Programma 5: Mienskip

5.3 Taal, media, onderwijs en letteren

Begroting

Wat willen we bereiken?

Het doel van het Friese taalbeleid is dat het gebruik van de Friese taal, inclusief de steektalen, natuurlijk en vanzelfsprekend is en blijft, zowel in ons onderwijs, het openbare leven als in onze vrije tijd. Een sterk taalbeleid draagt bij aan Brede Welvaart; een fijne leefomgeving waar de eigen taal kan worden gebruikt en doorgegeven aan volgende generaties. 2022 is het tweede jaar van ons taalbeleid voor de periode 2021-2024, zoals vastgelegd in de drie programmalijnen uit de beleidsnota Nij Poadium. Voor het onderwijs werken wij toe naar een rijk taalaanbod op school waarin alle leerlingen (van peuter tot promovendus) optimaal Fries kunnen leren en waardoor de onderwijskwaliteit van het vak Fries toeneemt. We willen dat het Fries overal te zien en te horen is in het straatbeeld en het openbare leven, ook in formele zin.

Op grond van de Bestjoersôfspraak Fryske taal en kultuer (BFTK 2019-2023) heeft de provincie Fryslân de rol van Taalskipper. Als Taalskipper zorgt de provincie in overleg met het Rijk voor heldere aansturing, ambitie en samenwerking in het Friese taaldossier in de provincie Fryslân. Daarnaast financieren wij diverse taal(onderwijs)instellingen om ons beleid uit te voeren. We vergen deze instellingen om meer en beter samen te werken om zo te komen tot een beter op elkaar en de beleidsdoelen aansluitende taal(onderwijs)infrastructuur.

Als provincie geven wij als Friestalig bestuursorgaan het goede voorbeeld door altijd in het eerste contact met Friezen in onze provincie het Fries te gebruiken.

Welke resultaten willen we in 2022 behalen?

Programmalijn Frysk yn ús ûnderwiis

  • In samenwerking met de onderwijsinspectie versterken we het toezicht op het vak Frysk in het primair en voortgezet onderwijs.
  • In het schooljaar 2021-2022 ronden we de 1-meting van het Taalplan Frysk 2030 af waarbij we het taalprofiel van scholen in het primair en voortgezet onderwijs toetsen en waarbij we hun bevragen op hun ambitie en de doorgaande leerlijn Frysk op school.
  • Ook scholen in de onderwijssectoren waar het aanbieden van het vak Frysk niet wettelijk verplicht is (voorschoolse opvang, middelbaar beroepsonderwijs, hoger beroepsonderwijs, wetenschappelijk onderwijs en speciaal onderwijs) worden aangemoedigd om het aanbod Frysk op passende wijze te verstevigen. Hiermee wordt ook gewerkt aan een doorgaande leerlijn Frysk.
  • Ter uitvoering van het Taalplan Frysk 2030 subsidiëren we via de regeling ‘Foar no en letter’ scholen in alle onderwijssectoren om de kwaliteit van het vak Frysk te verbeteren en het professionaliseren van leerkrachten.
  • Afhankelijk van de voortgang van het landelijke project Curriculum.nu starten we met de realisatiefase van de vernieuwing van kerndoelen voor het vak Frysk via het project Kurrikulum.frl.
  • Via deelname aan het European Charter Classroom Activities (ECCA-project) stimuleren wij uitwisseling van Friese scholen met scholen in Europese regio’s met een minderheidstaal.

Programmalijn Frysk yn ús iepenbiere libben

  • Als uitvoering van de rol van Taalskipper brengen wij bestuurders van gemeenten, Wetterskip Fryslân en de Veiligheidsregio Fryslân bij elkaar en stimuleren we dat ze actief met het uitvoeren van het Friese taalbeleid en (het komen tot) een langetermijnvisie op het Fries aan de slag gaan.
  • Wij voeren de visie op de zichtbaarheid van het Fries uit in afstemming met het Rijk en de Friese bestuursorganen als onderdeel van de langetermijnagenda Frysk.
  • Om het actief gebruik van het Fries in de nieuwe media/ het digitale domein te stimuleren en de kwaliteit van het (geschreven) Fries te verhogen, zorgen wij, met onze partners, voor de doorontwikkeling van de ‘Digitale Helpmiddels’.
  • De uitkomsten van het provinciaal onderzoek ‘Frysk yn de ekonomy’ zetten we om naar beleid. Met inzichtelijke do’s en don’ts kunnen bedrijven waar dat het beste past, eenvoudiger met het Frysk aan de slag gaan.
  • Via onze subsidieregelingen en ons prijzenbeleid stimuleren wij de zichtbaarheid en het gebruik van het Frysk.

