de vervanging van de HRMK- en HRM-spoorbrug in totaal € 20,5 miljoen gereserveerd.

Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd?

Spooruitbreiding Zwolle-Herfte
In 2021 is de spooruitbreiding Zwolle-Herfte door ProRail opgeleverd. Eerder is het nieuwe opstelterrein in Zwolle al in gebruik genomen. In 2022 vindt grotendeels de administratieve afronding van dit project plaats.

HRMK-spoorbrug te Leeuwarden
Vanuit zowel de scheepvaart als het treinverkeer is er een capaciteitsprobleem bij de spoorbrug over het Van Harinxmakanaal (HRMK). Provinciale Staten hebben in juni 2018 de ambitie uitgesproken om de huidige spoorbrug HRMK te vervangen door een spooraquaduct. Tijdens het BO-MIRT 2020 is over de mogelijke decentralisatie van de sprinterdienst en de aanpak van de HRMK-spoorbrug afgesproken met het Rijk gezamenlijk te werken aan een samenhangend pakket van maatregelen om de spoorverbinding Leeuwarden-Zwolle te verbeteren. Hieronder valt onder meer ook de realisatie van het station Leeuwarden Werpsterhoeke.

Doordat het Rijk een beperkt onderhandelingsmandaat had vanwege de demissionaire status van het kabinet in 2021, is de inzet van beide partijen om in 2022 tot bestuurlijke afspraken te komen onder welke condities en voorwaarden (waaronder het beoogde verbeterde reizigersproduct, de benodigde jaarlijkse exploitatiebijdrage en investeringen in infrastructuurmaatregelen) decentralisatie van de sprinterdienst kan plaatsvinden.

Hoe hebben de genoemde risico’s zicht ontwikkeld en zijn er nieuwe risico’s bijgekomen?

Er is nog geen externe financiering gevonden voor de realisatie van een spooraquaduct onder het Van Harinxmakanaal. De provincie voert in het kader van de mogelijke decentralisatie van de sprinterdienst Leeuwarden-Zwolle gesprekken met het Rijk om een totaal pakket aan (financiële) afspraken te maken over de benodigde middelen voor exploitatie van deze sprinterdienst en infrastructuurmaatregelen, waaronder vervanging van de spoorbrug over het Van Harinxmakanaal door een spooraquaduct.

In het voorjaar van 2021 heeft ProRail met de provincie afspraken gemaakt over tijdelijke aanpassing van de bedieningstijden van de HRMK-spoorbrug te Leeuwarden voor de scheepvaart, om het rijden met vier treinen tussen Zwolle-Leeuwarden vanaf 6 september 2021 mogelijk te maken. ProRail zou voor 1 april 2022 infrastructurele aanpassingen aan het spoor verrichten, zodat de bedieningstijden voor de scheepvaart weer verruimd konden worden. ProRail heeft in maart 2022 bij de provincie aangegeven dat de infrastructurele aanpassingen naar verwachting pas in het vierde kwartaal van 2024 gereed zijn. ProRail, NS en provincie zijn in gesprek om voor de tussentijd een oplossing te zoeken voor de afwikking van het trein- en scheepvaartverkeer, waarbij de focus ligt om dit in de treindienstregeling op te lossen.

1b.  Capaciteitsvergroting spoorverbinding Leeuwarden-Groningen

Welke besluiten zijn er nog genomen in het jaar 2022 door Provinciale Staten?

In de eerste maanden van 2022 zijn geen besluiten genomen door Provinciale Staten.

Wat heeft het gekost?

Tot op heden is aan het project extra sneltrein Groningen-Leeuwarden € 158 miljoen uitgegeven. Er is alleen nog budget gereserveerd voor de aanpassing van een overweg in Groningen en voor eventuele claims in het kader van de nadeelcompensatie. Op basis van de huidige gegevens valt de prognose einde werk binnen projectbudget.

Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd?

