Wat willen we bereiken?
In het Friese veenweidegebied daalt de bodem. Oorzaak is de ontwatering van het veen, waardoor er zuurstof bij komt en het veen langzaam afbreekt (oxideert). Het grootste deel hiervan verdwijnt als CO2 in de lucht. Als er geen maatregelen worden genomen is het veen in Fryslân aan het eind van deze eeuw verdwenen. Tegelijkertijd heeft de bodemdaling veel negatieve effecten: woningen, wegen en riolering verzakken, natuurgebieden komen steeds hoger te liggen ten opzichte van omliggend agrarisch gebied en verdrogen, de kwaliteit van het landschap verandert, er moet steeds meer water weggepompt worden om gronden geschikt te houden voor landbouw, waardoor grondwaterstanden lager en lager worden.
Wij willen de bodemdaling en de problemen die samenhangen met bodemdaling de komende tien jaar aanpakken. Hierbij richten wij ons op de onderstaande doelstellingen:
- De negatieve effecten van bodemdaling zijn verminderd: Enerzijds door de absolute bodemdaling te beperken, anderzijds door de negatieve effecten te beperken, mitigeren of te compenseren. Dit moet ertoe leiden dat schade aan woningen, wegen en infrastructuur wordt beperkt, de stijging van kosten van waterbeheer in het gebied ook in de toekomst beperkt blijft, de verdroging van natuurgebieden is afgenomen, en het landschap en de cultuurhistorie van het veenweidegebied herkenbaar blijven.
- De uitstoot van broeikasgassen uit de veenbodem is in 2030 met ruim 20% afgenomen: In absolute zin betekent dit een afname met 0,4 miljoen ton CO2
- In 2050 is het veenweidegebied water-robuust en klimaatbestending ingericht (klimaatadaptief) waarbij we uitgaan van water vasthouden, conserveren en dan pas afvoeren: Dit betekent dat het gebied goed is staat is om weersextremen op te vangen.
De Veenweideproblematiek is bij uitstek een integrale opgave. Hoe graag we ook willen; niet alle doelstellingen zijn al concreet in resultaten te vertalen. Wij zijn mede afhankelijk van de dynamiek in de samenleving en de middelen die het Rijk beschikbaar stelt. Recent is er middels een brief van de minister aan de Tweede Kamer € 276 miljoen toegezegd voor de aanpak van de Veenweide-opgave. Daarnaast hebben wij als provincie en Wetterskip Fryslân voor de komende tien jaar € 35 miljoen beschikbaar gesteld. Door maximaal in te zetten op dynamische programmering en financiering wordt deze bestuursperiode gestreefd naar een zo groot mogelijk resultaat bij bovenstaande doelstellingen. Dynamisch programmeren en financieren wil zeggen dat we een aanpak opstellen, maar deze niet voor lange tijd helemaal vastleggen. We brengen initiatieven en projecten op gang en zoeken daar werkende weg (aanvullende) financiering bij. Daarbij zoeken we naar een mix van publieke en private middelen.
Momenteel wordt gewerkt aan het Veenweideprogramma 2021 – 2030. Dit programma schetst de doelstellingen en maatregelen voor het veenweidegebied, voor het komende decennium. In dit programma wordt invulling gegeven aan de besteding van de publieke middelen – op dit moment € 22,5 miljoen van de provincie en € 12,5 miljoen van Wetterskip Fryslân – en wordt via een Samenwerkingsovereenkomst (SOK) bepaald welke partijen in welke rol verantwoordelijk zijn in de uitvoering. De uitvoering van het Veenweideprogramma 2020-2030 krijgt vorm in een netwerkorganisatie, waarin de provincie, het Wetterskip, gemeenten, maatschappelijke organisaties, de landbouwpartijen, en de Friese Milieufederatie participeren.
Met het uitvoeren van de maatregelen zoals beschreven in het Veenweideprogramma 2021-2030 werken we als Provincie ook aan de toepassing van de ‘Sustainable Development Goals’ van de Verenigde Naties. Door de uitstoot van CO2 te verminderen werken we aan lokale, nationale en internationale klimaatdoelstellingen (SDG 13: ‘Climate action’). De Veenweideopgave benaderen we daarnaast niet alleen, maar in samenwerking met betrokken stakeholders (SDG 17: ‘Partnerships for the goals’).
Welke resultaten willen we in 2021 behalen?