Programmalijn Frysk yn ús frije tiid

  • Door het subsidiëren van Omrop Fryslân zorgen we dat het Frysk op de radio, televisie en online een vanzelfsprekende stevige positie houdt.
  • Via het programma ‘Jong Frysk sjoernalistyke talint foar de takomst’ stimuleren we het verbeteren van het gebruik van de Friese taal en de kennis over Friese cultuur bij de Friese media.
  • Wij positioneren het Frysk als Europese regionale taal door actief lid te zijn van het Network to promote linguistic diversity (NPLD) en Mercator.
  • We promoten en faciliteren via onze bijdrage aan het programma voor Leeuwarden City of Literature en onze bestaande subsidieregelingen de Friese literatuur.

Prestatie indicatoren

Onderwerp Indicator Doelwaarde 2022
Frysk yn ús ûnderwiis Percentage van de scholen voor primair en voortgezet onderwijs die een vernieuwd taalprofiel hebben. 100%
Frysk yn ús iepenbiere libben Aantal gemeente met een verordening Fries taalgebruik en vastgesteld nota taalbeleid 100%
Frysk yn ús frije tiid Aantal schrijversbeurzen 3
Aantal prijzen 4

Wat mag het kosten?

Bekijk uitgebreide tabel

  • Bedragen x € 1.000,-
  • Totaal lasten
  • Totaal baten
  • Saldo van lasten en baten
  • Realisatie 2020
  • 10.684
  • 36
  • 10.648
  • Begroting 2021
  • 12.610
  • 0
  • 12.610
  • Begroting 2022
  • 12.676
  • 0
  • 12.676
  • Begroting 2023
  • 12.426
  • 0
  • 12.426
  • Begroting 2024
  • 12.485
  • 0
  • 12.485
  • Begroting 2025
  • 10.309
  • 0
  • 10.309

Toelichting:

De stijging in de lasten van € 1,9 mln. van 2020 naar 2021 wordt voornamelijk veroorzaakt doordat de Rijksbijdrage aan de Fryske Akademy vanaf 2021 via het provinciefonds verloopt i.p.v. rechtstreeks (€ 1,5 mln.). In de baten is dit niet terug te zien, omdat deze in programma 7 algemene dekkingsmiddelen zijn opgenomen.

De daling in de lasten van € 2,2 mln. van 2024 naar 2025 wordt voornamelijk veroorzaakt door het aflopen van het tijdelijke budget voor ambitie 7, Taal en Onderwijs van de beleidsbrief Nij Poadium (€ 2,6 mln.).

