Natuur

Wat willen we bereiken?

Wij blijven de mooiste provincie van Nederland met een fraai en vitaal platteland en dynamische natuurgebieden. Hierbij speelt onder andere het herstel van de biodiversiteit.

Natuurpact
In 2013 hebben Rijk en Provincies afspraken gemaakt over de realisatie van de ontwikkeling en het beheer van de natuur in Nederland. Deze afspraken zijn vastgelegd in het Natuurpact, in het kader van decentralisatie van deze taken naar de provincies. Binnen deze afspraken werken we aan de realisatie van het Natuur Netwerk Nederland, met daarbinnen de N2000 gebieden. Waar de natuur is gerealiseerd, zorgen we voor beheerafspraken vanuit het Subsidiestelsel Natuur en Landschapsbeheer. De afspraken worden jaarlijks gemonitord in de Voortgangsrapportage natuur. We houden ons aan de afspraken zoals we die in het kader van het Natuurpact gemaakt hebben.

Programma natuur
De provincies en het Rijk hebben als onderdeel van de structurele aanpak stikstof afgesproken om een gezamenlijk Programma Natuur op te stellen, aanvullend op het Natuurpact. Belangrijke hoofdlijn van het Programma Natuur is om condities te realiseren voor een gunstige staat van instandhouding (Svl) van alle soorten en habitats onder de Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR). Hiermee wordt gestreefd, in samenhang met de andere maatregelen in de structurele aanpak stikstof, om aan de eisen te voldoen die de VHR stelt. Voor 2030 verwacht het Rijk met de te nemen maatregelen 70% doelrealisatie te behalen met specifiek aandacht voor stikstofgevoelige natuur. De inzet richt zich vooral op maatregelen in en rond beschermde natuurgebieden (Natura 2000 en het Natuurnetwerk Nederland).

De provincie heeft voor de periode 2021-2023 een Uitvoeringsprogramma Natuur opgesteld. In dit Uitvoeringsprogramma Natuur is beschreven hoe gebiedsgericht invulling wordt gegeven aan het realiseren van de condities, die nodig zijn voor een landelijk gunstige Staat van Instandhouding, waar bij aanvang van het programma sprake is van een te hoge stikstofdepositie voor stikstofgevoelige soorten en habitattypen in de provincie Fryslân.
In het Uitvoeringsprogramma is aangegeven welke maatregelen in de gebieden worden uitgevoerd. Dit zijn vooral maatregelen gekoppeld aan het herstel van stikstofgevoelige natuur in zowel Natura 2000-gebieden als in het overige NNN die binnen drie jaar uitgevoerd kunnen worden en aanvullend op het Natuurpact zijn. In deze fase vindt een voorbereiding plaats op de gebiedsgerichte aanpak stikstof en wordt de koppeling met brongerichte maatregelen stikstof voorbereid. Voor de fase 2024-2030 zal t.z.t. een volgend Uitvoeringsprogramma worden opgesteld.

Naast het Uitvoeringprogramma werken Rijk en provincies aan een agenda ‘natuurinclusief’ waarin voor de langere termijn de ambities en kansen voor een natuurinclusieve samenleving in beeld worden gebracht, met versterkte aandacht voor de natuur in onze nabije omgeving, zowel binnen als buiten natuurgebieden.

Natuurontwikkeling en (agrarisch) natuurbeheer
De provincie streeft naar een kwalitatief goed, effectief en vernieuwend (agrarisch) natuurbeheer. Wij voeren de regie op het natuurbeheer binnen en buiten het Natuurnetwerk (NNN). Op 10 juli 2019 hebben Provinciale Staten besloten om voor de natuurontwikkeling scenario 5b, Natuer mei de Mienskip (binnen bestaand budget) verder uit te werken door het uitvoeren van 3 pilots. In 2022 zal PS een definitieve scenariokeuze maken. De voortgang van de natuurontwikkeling wordt in de paragraaf ‘Grote projecten’ beschreven. Ook voeren we de herstelmaatregelen uit de N2000 beheerplannen uit.