- Het Veenweideprogramma 2021-2030 wordt in het eerste kwartaal 2021 ter besluitvorming aangeboden en treedt vervolgens in werking.
- In 2020 is de Taskforce Veenweide onder de naam Inspiratieteam Toekomst Veenweide (ITV) opgericht. Als externe denktank hebben zij de Veenweideopgave in Fryslân op inhoud van impulsen voorzien. Na de oplevering van hun resultaat zal in 2021 worden besloten of de input van het ITV voldoende is, of dat de aanstelling van het ITV gecontinueerd moet worden.
- In de uitvoering geven we in 2021 vervolg aan technische innovatie en gebiedsprocessen. Komend jaar vinden pilots, demonstraties en praktijkproeven plaats om de veenoxidatie, bodemdaling en CO2-emissie te reduceren. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in vier soorten maatregelen, namelijk hydrologische maatregelen, bodemmaatregelen, CO2-emissie maatregelen, en verdienmodellen.
- In 2021 vindt een geleidelijke overgang plaats van het Friese programma bodemdaling, naar het landelijke programma bodemdaling. Daarnaast zoeken we in 2021 aansluiting bij het Nationaal Kenniscentrum Bodemdaling.
- Het Veenweideprogramma kent een zestal gebieden waar gebiedsprocessen lopen die ertoe leiden dat de Veenweidedoelstellingen worden gerealiseerd in samenwerking met de grondeigenaren en andere belanghebbenden.
- Eén van die zes gebieden – Aldeboarn / De Deelen – is aangewezen als pilotgebied in het kader van de Klimaatenvelop 2019, het Interbestuurlijk Programma – Vitaal Platteland en de Regiodeal Natuurinclusieve Landbouw. In 2021 krijgt het gebied een gebiedscommissie en wordt een gebiedsplan opgesteld. Daarnaast wordt er ruim 56ha ruilgrond aangekocht om het gebiedsproces te starten.
- De Hege Warren is een van de andere pilotgebieden waar de inspanningen in 2021 verder geïntensiveerd worden. In 2021 wordt een samenwerkingsovereenkomst (SOK) vastgesteld waarin betrokken partijen afspraken vastleggen. Tevens worden er in 2021 twee landbouwbedrijven opgekocht zodat er een start gemaakt kan worden met de peilverhoging.
De bovengenoemde resultaten kunnen alleen worden behaald mits er middelen van derde partijen beschikbaar komen.
* De genoemde doelwaarden bij de uitgevoerde innovatieve projecten verwijst naar het aantal concrete projectlocaties. Dit is op dit moment nog een grove schatting. Het werkelijke aantal uitgevoerde innovatieve projecten is afhankelijk van een hoop actoren en factoren.
Wat mag het kosten?
* De genoemde doelwaarden bij de uitgevoerde innovatieve projecten verwijst naar het aantal concrete projectlocaties. Dit is op dit moment nog een grove schatting. Het werkelijke aantal uitgevoerde innovatieve projecten is afhankelijk van een hoop actoren en factoren.
* De genoemde doelwaarden bij de uitgevoerde innovatieve projecten verwijst naar het aantal concrete projectlocaties. Dit is op dit moment nog een grove schatting. Het werkelijke aantal uitgevoerde innovatieve projecten is afhankelijk van een hoop actoren en factoren.
Wat wilden we bereiken?
In het Friese veenweidegebied daalt de bodem. Oorzaak is de ontwatering van het veen, waardoor er zuurstof bij komt en het veen afbreekt (oxideert). Het grootste deel hiervan verdwijnt als CO2 in de lucht. Als er geen maatregelen worden genomen is het veen in Fryslân aan het eind van deze eeuw verdwenen. Tegelijkertijd heeft de bodemdaling veel negatieve effecten: woningen, wegen en riolering verzakken, natuurgebieden komen steeds hoger te liggen ten opzichte van omliggend agrarisch gebied en verdrogen, de kwaliteit van het landschap verandert, er moet steeds meer water weggepompt worden om gronden geschikt te houden voor landbouw, waardoor grondwaterstanden lager en lager worden.
Wij willen de bodemdaling en de problemen die samenhangen met bodemdaling de komende tien jaar aanpakken. Hierbij richten wij ons op de onderstaande doelstellingen:
- De negatieve effecten van bodemdaling zijn verminderd: Enerzijds door de absolute bodemdaling te beperken, anderzijds door de negatieve effecten te beperken, mitigeren of te compenseren. Dit moet ertoe leiden dat schade aan woningen, wegen en infrastructuur wordt beperkt, de stijging van kosten van waterbeheer in het gebied ook in de toekomst beperkt blijft, de verdroging van natuurgebieden is afgenomen, en het landschap en de cultuurhistorie van het veenweidegebied herkenbaar blijven.