  • Specificatie Exploitatie - bedragen x € 1.000
  • Lasten
  • Structurele budgetten
  • Tijdelijke budgetten
  • Reserves
  • Voorzieningen
  • Totaal lasten
  • Baten
  • Structurele budgetten
  • Totaal baten
  • Saldo van lasten en baten
  • GS budgetautorisatie
  • AFUK
  • AU Friese taal voortgezet onderwijs
  • Basisvoorzieningen Frysk
  • Basisvoorzieningen Frysk plus
  • Boeken fan Fryslan
  • Cedin Frysk bernetydskrift Tsjek
  • Cedin Frysk jongereintydskrift LinKk
  • Cedin Frysk yn it underwiis
  • Cedin Fryske skoalleradio en TV
  • CSG Liudger MFU/MVO
  • Dichter fan Fryslan
  • Digitale hulpmiddelen Fries
  • Dingtiid Orgaan voor de Friese taal
  • Europees buro foar lytse talen (EBLT)
  • FERS PLF LesNo lesbefoardering
  • FERS PLF Tomke lesbefoardering
  • Friese taal materiele instandhouding in onderwijs
  • Friese taal Rijk
  • Frysk yn de skreaune media
  • Fryske Akademy
  • Fryske literer tydskrift De Moanne
  • Fryske Rie
  • Fryske taal yn it underwiis
  • Implementatie taalwetgeving
  • It Frysk Amateur Toaniel (IFAT)
  • Mercator Europeesk Kennissintrum foar Meartaligens
  • Network to Promote Linguistic Diversity NPLD
  • NHL Kennis en Bedrijfsnetwerk taalcoordinatoren
  • NHL Learare-opliedings Frysk
  • Omrop Fryslan
  • Prizen literatuer wittenskip
  • Ried fan Fryske beweging
  • RuG Leerstoel Friese taal- en letterkunde
  • Sintrum Frysktalige Berne-opfang SFBO
  • St Gysbert Japicx-hus
  • St Hispel Frysk literer tydskrift Hjir
  • St It Skriuwerboun
  • St Ons Bildt
  • St Stellingwarver Schrieversronte
  • St Utjouwerij Frysk Toaniel (STUFT)
  • Stellingwerfs
  • Stenden learare-oplieding Frysk
  • Taalbelied
  • Taalkado
  • Taalplan Frysk 2030
  • Uitvoeringsregeling Taal en Kultuer
  • Deltaplan Frysk basisvoorzieningen
  • Deltaplan Frysk en implementatie taalwet
  • Deltaplan Frysk plus
  • Digitale hulpmiddelen Fries
  • Dingtiid Orgaan voor de Friese taal
  • Frysk Film Platform
  • Frysk yn de skreaune media
  • Fryske Akademy transitie
  • Leeuwarden Fryslan City of Literature
  • RuG Leerstoel Friese taal- en letterkunde
  • Ryksbydrage feroaring Kurrikulum
  • Taalbelied
  • Taalplan Frysk 2030
  • Deltaplan Frysk basisvoorzieningen
  • Jorritsma-Boschmafonds
  • Stellingwerfs
  • Realisatie 2020
  • 575
  • 59
  • 0
  • 0
  • 191
  • 17
  • 17
  • 787
  • 104
  • 110
  • 3
  • 0
  • 111
  • 11
  • 0
  • 29
  • 331
  • 33
  • 0
  • 1.163
  • 75
  • 0
  • 0
  • 0
  • 10
  • 208
  • 12
  • 36
  • 181
  • 747
  • 27
  • 20
  • 330
  • 586
  • 9
  • 35
  • 4
  • 2
  • 0
  • 17
  • 26
  • 65
  • 0
  • 151
  • 0
  • 182
  • 6.266
  • 1.709
  • 610
  • 190
  • 533
  • 23
  • 150
  • 80
  • 550
  • 100
  • 110
  • 0
  • 523
  • 0
  • 4.578