Soortenbeleid
Het afgelopen jaar is het beleid vernieuwd en vastgesteld door Provinciale Staten. Dit geldt voor de Nota Faunabeleid Fryslân en de Nota Weidevogelbeleid. Dit geeft heldere kaders voor de uitvoering van deze beleidsvelden. Tegelijkertijd vinden ontwikkelingen plaats die een goede aanvulling zijn op deze beleidsnotities, zoals het Aanvalsplan Grutto en de uitvoering van de LIFE IP subsidies. Het Aanvalsplan Grutto is een initiatief van Pieter Winsemius en Ferd Crone, It Fryske Gea, de Friese Milieu Federatie en Vogelbescherming Nederland. De Provincie is bij de uitwerking van dit initiatief betrokken. Met deze impuls kan een mooie stap worden gezet in behoud en versterking van de weidevogelpopulatie. Eveneens worden nieuwe LIFE IP aanvragen voorbereid om de inhoudelijke en financiële impuls verder te versterken voor het behalen van de doelstelling t.a.v. de weidevogels.

Het ganzendossier krijgt in 2022 en 2023 grote aandacht, aangezien de evaluatie en de startnotitie in 2022 worden aangeboden aan PS, waarna het herziene (uitvoerings)beleid van de ganzenaanpak volgt.
Soorten kent in brede zin een steeds grotere maatschappelijke aandacht. Zo is naar aanleiding hiervan de Provinciale Werkgroep Wolven opgericht, waarvan de provincie het secretariaat voert. Voor zover mogelijk spelen we zoveel mogelijk in op de actualiteiten over uiteenlopende soorten, de vogelgriep van vorige winter is hier een voorbeeld van.

Nationale parken
De nationale parken vertellen het verhaal van de mooie en veelzijdige Nederlandse natuur. De vier nationale parken in Fryslân (en buurprovincies) zorgen ervoor dat deze karakteristieke landschappen behouden blijven en dat bezoekers van de Nederlandse natuuriconen kunnen blijven genieten.
De provinsje Fryslân ondersteunt de Friese Nationale Parken Schiermonnikoog en de Alde Feanen middels een financiële bijdrage en het voeren van het secretariaat. Groningen en Drenthe voeren het secretariaat van Lauwersmeer en Drents Friese Wold. De provinsje Fryslân levert daarnaast een financiële bijdrage aan deze laatstgenoemde Nationale Parken.

Nationale parken nieuwe stijl
Het ministerie wil dat nationale parken zich niet beperken tot de donkergroene natuur (vaak natura 2000) met een schil eromheen, maar wil naar robuustere gebieden met meerdere natuurkernen, een landschappelijke eenheid en koppelingen met de grote maatschappelijke opgaven. Hiervoor heeft ze een nieuwe standaard voor Nationale Parken ontwikkeld. Momenteel zijn alle Nationale Parken aan het onderzoeken in welke mate ze voldoen aan die nieuwe criteria en als dat niet het geval is op welke wijze zich door moeten ontwikkelen om in de toekomst daaraan te voldoen. Op basis van een regeling waar nationale parken op in konden schrijven om in aanmerking te komen voor procesgelden, hebben alle vier noordelijke nationale parken de aangevraagde middelen toegewezen gekregen. Als provincie leveren we cofinanciering aan deze processen, aan de hand van in-kind bijdrage en contante middelen.

Welke resultaten willen we in 2022 behalen?