- De uitstoot van broeikasgassen uit de veenbodem is in 2030 met ruim 20% afgenomen: In absolute zin betekent dit een afname met 0,4 miljoen ton CO2
- In 2050 is het veenweidegebied water-robuust en klimaatbestending ingericht (klimaatadaptief) waarbij we uitgaan van water vasthouden, conserveren en dan pas afvoeren: Dit betekent dat het gebied goed is staat is om weersextremen op te vangen.
De Veenweideproblematiek is bij uitstek een integrale opgave. Hoe graag we ook willen; niet alle doelstellingen zijn al concreet in resultaten te vertalen. Wij zijn mede afhankelijk van de dynamiek in de samenleving en de middelen die het Rijk beschikbaar stelt. Recent is er middels een brief van de minister aan de Tweede Kamer € 276 miljoen toegezegd voor de aanpak van de Veenweide-opgave. Daarnaast hebben wij als provincie en Wetterskip Fryslân voor de komende tien jaar € 35 miljoen beschikbaar gesteld. Door maximaal in te zetten op dynamische programmering en financiering wordt deze bestuursperiode gestreefd naar een zo groot mogelijk resultaat bij bovenstaande doelstellingen. Dynamisch programmeren en financieren wil zeggen dat we een aanpak opstellen, maar deze niet voor lange tijd helemaal vastleggen. We brengen initiatieven en projecten op gang en zoeken daar werkende weg (aanvullende) financiering bij. Daarbij zoeken we naar een mix van publieke en private middelen.
Momenteel wordt gewerkt aan het Veenweideprogramma 2021 – 2030. Dit programma schetst de doelstellingen en maatregelen voor het veenweidegebied, voor het komende decennium. In dit programma wordt invulling gegeven aan de besteding van de publieke middelen – op dit moment € 22,5 miljoen van de provincie en € 12,5 miljoen van Wetterskip Fryslân – en wordt via een Samenwerkingsovereenkomst (SOK) bepaald welke partijen in welke rol verantwoordelijk zijn in de uitvoering. De uitvoering van het Veenweideprogramma 2021-2030 krijgt vorm in een netwerkorganisatie, waarin de provincie, het Wetterskip, gemeenten, maatschappelijke organisaties, de landbouwpartijen, en de Friese Milieufederatie participeren.
Met het uitvoeren van de maatregelen zoals beschreven in het Veenweideprogramma 2021-2030 werken we als Provincie ook aan de toepassing van de ‘Sustainable Development Goals’ van de Verenigde Naties. Door de uitstoot van CO2 te verminderen werken we aan lokale, nationale en internationale klimaatdoelstellingen (SDG 13: ‘Climate action’). De Veenweideopgave benaderen we daarnaast niet alleen, maar in samenwerking met betrokken stakeholders (SDG 17: ‘Partnerships for the goals’).
Hebben we bereikt wat we wilden bereiken?
Beleidsvelden
|
Ligt de doelrealisatie op schema? |
Zijn de gewenste resultaten behaald? |
Zijn de kosten binnen het budget gebleven? |
3.3
|
Veenweide |
|
|
|
Toelichting:
In 2021 is het niet gelukt om voor Aldeboarn / De Deelen een gebiedsplan op te stellen, de verwachting is dat dit in 2022 wel gaat gebeuren. Reden voor deze vertraging is dat de koppeling met het ontwikkelen van het flankerend beleid meer tijd kost. Het flankerend beleid leidt tot een set aan regels en instrumenten waarmee de nadelige effecten voor individuele agrarische ondernemers van de uitvoering van maatregelen in het kader van het veenweideprogramma kunnen worden gemitigeerd en/of gecompenseerd.
Voor de Hegewarren zou een samenwerkingsovereenkomst aan worden gegaan maar dat is niet gebeurd. Reden hiervoor is dat de toekomstige inrichting nog niet is vastgesteld vanwege onder andere vertraging in het co-creatieproces. De verwachting is dat we in 2022 een besluit nemen over de toekomstige inrichting en afspraken maken over de manier waarop we met de verschillende partijen hierin gaan samenwerken.
