Vanwege de pilot voor een andere opzet van de P&C-cyclus heeft onderstaand beleidsveld Cultuur een afwijkende opzet van de rest van de begroting. In dit beleidsveld wordt verwezen naar de ambities 1, 2, 3 en 6 uit de integrale beleidsnota Nij Poadium voor het cultuur-, taal- en erfgoedbeleid.

De ambitie 4 (Taal&identiteit) is verwerkt in paragraaf 5.3. De ambitie 5 (Ferhaal fan Fryslân) komt aan de orde in paragraaf 5.2b Erfgoed.

Onze ambities (uit de beleidsnota Nij Poadium)

Cultuur is een aanjager voor maatschappelijke verandering. Een bloeiend cultureel leven zorgt voor beweging in de Friese samenleving en draagt daarmee bij aan de brede welvaart. Daar zetten we op in met ons Friese cultuurbeleid, zoals vastgelegd in onze (integrale) beleidsnota Nij Poadium (2021-2024).

Via (grotere) culturele producties willen we bijdragen aan een hoogwaardig leef-, vestigings- en verblijfsklimaat in Fryslân en een aantrekkelijk cultureel klimaat (Ambitie 1 – Grut en Grutsk LF2028 – Arcadia). 2022 wordt hierin een bijzonder jaar met de eerste triënnale Arcadia.

We willen meer innovatieve, experimentele en/of interdisciplinaire initiatieven als aanjager bij het werken aan maatschappelijke vraagstukken en om vernieuwing in de culturele sector te stimuleren. Flexibiliteit binnen het provinciale instrumentarium om in te kunnen spelen op initiatieven vanuit de samenleving en kansen die zich voordoen (Ambitie 2 – Ynnovaasje & eksperimint)

We willen via cultuureducatie en -participatie en amateurkunst dat kunst en cultuur bereikbaar en toegankelijk is voor iedere inwoner van Fryslân (Ambitie 3 – Kultuer yn ‘e Mienskip)

We willen sterke kunstinfrastructuur als basis en continue factor voor een bloeiend artistiek klimaat in Fryslân. Uitgangspunt is artistieke kwaliteit als voorwaarde voor maatschappelijke impact (Ambitie 6 – Sterke kunstinfrastructuur als basis voor een bloeiend artistiek klimaat)

Wat zien we?

Externe ontwikkelingen

De coronacrisis heeft de cultuursector zeer hard geraakt, maar heeft ook bestaande kwetsbaarheden en uitdagingen in de culturele sector blootgelegd. Ingrijpende aanpassingen van o.a. verdienmodellen, fair pay en toekomstbestendig werk, ruimtegebruik, digitalisering en hybride programmeren zijn nodig om de sector wendbaar, weerbaar en toekomstbestendig te maken. Met het tweede herstelpakket ‘No en Moarn’ (zie paragraaf grote projecten) dragen wij daar aan bij aan een wendbare, weerbare en toekomstbestendige cultuursector.

Dat de cultuursector het zwaar heeft blijkt onder andere uit het aantal banen. In april 2020 was al direct een eerste corona-effect zichtbaar: Met 1.543 banen lag het aantal banen in de sector “Cultuur, recreatie en amusement” negentig banen lager dan in april 2019 (een afname van 5,5%). De inschatting is dat deze afname het afgelopen jaar nog een veelvoud is geweest. Daarbij dient ook beseft te worden dat er ook banen in andere sectoren aan de culturele sector gerelateerd zijn. Denk aan technici en beveiligers die ten dienste staan aan de culturele sector, maar in andere sectoren worden meegeteld. Het is de vraag of de culturele sector weer snel op kan krabbelen na Corona gezien het feit dat veel werknemers naar andere sectoren zijn over gestapt.

Werkgelegenheid – aantal banen in culturele sector

Uit de cijfers over het aantal voorstellingen (professionele producties) zijn nog geen conclusies te trekken want die zijn nog niet voor 2020 beschikbaar. De stijgende lijn die sinds 2014 was ingezet en na LF2018 redelijk op peil bleef, zal in 2020 flink ingezakt zijn. De culturele sector was immers grotendeels gesloten in 2020.

Ook de Iepenloftspullen hebben last gehad van de corona-maatregelen. In 2020 kon geen enkel iepenloftspul doorgang vinden. Vooralsnog is er in 2021 slechts 1 voorstelling geweest, zij het met veel minder bezoekers dan normaal (450). Er staan nog 4 producties in de planning voor 2021.