• Herstelprogramma biodiversiteit
• de uitvoering van de agenda herstel biodiversiteit samen met de stakeholders is vormgegeven
• een eerste jaarplan voor de uitvoering  van de agenda biodiversiteit  is in uitvoering genomen
• aantal voorbeeld projecten is uitgevoerd
• De stikstofdepositie daalt in de 11 stikstofgevoelige natuurgebieden. De te bereiken doelstelling hierin wordt nog in 2021 uitgewerkt, zo ook de werkwijze.
• Een vastgestelde aanpak voor invasieve exoten.
• Ganzenschade 5-10% lager dan het gemiddelde van de voorgaande twee jaren.
• Zorgen voor extra beheermiddelen voor de uitvoering van het Aanvalsplan Grutto
• Indienen van een LIFE aanvraag voor optimalisatie en duurzaam behoud weidevogelbiotoop.
• Een strategische nota grond natuuropgave.
• Evaluatie en nieuw aanbod van Natuer mei de Mienskip vanuit provincie inbrengen in PS
• Vaststellen van de evaluatiedocumenten Natura 2000 beheerplannen.
• Vaststellen 2^e beheerplanperiode Natura 2000 beheerplan Groote Wielen.
• Uitvoeren van de maatregelen in het uitvoeringsprogramma Natuur.
• Uitvoeren van de maatregelen in de Natura 2000 beheerplannen.
• Uitvoeren van minimaal twee openstellingstranches SKNL.
• Opstellen van het Natuurbeheerplan 2023.
• Uitvoeren van de SNL en ANLb regelingen.

In de paragraaf 9: Grote projecten wordt een toelichting gegeven op de resultaten binnen de volledige doorlooptijd van de uitvoering van het Natuurpact tot 31 december 2027. In de paragraaf 9 is een financieel overzicht opgenomen waarin ook inzicht wordt gegeven in 2021. Onderstaand de verwachte resultaten in 2022.

Programma Stikstof 

Wat willen we bereiken?

Wij willen dat stikstofgevoelige natuurgebieden hersteld en robuust zijn en dat de uitstoot van stikstof duurzaam gereduceerd is. Onze vergunningverlening is vervolgens weer op gang gekomen en kent een duurzame (juridische) basis. Economische- en maatschappelijke ontwikkelingen zijn dan weer mogelijk.

Wij werken vanuit twee hoofdthema’s: herstel van stikstofgevoelige natuurgebieden en reductie van uitstoot van stikstof. Uit de gebiedsanalyses 2021 komt naar voeren dat voor elf Natura 2000-gebieden de kritische depositiewaarde (KDW) wordt overschreden. Het gevolg hiervan is dat momenteel geen of weinig extra stikstofuitstoot is toegestaan en vergunningverlening voor economische- en maatschappelijke ontwikkelingen nauwelijks meer mogelijk is. In de komende jaren wordt met het uitvoeringsprogramma natuur sterk ingezet op herstel en reductie van de stikstofneerslag in de deze stikstofgevoelige gebieden. Met een gebiedsgerichte aanpak in de randzones van natuurgebieden wordt  gezocht naar verdere natuurverbetering en stikstofreductie. Het terugdringen van de stikstof uitstoot vraagt een nadrukkelijke inspanning van alle sectoren in Fryslan zoals industrie, mobiliteit en energie, maar zeker ook van de landbouw. In juli 2021 is een voortgangsrapportage aangeboden aan Provinciale Staten waarin is aangegeven wat de voortgang is ten aanzien van de aanpak en maatregelen om natuur te herstellen, de Wet natuurbeschermingsvergunningen op orde te brengen en stikstofuitstoot te reduceren.

Welke resultaten willen we in 2022 behalen?

• Wij hebben afspraken gemaakt met de landbouw sector over hoe de stikstofdoelen in Fryslân gerealiseerd worden.
• Wij hebben contact met de piekbelasters uit de landbouw en afspraken gemaakt over bronmaatregelen, of verplaatsing.
• Wij hebben afspraken gemaakt met de piekbelasters uit de industrie over emissiereductie en maatregelen.
• Wij hebben beleid vastgesteld over hoe wordt omgegaan met de latente ruimte
• Wij stellen het uitvoeringsprogramma op waarin concreet is uitgewerkt wat de stikstofdoelstelling is voor de provincie Fryslân en hoe deze gerealiseerd gaat worden.
• Wij hebben de voorverkenning van de gebiedsgerichte aanpak in de randzones afgerond en hebben een begin gemaakt met de voorbereiding in het gebied.