De laatste grote werkzaamheden voor het project extra sneltrein Groningen-Leeuwarden zijn in 2020 uitgevoerd. De tweede sneltrein is in december 2020 gaan rijden. Voor het project moet alleen nog een overweg worden aangepast in de Hogeweg bij Den Horn (provincie Groningen). ProRail is bezig met de planvoorbereiding voor aanpassing van de overweg (een haakse ligging van de Hogeweg op het spoor). De verplaatsing van de overweg wordt gecombineerd met andere werkzaamheden aan het spoor in 2022/2023.

In oktober 2021 heeft het Nederlands Arbitrage Instituut de uitspraak gedaan dat de vordering van € 4,5 miljoen van de aannemer is afgewezen en dat de aannemer aansprakelijk is voor de tegenvordering van ProRail. Over de hoogte van deze tegenvordering is in Q1 2022 met de aannemer een afspraak gemaakt.

Hoe hebben de genoemde risico’s zich ontwikkeld en zijn er nieuwe risico’s bijgekomen?

De meeste werkzaamheden voor dit project zijn uitgevoerd en de vordering van € 4,5 miljoen van de aannemer is eind 2021 afgewezen. Daarmee is het risicoprofiel verder verkleind. In het risicoprofiel wordt nu alleen nog rekening gehouden met de aanpassing van een overweg bij Den Horn en met eventuele claims in het kader van de nadeelcompensatie.

1c.  Station Leeuwarden Werpsterhoeke

Welke besluiten zijn er nog genomen in het jaar 2022 door Provinciale Staten?

In de eerste maanden van 2022 zijn geen besluiten genomen door Provinciale Staten.

Wat heeft het gekost?

Het project bestaat uit twee fasen. Fase één bestaat uit de aanleg van twee onderdoorgangen bij het toekomstig station Leeuwarden Werpsterhoeke. Deze fase is voor een bedrag van € 14.592.700,- exclusief BTW binnen het budget van € 16.726.400,- exclusief BTW uitgevoerd. Het restant wordt vanuit het Rijk overgemaakt naar de provincie.

Fase twee bestaat uit de sanering van de twee spoorwegovergangen Nije Werpsterdyk en Barrahûs en de bouw van het station. Het totaal beschikbare budget voor de sanering van deze overgangen is € 570.000,-. Hiervan wordt € 285.000,- gedekt uit de RSP-middelen en € 285.000,- door de provincie Fryslân (budget fase 2). Voor de bouw van het station is circa € 11 miljoen gereserveerd.

Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd?

De twee onderdoorgangen nabij het nieuwe station Leeuwarden Werpsterhoeke zijn in 2018 en 2019 opgeleverd. De twee spoorwegovergangen zijn in 2020 afgesloten voor het verkeer. In 2021 zijn deze overgangen cosmetisch gesaneerd en in 2022 wordt de beveiliging/aankondiging in de spoorbaan gesaneerd. Dit wordt conform planning in het vierde kwartaal van 2022 uitgevoerd.

De gemeente Leeuwarden en de provincie Fryslân hebben de ambitie om het station in 2025 te openen. De opening van het station is onder meer afhankelijk van de inpassing van een extra haltering in de dienstregeling en de bekostiging van de exploitatie van een extra haltering. De regio streeft ernaar hierover uiterlijk in 2022 afspraken te maken met het Rijk en ProRail.

Hoe hebben de genoemde risico’s zich ontwikkeld en zijn er nieuwe risico’s bijgekomen?

ProRail verwacht dat de laatste werkzaamheden voor de sanering van de twee spoorwegovergangen binnen het beschikbare budget kan worden uitgevoerd.

Uit verricht onderzoek in 2021 van ProRail blijkt dat een extra haltering niet zondermeer inpasbaar lijkt in de dienstregeling en aanvullende maatregelen op dit baanvak noodzakelijk lijken. ProRail heeft daarom aangegeven dat ingebruikname van station Leeuwarden Werpsterhoeke op z’n vroegst in 2027-2030 kan plaatsvinden. Dit is zoals wij u al gemeld hebben in de tweede bestuursrapportage 2021 dat 2025 mogelijk niet gehaald wordt. De regio is in overleg met het Rijk en ProRail om vervolgafspraken te maken over een spoedige realisatie van dit station en de ingebruikname hiervan.