Hebben we de gewenste resultaten bereikt?
Gewenste resultaten
Beleid
- Het gewenste resultaat zoals in de begroting is gehaald.
- Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is inhoudelijk niet geheel gehaald.
- Het voorgenomen gewenste resultaat zoals beschreven in de begroting is Inhoudelijk niet gehaald.
Tijd
- Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is binnen de afgesproken tijd gehaald.
- Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is niet geheel op tijd gehaald.
- Het voorgenomen gewenste resultaat zoals beschreven in de begroting is niet op tijd gehaald.
Geld
- T.a.v. het onderdeel geld is er geen afwijking (Overschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000 en Onderschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000).
- T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van onderbesteding (Onderschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
- T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van overbesteding (Overschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
|
Beleid |
Tijd |
Geld |
1
|
Het Veenweideprogramma 2021-2030 wordt in het eerste kwartaal 2021 ter besluitvorming aangeboden en treedt vervolgens in werking. |
|
|
|
2
|
In 2020 is de Taskforce Veenweide onder de naam Inspiratieteam Toekomst Veenweide (ITV) opgericht. Als externe denktank hebben zij de Veenweideopgave in Fryslân op inhoud van impulsen voorzien. Na de oplevering van hun resultaat zal in 2021 worden besloten of de input van het ITV voldoende is, of dat de aanstelling van het ITV gecontinueerd moet worden. |
|
|
|
3
|
In de uitvoering geven we in 2021 vervolg aan technische innovatie en gebiedsprocessen. Komend jaar vinden pilots, demonstraties en praktijkproeven plaats om de veenoxidatie, bodemdaling en CO2-emissie te reduceren. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in vier soorten maatregelen, namelijk hydrologische maatregelen, bodemmaatregelen, CO2-emissie maatregelen, en verdienmodellen. |
|
|
|
4
|
In 2021 vindt een geleidelijke overgang plaats van het Friese programma bodemdaling, naar het landelijke programma bodemdaling. Daarnaast zoeken we in 2021 aansluiting bij het Nationaal Kenniscentrum Bodemdaling. |
|
|
|
5
|
Het Veenweideprogramma kent een zestal gebieden waar gebiedsprocessen lopen die ertoe leiden dat de Veenweidedoelstellingen worden gerealiseerd in samenwerking met de grondeigenaren en andere belanghebbenden. |
|
|
|
6
|
Eén van die zes gebieden - Aldeboarn / De Deelen - is aangewezen als pilotgebied in het kader van de Klimaatenvelop 2019, het Interbestuurlijk Programma – Vitaal Platteland en de Regiodeal Natuurinclusieve Landbouw. In 2021 krijgt het gebied een gebiedscommissie en wordt een gebiedsplan opgesteld. Daarnaast wordt er ruim 56ha ruilgrond aangekocht om het gebiedsproces te starten. |
|
|
|
7
|
De Hege Warren is een van de andere pilotgebieden waar de inspanningen in 2021 verder geïntensiveerd worden. In 2021 wordt een samenwerkingsovereenkomst (SOK) vastgesteld waarin betrokken partijen afspraken vastleggen. Tevens worden er in 2021 twee landbouwbedrijven opgekocht zodat er een start gemaakt kan worden met de peilverhoging. |
|
|
|
Toelichting:
6. Voor Aldeboarn / De Deelen is het gebiedsplan nog niet gereed. Door de koppeling met de ontwikkeling van het flankerend beleid kost dit meer tijd. De verwachting is dat het gebiedsplan medio 2022 aangeboden kan worden aan Gedeputeerde Staten en, ter kennisname, Provinciale Staten. Vervolgens zal het gebiedsplan ter inzage gelegd worden en eind 2022 worden vastgesteld.
7. Voor de Hegewarren is het nog niet gelukt een samenwerkingsovereenkomst te sluiten met de betrokken partijen. Reden hiervoor is dat de toekomstige inrichting nog niet is vastgesteld. De verwachting is dat we in 2022 een besluit nemen over de toekomstige inrichting van het gebied en afspraken maken over de manier waarop de verschillende partijen in het vervolgproces gaan samenwerken.