Cultuurparticipatie
In 2018 hebben we een onderzoek laten uitvoeren naar cultuurparticipatie in Fryslân. Uit dit onderzoek is naar voren gekomen dat de meest beoefende culturele activiteit film, videokunst en fotografie en muziek maken is. Bijna een kwart van de respondenten gaf aan regelmatig een muzikale activiteit te beoefenen. De interesse voor activiteiten verschilt naar geslacht, leeftijd en opleidingsniveau. Er bleken geen noemenswaardige regionale verschillen te bestaan. Afstand tot cultureel aanbod speelt niet echt een rol. In de stad (waar meer aanbod is) wordt niet significant meer aan cultuur gedaan dan op het platteland. Ook de kosten bleken geen issue bij de groep die minder participeert.

Bijna driekwart van de respondenten geeft aan de afgelopen 12 maanden (okt ’17-sep’18) een bezienswaardigheid te hebben bezocht/bekeken. Een kleine twintig procent (17,5%) doet dit zelfs regelmatig. Naast bezienswaardigheden zijn ook musea, bioscopen/filmhuizen, online platforms en streamingdiensten door meer dan de helft van de respondenten af en toe of vaker bezocht. Online platforms en streamingdiensten voor films en series worden door ruim een derde van de respondenten regelmatig bezocht. Ook openbare bibliotheken worden in verhouding vaak bezocht. Voor de andere culturele activiteiten en plekken geldt dat wanneer deze bezocht worden dit over het algemeen af en toe is geweest.
In 2022 wordt het onderzoek cultuurparticipatie herhaald, zodat de trend kan worden gevolgd.

Zero Based Budgetting

De provinciale taakvrijheid op het vlak van cultuur is groot. Op basis van de Wet stelsel openbare bibliotheekvoorzieningen hoort de provincie te zorgen voor een provinciale ondersteuningsinstelling voor de bibliotheken. Voor Fryslân is dit FERS.

Verder is het provinciaal cultuurbeleid autonoom beleid. Cultuurbeleid is wel aangemerkt als een provinciale kerntaak.

De grote taakvrijheid op het vlak van cultuur gaat ook gepaard met een grote rolvrijheid. Als provincie hebben wij samen met rijk en gemeenten een belangrijke rol in de financiering van cultuur in Fryslân. Mede daardoor worden producties mogelijk en dragen wij bij aan de instandhouding van de waardevolle infrastructuur. Dat is nodig om onze doelen voor cultuur te halen en bij te dragen aan de Brede Welvaart. Maar we zijn van mening dat er meer in zit. Naast de financiële lijn en verantwoording daarvan, zetten wij in op de ontwikkeling van accounthouderschap naar partnerschap met onze instellingen. Door kennisontwikkeling van en ontmoetingen tussen onze instellingen en makers te faciliteren, stimuleren wij hen vraagstukken gezamenlijk op te pakken en blijven wij nog beter op de hoogte van ontwikkelingen.

We zien op het terrein van cultuur onze rol verschuiven van een meer sturende en bepalende rol naar een samenwerkende en faciliterende rol van de provincie.

Budgettaire vrijheid

Budgetvrijheid structureel
Bij de structurele budgetten is een deel wettelijk namelijk de boekjaarsubsidie aan Fers.  Onder overeenkomst valt de IPO bijdrage voor kerntaak culturele infrastructuur en de gemeenschappelijke regeling Tresoar. Beleidsmatig belegd zijn de boekjaarsubsidies onder de nieuwe regeling musea en kunstinfrastructuur (t/m 2024). Beleidsmatig nog besteedbaar zijn de boekjaarsubsidies onder Nij Poadium vanaf 2025 (€ 8,1 mln.), Nij Poadium algemeen (€ 0,4 mln.) en Cultuureducatie met kwaliteit vanaf 2025 (€ 0,3 mln.).

Budgetvrijheid tijdelijk 2022-2025
Bij overeenkomsten gaat het om budgetten voor LF2028, Sense of Place en We the North. Bij beleid belegd gaat het om een aantal boekjaarsubsidies die aan diverse instellingen verstrekt zijn (€ 6,4 mln.) en cultuureducatie met kwaliteit (€ 1,2 mln.). Bij beleid nog besteedbaar gaat het om de stimuleringsregeling (€ 1,9 mln.), Nij Poadium algemeen en adviescommissie (€ 1,5 mln.), matching voor landelijke cofinanciering (€ 0,1 mln.) en regeling iepenlofspullen (€ 0,2 mln.).

Wat willen we bereiken?

Wij stimuleren vernieuwing in de culturele sector en bieden ruimte voor experiment en nieuw talent. Wij blijven inzet plegen om alle kinderen in Fryslân in aanraking te komen met kunst en cultuur en stimuleren deelname aan cultuur in brede zin. Daarnaast willen wij Fryslân positioneren als een aantrekkelijke culturele regio en daarmee meer cultuurtoeristen trekken.