Daarnaast is de provincie in gesprek met het Rijk over de bekostiging van de exploitatie van de haltering op station Werpsterhoeke. De ontwikkeling van De Zuidlanden gaat minder snel dan aanvankelijk werd gedacht. Hierdoor kan het verwachte reizigersaanbod uit/naar dit nieuwe stadsdeel in 2025 nog laag zijn. Hiervoor is mogelijk een aanvullende exploitatiebijdrage nodig. Het is niet uitgesloten dat een bijdrage van de provincie nodig is.

1d.  Capaciteitsvergroting spoorverbinding Leeuwarden – Sneek

Welke besluiten zijn er nog genomen in het jaar 2022 door Provinciale Staten?

In de eerste maanden van 2022 zijn geen besluiten genomen door Provinciale Staten.

Wat heeft het gekost?

Tot nu toe is € 2,4 miljoen uitgegeven. De kosten voor de aanpassingen van de treinbeveiling bij station Mantgum waren geraamd op € 1,3 miljoen. Hieraan heeft het Rijk € 0,65 miljoen bijgedragen.

Voor de aanpassingen op het emplacement Leeuwarden is circa € 8 miljoen gereserveerd.

Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd?

De aanpassingen van de treinbeveiling bij station Mantgum zijn eind 2020 gerealiseerd om vier treinen in de spitsrichting en twee treinen in de tegenspitsrichting te kunnen laten rijden tussen Leeuwarden en Sneek. Dit is als tussenoplossing gerealiseerd, omdat de beoogde snelheidsverhoging op dit baanvak om 4 treinen in beide richtingen te kunnen rijden vooralsnog geen doorgang kon vinden vanwege de onstabiele ondergrond en daarmee gepaard gaande hoge investeringskosten om de ondergrond te verstevigen. De financiele afrekening van de aanpassing bij station Mangtum vindt conform planning in 2022 plaats.

ProRail is bezig met de planvoorbereiding voor de vernieuwing van het emplacement aan de westkant van het station in Leeuwarden. De vernieuwing bestaat grofweg uit drie onderdelen: vernieuwen sporen en bovenleiding; vernieuwen opstel- en behandelterrein voor treinen; verhogen in- en uitrijsnelheid van en naar Sneek. De snelheidsverhoging is onderdeel van de tussenoplossing voor het project vierde trein Leeuwarden-Sneek. Voor dit onderdeel is de provincie opdrachtgever. Voor de bovenleiding wordt uit duurzaamheidsoverwegingen geopteerd om de sporen richting Sneek en Harlingen zodanig met bovenleiding uit te breiden dat het nieuwe (hybride) materieel van Arriva elektrisch kan optrekken tot baanvaksnelheid en daarna op biodiesel de rit kan vervolgen. De realisatie van de werkzaamheden voor de vernieuwing van het emplacement staat gepland voor 2024.

Hoe hebben de genoemde risico’s zich ontwikkeld en zijn er nieuwe risico’s bijgekomen?

De provincie is opdrachtgever en financier voor de snelheidsverhoging op het emplacement Leeuwarden in het kader van de 4^e trein Leeuwarden-Sneek. De kosten voor de snelheidsverhoging emplacement Leeuwarden vallen met circa € 2 tot 3 miljoen hoger uit dan budget beschikbaar is, conform wij gemeld hebben bij de beantwoording van technische vragen naar aanleiding van de tweede bestuursrapportage 2021. Dit komt door vertraging van het project door ProRail, de huidige marktontwikkelingen en doordat het provinciaal budget niet geïndexeerd is. ProRail streeft ernaar om met de provincie in het tweede kwartaal van 2022 een besluit te nemen over de realisatie van het project. Dan de moet er ook een oplossing zijn voor het budgettekort. De provincie is hierover in gesprek met ProRail en het Rijk.