Prestatie indicatoren
Onderwerp |
Indicator |
Doelwaarde 2021 |
Realisatie 2021 |
Veenweideprogramma 2021-2030 |
Vaststelling door PS en AB Wetterskip |
1 |
1 |
Taskforce Veenweide (ITV) |
Oplevering resultaat ITV en een besluit afronding- of continueren ITV |
2 |
2 |
Uitvoeren technisch innovatieve projecten hydrologie |
Aantal projecten in uitvoering of gerealiseerd in 2021 |
22* |
22 |
Uitvoeren technisch innovatieve projecten bodem |
Aantal projecten in uitvoering of gerealiseerd in 2021 |
10* |
10 |
Uitvoeren technisch innovatieve projecten CO2-emissie (mobiele metingen) en overige metingen (bodemdaling, instabiele oevers, leverbot) |
Aantal projecten in uitvoering of gerealiseerd in 2021 |
30* |
30 |
Uitvoeren technisch innovatieve projecten verdienmodellen |
Aantal projecten in uitvoering of gerealiseerd in 2021 |
15* |
9 |
Landelijk programma bodemdaling en NKB |
Aansluiting bij het landelijk programma bodemdaling en het Nationaal Kenniscentrum Bodemdaling |
2 |
2 |
Kansrijke gebieden |
De gebiedsprocessen en maatregelen in de zes kansrijke gebieden verder uitrollen om te werken aan de realisatie van Veenweidedoelstellingen. |
6 |
6 |
Aldeboarn / De Deelen |
Opstellen gebiedscommissie en gebiedsplan, en 56,31ha ruilgrond is aangekocht om het gebiedsproces te starten |
1 |
1 |
Hege Warren |
Opstellen samenwerkingsovereenkomst (SOK) en het opkopen van twee landbouwbedrijven zodat er een start gemaakt kan worden met de peilverhoging. |
2 |
1 |
Toelichting:
Het aantal technisch innovatieve projecten rondom verdienmodellen in uitvoering of gerealiseerd in 2021 is lager uitgepakt. Zoals aangegeven was de doelwaarde een grove schatting van het te verwachten aantal concrete projectlocaties. Dit is lager uitgevallen omdat het niet gelukt is meer projectlocaties te vinden, maar heeft geen effect gehad op de resultaten van de uitvoering van de technisch innovatieve projecten rondom verdienmodellen.
Voor Aldeboarn / De Deelen is het niet gelukt een gebiedsplan op te stellen en voor Hegewarren is het niet gelukt een samenwerkingsovereenkomst aan te gaan omdat nog geen besluit was genomen over de toekomstige inrichting van het gebied.
* De genoemde doelwaarden bij de uitgevoerde innovatieve projecten verwijst naar het aantal concrete projectlocaties. Dit is op dit moment nog een grove schatting. Het werkelijke aantal uitgevoerde innovatieve projecten is afhankelijk van een hoop actoren en factoren.
Wat heeft het gekost?
Bekijk uitgebreide tabel
- Exploitatie - Bedragen x € 1.000,-
- Lasten
- Tijdelijke budgetten
- Overlopende passiva
- Totaal lasten
- Baten
- Tijdelijke budgetten
- Overlopende passiva
- Totaal baten
- Saldo van lasten en baten
- Mutatie tijdelijke budgetten
- Resultaat van lasten en baten
-
Realisatie 2020
-
-
2.773
-
0
-
2.773
-
-
-
99
-
0
-
99
-
-
2.674
-
-
-1.449
-
-
1.225
-
Rekening 2021
-
-
4.833
-
2.034
-
6.867
-
-
-
53
-
2.034
-
2.087
-
-
4.780
-
-
650
-
-
5.430
Toelichting:
Per saldo is er een resultaat van € 9.000,- op dit beleidsveld.
Tijdelijke budgetten
Aan de uitvoering van de werkplannen veenweide algemeen is € 2,0 mln. besteed. Aan grondaankopen in gebied Aldeboarn – De Deelen is € 2,8 mln. besteed. Het saldo van € 0,7 mln. wordt verklaard door versnelde uitgaven op de uitvoering van de werkplannen. De baten van € 53.000,- betreffen een bijdrage van Wetterskip Fryslân in de algemene uitvoeringskosten.
Overlopende passiva
Dit betreft de aanwending van rijksmiddelen (Impulsgelden) voor grondaankopen in het gebied Hegewarren van € 1,6 mln. en aanwending van rijksmiddelen (IBP-VP) voor planstudiekosten van € 0,4 mln. met betrekking tot gebied Aldeboarn – De Deelen. Het saldo betreft de niet voor 2021 begrote planstudiekosten voor gebied Aldeboarn – De Deelen.