  • -160
  • -160
  • 1
  • 1
  • 10.684
  • 36
  • 36
  • 36
  • 10.648
  • Begroting 2021
  • 588
  • 69
  • 0
  • 6
  • 198
  • 17
  • 17
  • 806
  • 106
  • 99
  • 3
  • 57
  • 114
  • 11
  • 24
  • 30
  • 409
  • 25
  • 84
  • 2.666
  • 77
  • 5
  • 0
  • 211
  • 11
  • 213
  • 12
  • 39
  • 185
  • 764
  • 121
  • 20
  • 2
  • 599
  • 9
  • 36
  • 4
  • 3
  • 26
  • 18
  • 44
  • 67
  • 423
  • 145
  • 1.404
  • 200
  • 9.963
  • 250
  • 96
  • 0
  • 0
  • 31
  • 0
  • 0
  • 200
  • 315
  • 0
  • 0
  • 1.284
  • 311
  • 2.487
  • 160
  • 160
  • 0
  • 0
  • 12.610
  • 0
  • 0
  • 0
  • 12.610
  • Begroting 2022
  • 597
  • 70
  • 0
  • 0
  • 201
  • 18
  • 18
  • 817
  • 108
  • 100
  • 3
  • 0
  • 115
  • 11
  • 24
  • 30
  • 415
  • 51
  • 86
  • 2.687
  • 78
  • 5
  • 144
  • 0
  • 11
  • 216
  • 12
  • 39
  • 188
  • 775
  • 31
  • 21
  • 2
  • 608
  • 9
  • 37
  • 4
  • 3
  • 26
  • 18
  • 24
  • 68
  • 490
  • 147
  • 1.714
  • 0
  • 10.018
  • 120
  • 0
  • 0
  • 0
  • 29
  • 0
  • 0
  • 200
  • 338
  • 0
  • 333
  • 1.501
  • 138
  • 2.658
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 12.676
  • 0
  • 0
  • 0
  • 12.676
  • Begroting 2023
  • 597
  • 70
  • 0
  • 0
  • 201
  • 18
  • 18
  • 817
  • 108
  • 100
  • 3
  • 0
  • 115
  • 11
  • 24
  • 30
  • 415
  • 51
  • 86
  • 2.687
  • 78
  • 5
  • 152
  • 0
  • 11
  • 216
  • 12
  • 39
  • 188
  • 775
  • 114
  • 21
  • 2
  • 608
  • 9
  • 37
  • 4
  • 3
  • 26
  • 18
  • 24
  • 68
  • 490
  • 147
  • 1.715
  • 0
  • 10.111
  • 120
  • 0
  • 0
  • 0
  • 29
  • 0
  • 0
  • 200
  • 248
  • 0
  • 0
  • 1.578
  • 141
  • 2.315
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 12.426
  • 0
  • 0
  • 0
  • 12.426
  • Begroting 2024
  • 597
  • 70
  • 0
  • 0
  • 201
  • 18
  • 18
  • 817
  • 108
  • 100
  • 3
  • 0
  • 115
  • 11
  • 24
  • 30
  • 415
  • 51
  • 86
  • 2.687
  • 78
  • 5
  • 152
  • 0
  • 11
  • 216
  • 12
  • 39
  • 188
  • 775
  • 66
  • 21
  • 114
  • 608
  • 9
  • 37
  • 4
  • 3
  • 26
  • 18
  • 24
  • 68
  • 490
  • 171
  • 1.715
  • 0
  • 10.198
  • 120
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 200
  • 0
  • 0
  • 0
  • 1.801
  • 166
  • 2.286
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 12.485
  • 0
  • 0
  • 0
  • 12.485
  • Begroting 2025
  • 597
  • 70
  • 506
  • 47
  • 201
  • 18
  • 18
  • 817
  • 108
  • 100
  • 3
  • 150
  • 115
  • 11
  • 24
  • 30
  • 415
  • 51
  • 86
  • 2.687
  • 78
  • 5
  • 1.039
  • 214
  • 11
  • 216
  • 12
  • 39
  • 188
  • 775
  • 80
  • 21
  • 114
  • 608
  • 9
  • 37
  • 4
  • 3
  • 26
  • 18
  • 24
  • 68
  • 500
  • 171
  • 0
  • 0
  • 10.309
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 10.309
  • 0
  • 0
  • 0
  • 10.309