In onze beleidsnota Nij Poadium (2021-2024) hebben we de ambities vertaald in de volgende doelen:

Ambitie 1 – Grut en Grutsk LF2028 – Arcadia

• Fryslân is (inter)nationaal bekend als aantrekkelijke culturele regio en trekt meer cultuurtoeristen;
• Een aantrekkelijke en onderscheidende cultuurprogrammering door LF2028, samen met het culturele veld, de Iepen Mienskip, gemeenten en andere partijen;
• Kunst en cultuur is aanjager voor maatschappelijke veranderingen, waarbij het door de provincie gesteunde programma van LF2028 zich richt op vijf thema’s:
  1. het versterken van de economie en het cultuurtoerisme
  2. het verstevigen van het artistieke klimaat
  3. werken aan ecologie en circulaire economie
  4. sociaal inclusief: ‘elkenien docht mei’
  5. Frysk/meartaligens

Ambitie 2 – Ynnovaasje & eksperimint

• Meer innovatieve culturele initiatieven als aanjager van maatschappelijke verandering:
  1. Innovatie, vernieuwing en energie in de culturele sector;
  2. Meer rijksmiddelen naar Fryslân halen.

Ambitie 3 – Kultuer yn ‘e Mienskip

• Alle kinderen in Fryslân komen in aanraking met kunst en cultuur;
• Cultuurparticipatie stimuleren: cultuurdeelname bij zoveel mogelijk groepen is vergroot;
• De samenwerking tussen de Friese overheden en andere partners op het gebied van cultuureducatie en participatie is verbeterd;
• Het bibliothekennetwerk in Fryslân is optimaal ondersteund.

Ambitie 6 – Sterke kunstinfrastructuur als basis voor een bloeiend artistiek klimaat

• Bloeiend en energiek artistiek klimaat in Fryslân;
• Meer kansen voor nieuw talent en makers in de kunsten;
• Breed cultureel aanbod: spreiding, diversiteit in disciplines en de publieksgroepen;
• Transparante en onafhankelijke werkwijze rond de toetsing van aanvragen;
• Meer continuïteit voor culturele spelers (meerjarige ondersteuning ipv incidenteel);
• Meer (inter)nationale samenwerking vanuit de Fryske kunstsector.

Wat gaan we daarvoor doen in 2022?

Ambitie 1 – Grut en Grutsk LF2028 – Arcadia

• LF 2028 brengt in 2022 de eerste editie van de triënnale Arcadia. Dit vervolg op LF2018 bestaat uit een 100 dagen durend cultureel programma met internationale allure doch met de voeten op de Friese bodem. Waarbij kunstenaars wordt gevraagd te reflecteren op en perspectieven te schetsen voor de toekomst van de mienskip, landschap en erfgoed. We subsidiëren de stichting LF2028 en werken ook zelf aan het verbinden van de thema’s aan de maatschappelijke veranderingen;
• We continueren de ticketrisicoregeling;
• We zetten in onze opdracht aan Merk Fryslân ook specifiek in op de cultuurtoerist.

Ambitie 2 – Ynnovaasje & eksperimint

• We voeren de nieuwe Stimuleringsregeling Ontwikkeling en Innovatie uit. Het bijzondere aan deze regeling is dat wij investeren in het geheleproces van kennisontwikkeling tot uitvoering. Hiermee dragen wij bij aan verhoging van de kwaliteit van ons cultureel aanbod, professionalisering van de instellingen en versterking van de sector;
• We nemen deel aan We the North;
• We werken aan versterking van de programmalijnen met Rijk en Rijksfondsen.

Ambitie 3 – Kultuer yn ‘e Mienskip

• We subsidiëren onze steuninstellingen voor amateurkunst (Keunstwurk) en bibliotheken (Fers);
• We matchen de OCW-bijdrage aan KEK3, ondersteunen iepenloftspullen en stimuleren verbindingen tussen cultuurparticipatie en zorg (o.a. door te maken van cultuur onderdeel van Bloeizone);
• Halverwege de beleidsperiode 21-24 evalueren wij samenwerking Fers en doen wij onderzoek naar cultuurparticipatie;
• Via het Iepen Mienskipsfûns en een regeling Iepenloftspullen leveren wij een bijdrage aan het stimuleren van actieve cultuurparticipatie en faciliteren wij het amateurkunstklimaat in Fryslân.

Ambitie 6 – Sterke kunstinfrastructuur als basis voor een bloeiend artistiek klimaat

• We evalueren de voor het eerst gevoerde procedure met inzet van een adviescommissie;
• Wij ontwikkelen accounthouderschap naar partnerschap met onze instellingen die meerjarige financiële steun van ons krijgen. Wij zetten daarbij in op informeren en faciliteren dat instellingen van elkaar kunnen leren en samenwerken;
• Wij dragen actief bij aan het plan van de vijf Friese theaters in het Frysk Field Lab.

Wat mag het gaan kosten?

Onderstaande voorstellen uit de kadernota zijn verwerkt in bovenstaande tabel.