Wat willen we bereiken?

In het Friese veenweidegebied daalt de bodem. Oorzaak is de ontwatering van het veen, waardoor er zuurstof bij komt en het veen langzaam afbreekt (oxideert). Het grootste deel hiervan verdwijnt als CO₂ in de lucht. Als er geen maatregelen worden genomen is het veen in Fryslân aan het eind van deze eeuw verdwenen. Tegelijkertijd heeft de bodemdaling veel negatieve effecten: woningen, wegen en riolering verzakken, natuurgebieden komen steeds hoger te liggen ten opzichte van omliggend agrarisch gebied en verdrogen, de kwaliteit van het landschap verandert, er moet steeds meer water weggepompt worden om gronden geschikt te houden voor landbouw, waardoor grondwaterstanden lager en lager worden.

Wij willen de bodemdaling en de problemen die samenhangen met bodemdaling de komende tien jaar aanpakken. Hierbij richten wij ons op de onderstaande doelstellingen:

1. De negatieve effecten van bodemdaling zijn verminderd: Enerzijds door de absolute bodemdaling te beperken, anderzijds door de negatieve effecten te beperken, mitigeren of te compenseren. Dit moet ertoe leiden dat schade aan woningen, wegen en infrastructuur wordt beperkt, de stijging van kosten van waterbeheer in het gebied ook in de toekomst beperkt blijft, de verdroging van natuurgebieden is afgenomen, en het landschap en de cultuurhistorie van het veenweidegebied herkenbaar blijven.
2. De uitstoot van broeikasgassen uit de veenbodem is in 2030 met ruim 20% afgenomen: In absolute zin betekent dit een afname met 0,4 miljoen ton CO₂
3. In 2050 is het veenweidegebied water-robuust en klimaatbestending ingericht (klimaatadaptief) waarbij we uitgaan van water vasthouden, conserveren en dan pas afvoeren: Dit betekent dat het gebied goed is staat is om weersextremen op te vangen.

De Veenweideproblematiek is bij uitstek een integrale opgave. Hoe graag we ook willen; niet alle doelstellingen zijn al concreet in resultaten te vertalen. Wij zijn mede afhankelijk van de dynamiek in de samenleving en de middelen die het Rijk beschikbaar stelt. Recent is er middels een brief van de minister aan de Tweede Kamer € 276 miljoen toegezegd voor de aanpak van de Veenweide-opgave. Daarnaast hebben wij als provincie en Wetterskip Fryslân voor de komende tien jaar € 35 miljoen beschikbaar gesteld. Door maximaal in te zetten op dynamische programmering en financiering wordt deze bestuursperiode gestreefd naar een zo groot mogelijk resultaat bij bovenstaande doelstellingen. Dynamisch programmeren en financieren wil zeggen dat we een aanpak opstellen, maar deze niet voor lange tijd helemaal vastleggen. We brengen initiatieven en projecten op gang en zoeken daar werkende weg (aanvullende) financiering bij. Daarbij zoeken we naar een mix van publieke en private middelen.

Momenteel wordt gewerkt aan het Veenweideprogramma 2021 – 2030. Dit programma schetst de doelstellingen en maatregelen voor het veenweidegebied, voor het komende decennium. In dit programma wordt invulling gegeven aan de besteding van de publieke middelen – op dit moment € 22,5 miljoen van de provincie en € 12,5 miljoen van Wetterskip Fryslân – en wordt via een Samenwerkingsovereenkomst (SOK) bepaald welke partijen in welke rol verantwoordelijk zijn in de uitvoering. De uitvoering van het Veenweideprogramma 2020-2030 krijgt vorm in een netwerkorganisatie, waarin de provincie, het Wetterskip, gemeenten, maatschappelijke organisaties, de landbouwpartijen, en de Friese Milieufederatie participeren.

Met het uitvoeren van de maatregelen zoals beschreven in het Veenweideprogramma 2021-2030 werken we als Provincie ook aan de toepassing van de ‘Sustainable Development Goals’ van de Verenigde Naties. Door de uitstoot van CO₂ te verminderen werken we aan lokale, nationale en internationale klimaatdoelstellingen (SDG 13: ‘Climate action’). De Veenweideopgave benaderen we daarnaast niet alleen, maar in samenwerking met betrokken stakeholders (SDG 17: ‘Partnerships for the goals’).

Welke resultaten willen we in 2021 behalen?

• Het Veenweideprogramma 2021-2030 wordt in het eerste kwartaal 2021 ter besluitvorming aangeboden en treedt vervolgens in werking.
• In 2020 is de Taskforce Veenweide onder de naam Inspiratieteam Toekomst Veenweide (ITV) opgericht. Als externe denktank hebben zij de Veenweideopgave in Fryslân op inhoud van impulsen voorzien. Na de oplevering van hun resultaat zal in 2021 worden besloten of de input van het ITV voldoende is, of dat de aanstelling van het ITV gecontinueerd moet worden.
• In de uitvoering geven we in 2021 vervolg aan technische innovatie en gebiedsprocessen. Komend jaar vinden pilots, demonstraties en praktijkproeven plaats om de veenoxidatie, bodemdaling en CO2-emissie te reduceren. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in vier soorten maatregelen, namelijk hydrologische maatregelen, bodemmaatregelen, CO2-emissie maatregelen, en verdienmodellen.
• In 2021 vindt een geleidelijke overgang plaats van het Friese programma bodemdaling, naar het landelijke programma bodemdaling. Daarnaast zoeken we in 2021 aansluiting bij het Nationaal Kenniscentrum Bodemdaling.
• Het Veenweideprogramma kent een zestal gebieden waar gebiedsprocessen lopen die ertoe leiden dat de Veenweidedoelstellingen worden gerealiseerd in samenwerking met de grondeigenaren en andere belanghebbenden.
• Eén van die zes gebieden – Aldeboarn / De Deelen – is aangewezen als pilotgebied in het kader van de Klimaatenvelop 2019, het Interbestuurlijk Programma – Vitaal Platteland en de Regiodeal Natuurinclusieve Landbouw. In 2021 krijgt het gebied een gebiedscommissie en wordt een gebiedsplan opgesteld. Daarnaast wordt er ruim 56ha ruilgrond aangekocht om het gebiedsproces te starten.
• De Hege Warren is een van de andere pilotgebieden waar de inspanningen in 2021 verder geïntensiveerd worden. In 2021 wordt een samenwerkingsovereenkomst (SOK) vastgesteld waarin betrokken partijen afspraken vastleggen. Tevens worden er in 2021 twee landbouwbedrijven opgekocht zodat er een start gemaakt kan worden met de peilverhoging.

De bovengenoemde resultaten kunnen alleen worden behaald mits er middelen van derde partijen beschikbaar komen.

* De genoemde doelwaarden bij de uitgevoerde innovatieve projecten verwijst naar het aantal concrete projectlocaties. Dit is op dit moment nog een grove schatting. Het werkelijke aantal uitgevoerde innovatieve projecten is afhankelijk van een hoop actoren en factoren.

Wat mag het kosten?

* De genoemde doelwaarden bij de uitgevoerde innovatieve projecten verwijst naar het aantal concrete projectlocaties. Dit is op dit moment nog een grove schatting. Het werkelijke aantal uitgevoerde innovatieve projecten is afhankelijk van een hoop actoren en factoren.

* De genoemde doelwaarden bij de uitgevoerde innovatieve projecten verwijst naar het aantal concrete projectlocaties. Dit is op dit moment nog een grove schatting. Het werkelijke aantal uitgevoerde innovatieve projecten is afhankelijk van een hoop actoren en factoren.