Eerste bestuursrapportage

Gewenste resultaten

Beleid

Verwacht je dat aan eind 2022 de besluitvorming verlopen is volgens de inhoudelijke afspraken in het onderliggende document waarin het beleid is vastgesteld (beleidsnota, etc.)?

  • Ja, dit gaat zeker lukken
  • Niet zeker of dit gaat lukken
  • Nee, dit gaat niet lukken

Tijd

Verwacht je dat eind 2022 het gewenste resultaat is gerealiseerd? Of, als de einddatum voor de realisatie verder in de tijd ligt: Verwacht je dat je eind 2022 op schema ligt om het gewenste resultaat te realiseren binnen de afgesproken termijn?

  • Ja, dit gaat zeker lukken
  • Niet zeker of dit gaat lukken
  • Nee, dit gaat niet lukken

Geld

Op beleidsveldniveau: verwacht je dat geld een belemmerende factor is voor het behalen van de gewenste resultaten? Of verwacht je dat het beschikbare budget toereikend is om in 2022 de gewenste resultaten van dit beleidsveld te realiseren?

  • Geld vormt geen belemmerende factor: er wordt geen onder- of overbesteding verwacht
  • Geld vormt geen belemmerende factor: er wordt een onderbesteding verwacht
  • Geld vormt wel een belemmerende factor en/of er wordt een overbesteding verwacht
  Beleid Tijd Geld
Programmalijn Frysk yn ús ûnderwiis
1 In samenwerking met de onderwijsinspectie versterken we het toezicht op het vak Frysk in het primair en voortgezet onderwijs.
2 In het schooljaar 2021-2022 ronden we de 1-meting van het Taalplan Frysk 2030 af waarbij we het taalprofiel van scholen in het primair en voortgezet onderwijs toetsen en waarbij we hun bevragen op hun ambitie en de doorgaande leerlijn Frysk op school.
3 Ook scholen in de onderwijssectoren waar het aanbieden van het vak Frysk niet wettelijk verplicht is (voorschoolse opvang, middelbaar beroepsonderwijs, hoger beroepsonderwijs, wetenschappelijk onderwijs en speciaal onderwijs) worden aangemoedigd om het aanbod Frysk op passende wijze te verstevigen. Hiermee wordt ook gewerkt aan een doorgaande leerlijn Frysk.
4 Ter uitvoering van het Taalplan Frysk 2030 subsidiëren we via de regeling ‘Frysk foar no en letter’ scholen in alle onderwijssectoren om de kwaliteit van het vak Frysk te verbeteren en het professionaliseren van leerkrachten.
5 Afhankelijk van de voortgang van het landelijke project Curriculum.nu starten we met de realisatiefase van de vernieuwing van kerndoelen voor het vak Frysk via het project Kurrikulum.frl.
6 Via deelname aan het European Charter Classroom Activities (ECCA-project) stimuleren wij uitwisseling van Friese scholen met scholen in Europese regio’s met een minderheidstaal.
Programmalijn Frysk yn ús iepenbiere libben
7 Als uitvoering van de rol van Taalskipper brengen wij bestuurders van gemeenten, Wetterskip Fryslân en de Veiligheidsregio Fryslân bij elkaar en stimuleren we dat ze actief met het uitvoeren van het Friese taalbeleid en (het komen tot) een langetermijnvisie op het Fries aan de slag gaan.
8 Wij voeren de visie op de zichtbaarheid van het Fries uit in afstemming met het Rijk en de Friese bestuursorganen als onderdeel van de langetermijnagenda Frysk.
9 Om het actief gebruik van het Fries in de nieuwe media/ het digitale domein te stimuleren en de kwaliteit van het (geschreven) Fries te verhogen, zorgen wij, met onze partners, voor de doorontwikkeling van de ‘Digitale Helpmiddels’.
10 De uitkomsten van het provinciaal onderzoek ‘Frysk yn de ekonomy’ zetten we om naar beleid. Met inzichtelijke do’s en don’ts kunnen bedrijven waar dat het beste past, eenvoudiger met het Frysk aan de slag gaan.
11 Via onze subsidieregelingen en ons prijzenbeleid stimuleren wij de zichtbaarheid en het gebruik van het Frysk.
Programmalijn Frysk yn ús frije tiid
12 Door het subsidiëren van Omrop Fryslân zorgen we dat het Frysk op de radio, televisie en online een vanzelfsprekende stevige positie houdt.
13 Via het programma ‘Jong Frysk sjoernalistyke talint foar de takomst’ stimuleren we het verbeteren van het gebruik van de Friese taal en de kennis over Friese cultuur bij de Friese media.
14 Wij positioneren het Frysk als Europese regionale taal door actief lid te zijn van het Network to promote linguistic diversity (NPLD) en via Mercator.
15 We promoten en faciliteren via onze bijdrage aan het programma voor Leeuwarden City of Literature en onze bestaande subsidieregelingen de Friese literatuur