Landschap en ruimtelijke kwaliteit

Wat willen we bereiken?

Wij zorgen ervoor dat Fryslân mooi blijft. Hierbij werken wij samen met gemeenten, Wetterskip, experts, belangengroeperingen en boeren en burgers. We gebruiken daarbij nieuwe werkwijzen zoals De Nije Pleats en de Sinnetafels.  We werken vanuit de Omgevingsvisie De Romte diele  aan onze opgaven en houden de basis op orde. Onze opgave voor het landschap hebben we vastgelegd in een Startnotitie Omgevingsprogramma Landschap.

In het landelijk gebied vergen voedselproductie, natuur, water, wonen, de productie van duurzame energie, het landschap aanpassen bij de klimaatverandering en recreatie steeds meer aandacht en ruimte ten behoeve van een aantrekkelijke en gezonde leefomgeving. De inzet van het ruimtelijk kwaliteitsteam richt zich dan ook mede op de ontwerpopgaven rondom deze opgaven in combinatie met kwaliteit voor de leefomgeving (brede welvaart). We benutten daarbij de principes uit de Omgevingsvisie en de provinciale belangen uit Grutsk op ‘e Romte. Onze rol verandert de komende tijd van een voorschrijvende en reactief adviserende overheid naar een overheid die samen met partners zoekt naar oplossingen en die proactief adviseert en meedenkt. We gebruiken daarbij de 9 principes uit de Omgevingsvisie De Romte diele.

Daarnaast verandert het landschap ook sluipenderwijs door vele kleine ingrepen. Wij streven naar herstel van landschapselementen die de provinciale kernkwaliteiten, zoals vastgelegd in de structuurvisie Grutsk op ‘e Romte, versterken en het draagvlak voor het Friese landschap vergroten. Om dit draagvlak voor ons landschap nog extra kracht bij te zetten willen wij in 2023 samen met de partners een Friese Landschapstriënnale organiseren.

Welke resultaten willen we in 2022 behalen?

• We stellen een Programma Landschap op waarin we de in de Startnotitie Programma Landschap ingezette koers voor een provinciale rol verder uitwerken. Ook stellen we hierbij een uitvoeringsagenda op om de koers ook daadwerkelijk in het veld zichtbaar te maken. Bij het ontwikkelen van dit Programma betrekken we de partijen in het landelijk gebied.
• We komen, via de inzet van het ruimtelijk kwaliteitsteam, in overleg met partijen, gezamenlijk tot goede oplossingen voor het landelijk gebied. Hierbij maken wij gebruik van werkwijzen zoals De Nije Pleats en de Sinnetafel.
• Via Panorama2028/DeUitkijkers vergroten we de maatschappelijke aandacht voor ruimtelijke kwaliteit en het Friese landschap door ontwerpend onderzoek.
• We zoeken de samenwerking met LF2028 – Arcadia (BOSK) om onze beleidsdoelen op een vernieuwende manier onder de aandacht van de Mienskip te brengen, ook als opmaat naar de Landschapstriënnale 2023.
• We subsidiëren de Nationale Landschappen (Noardlike Fryske Wâlden en Stichting Mar en Klif) en Landschapsbeheer Fryslân (LBF) met als doel behoud, beheer en ontwikkeling van de landschappen.
• Via cofinanciering van het Europese programma POP, onderdeel niet productieve investeringen voor landschap, subsidiëren wij projecten voor het herstel van landschap en in samenhang daarmee voor herstel van natuur en biodiversiteit. De agrarische collectieven voeren samen met Landschapsbeheer Fryslân deze projecten uit in drie koepelprojecten. Voorbeelden zijn het herstel van elzensingels, boomwallen, greppels, waterstructuren en boerenerven.

Wat mag het kosten?

Onderstaande voorstellen uit de kadernota zijn verwerkt in bovenstaande tabel.