Toelichting:

4. In de twee eerste openstellingen in 2021 bleef het aantal aanvragen achter bij de verwachting. Met een plafondverlaging en een aanpassing op enkele punten sluit de regeling beter aan. Desalniettemin is de vraag in de tweede openstelling tot nu toe ook niet hoog en geeft het onderwijsveld nog steeds een aantal verbeterpunten aan (deels dezelfde als in de eerste openstelling). Verdere verbetering is wenselijk, en ook positionering ten opzichte van andere subsidieregelingen zoals de Materiële Instandhouding Frysk (MIF). In 2022 kijken we daarom hoe het geheel aan door de provincie beschikbaar gestelde subsidiemogelijkheden voor het onderwijsveld zo goed als mogelijk kan aansluiten bij de behoefte van het veld en de beleidsdoelen uit het Taalplan Frysk 2030. Daarbij wordt niet alleen naar de inhoud van de regelingen gekeken, maar ook naar de manier van aanvragen en verantwoorden.

5. De verwachting was dat in het voorjaar van 2022 kon worden gestart met de vernieuwing van de eindtermen en dat daarna ook de realisatiefase van de vernieuwing van de kerndoelen kon worden gestart, maar landelijk loopt één en ander weer vertraging op. Wel is er regelmatig overleg tussen SLO, de uitvoerder van het landelijke traject in opdracht van het ministeri van OCW en Cedin, de uitvoerder van het Friese traject, in opdracht van de provincie. Dit betekent ook dat we verwachten pas in 2023 uitgaven te doen. Met bijgevoegde begrotingswijziging stellen we daarom voor om het budget wat voor 2022 beschikbaar is door te schuiven naar 2023.

6. In oktober 2021 heeft in de provincie Trento (Italie) een slotconferentie plaats gevonden om de pilot van het European Charter Classroom Activities (ECCA) project af te sluiten. Vanuit het Network to Promote Linguistic Diversity (NPLD) is aan het ECCA-project een grant toegewezen, waarmee o.a. lessenmateriaal rondom taalrechten/Europees Handvest is ontwikkeld. Tijdens de slotconferentie hebben vertegenwoordigers van verschillende taalminderheden (Ladin, Cátala, Furlan, Hongaars in Roemenië en Fries) de resultaten van het ECCA project gepresenteerd. Ook een delegatie van Fryslân uit (Cedin/Afûk/CSG Bogerman) nam aan deze, mede door de provincie Fryslân georganiseerde, bijeenkomst actief deel. In 2022 zal het door Afûk/Cedin en de provincie Fryslân ontwikkelde lesmateriaal aangaande het Europees Handvest voor Friese middelbare scholen verder geupdated worden. Ook zal in overleg met de ECCA partners afhankelijk van de mondiale ontwikkelingen gekeken worden in hoeverre in juni 2022 of in het schooljaar 2022/2023 aan het onderdeel interculturele uitwisseling alsnog invulling gegeven kan worden. Voor meer informatie over het project zie ook www.thisismylanguage.eu

15. Door de pandemie heeft er een verschuiving in de uitvoering programma van Leeuwarden City of Literature plaatsgevonden. Er is gekeken naar wat binnen de coronamaatregelen wel mogelijk was en daarom is een aantal kleinschaligere activiteiten die al op de planning stonden, naar voren gehaald. Voor een actueel aanbod: Home » Leeuwarden City of Literature.

Prestatie indicatoren

Onderwerp Indicator Doelwaarde 2022 Prognose 2022
Frysk yn ús ûnderwiis Percentage van de scholen voor primair en voortgezet onderwijs die een vernieuwd taalprofiel hebben. 100%
Frysk yn ús iepenbiere libben Aantal gemeente met een verordening Fries taalgebruik en vastgesteld nota taalbeleid 100%
Frysk yn ús frije tiid Aantal schrijversbeurzen 3
Aantal prijzen 4

Toelichting:

Begin maart 2022 is de Els Veder-Smit prijs als nieuwe prijs uitgereikt, die is ingesteld na een motie van PS in oktober 2021.

Print deze pagina