Home Jaarstukken Programma 3: Omgeving 3.1 Natuur en landschap

Programma 3: Omgeving

3.1 Natuur en landschap

Begroting

Natuur

Wat willen we bereiken?

Wij blijven de mooiste provincie van Nederland met een fraai en vitaal platteland en dynamische natuurgebieden. Hierbij speelt onder andere het herstel van de biodiversiteit. We voldoen aan de afspraken zoals we die in het kader van het Natuurpact gemaakt hebben.

Programma natuur
De provincies en het Rijk hebben als onderdeel van de structurele aanpak stikstof afgesproken om een gezamenlijk Programma Natuur op te stellen met een daarbij behorende actualisatie van het Natuurpact. Belangrijke hoofdlijn van het Programma Natuur is om condities te realiseren voor een gunstige staat van instandhouding (Svl) van alle soorten en habitats onder de Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR). Hiermee wordt gestreefd, in samenhang met de andere maatregelen in de structurele aanpak stikstof, om aan de eisen te voldoen die de VHR stelt. Voor 2030 verwacht het Rijk met de te nemen maatregelen 70% doelrealisatie te behalen met specifiek aandacht voor stikstofgevoelige natuur. De inzet richt zich vooral op maatregelen in en rond beschermde natuurgebieden (Natura 2000 en het Natuurnetwerk Nederland). De uitwerking van deze hoofdlijn vindt plaats in een uitvoeringsprogramma als aanvulling op het bestaande natuurpact.

Naast het uitvoeringprogramma werken Rijk en provincies aan een agenda ‘natuurinclusief’ waarin voor de langere termijn de ambities en kansen voor een natuurinclusieve samenleving in beeld worden gebracht, met versterkte aandacht voor de natuur in onze nabije omgeving, zowel binnen als buiten natuurgebieden.

Natuurontwikkeling en -beheer
De provincie streeft naar een kwalitatief goed, effectief en vernieuwend (agrarisch) natuurbeheer. Wij voeren de regie op het natuurbeheer binnen en buiten het Natuurnetwerk (NNN). Op 10 juli 2019 hebben Provinciale Staten besloten om voor de natuurontwikkeling scenario 5b, Natuer mei de Mienskip (binnen bestaand budget) verder uit te werken door het uitvoeren van 3 pilots en in 2021 een definitieve scenariokeuze te maken. De voortgang van de natuurontwikkeling wordt in de paragraaf ‘Grote projecten’ beschreven. Ook voeren we de herstelmaatregelen uit de N2000 beheerplannen uit.

Soortenbeleid
Wat betreft het soortenbeleid werken we samen met de Olterterppartners aan de evaluatie en actualisatie van het weidevogelbeleid. Hierbij worden uitgangspunten van het Grutto Aanvalsplan en het plan Fryslȃn Greidefûgellȃn betrokken. Op 6 maart 2020 zijn twee LIFE IP aanvragen gedaan voor Europese cofinanciering voor het versterken van de weidevogelkerngebieden en een integrale gebiedsgerichte aanpak. Daarnaast blijven we op het gebied van faunabeheer met betrokken partijen werken aan een balans tussen beschermen en beheren.

Nationale parken
De provinsje Fryslân ondersteunt de Friese Nationale Parken Schiermonnikoog en de Alde Feanen middels een financiële bijdrage en het voeren van het secretariaat. Groningen en Drenthe voeren het secretariaat van Lauwersmeer en Drents Friese Wold. De provinsje Fryslân levert daarnaast een financiële bijdrage aan deze laatstgenoemde Nationale Parken.

Welke resultaten willen we in 2021 behalen?

Een vastgesteld biodiversiteitsherstelprogramma, dat met onze stakeholders tot stand is gekomen.
De stikstofdepositie daalt in de 11 stikstofgevoelige natuurgebieden. De te bereiken doelstelling hierin wordt nog in 2020 uitgewerkt, zo ook de werkwijze.
Een vastgestelde nota Beheer en Schadebestrijding.
Een vastgestelde aanpak voor invasieve exoten.
Ganzenschade 5-10% lager dan het gemiddelde van de voorgaande twee jaren.
Samen met betrokken partijen stellen we een eindevaluatie en een nieuwe weidevogelnota op.
Een strategische nota grond natuuropgave.
Het verlengen van het Natura2000 beheerplan Deelen.

Daarnaast is het programma Natuur in ontwikkeling. De resultaten die we willen bereiken met het nieuwe programma zullen in 2021 worden bepaald nadat duidelijkheid is verkregen over de extra rijksmiddelen hiervoor.

In de paragraaf 9: Grote projecten wordt een toelichting gegeven op de resultaten binnen de volledige doorlooptijd van de uitvoering van het Natuurpact tot 31 december 2027. In de paragraaf 9 is een financieel overzicht opgenomen waarin ook inzicht wordt gegeven in 2021. Onderstaand de verwachte resultaten in 2021.

Programma Stikstof

De Raad van State heeft in mei 2019 een uitspraak gedaan waardoor vergunningverlening in het kader van de PAS niet meer mogelijk was. Hierdoor kunnen projecten op het gebied van bouw, infrastructuur, uitbreiding van agrarische bedrijven, etc. deels niet meer uitgevoerd worden. Er ligt een fikse opgave om de stikstofdepositie te verlagen zodat maatschappelijke en economische ontwikkeling in Fryslân doorgang kan vinden, vergunningen juridisch houdbaar zijn en gewerkt wordt aan natuurbehoud en -herstel.

Het programma stikstof werkt aan een aanpak voor houdbare vergunningen en verlaging van de stikstofdepositie in de N2000 gebieden in nauwe samenwerking met de andere provincies en het ministerie van LNV. De middelen voor deze aanpak zullen door het Rijk beschikbaar worden gesteld en zijn rand voorwaardelijk voor een succesvol programma. Vanuit onze provinciale rol stemmen we steeds zorgvuldig af met onze dialoogpartners (o.a. landbouw, bouw, natuurorganisaties en industrie) om zorg te dragen voor een zo breed mogelijk draagvlak voor de te kiezen aanpak. De gebiedsgerichte aanpak zal hierbij -met name rondom de N2000 gebieden- een centrale positie innemen. Wij verwachten de problemen in de vergunningverlening in 2021 voor een belangrijk deel op te lossen en in de gebiedsgerichte aanpak met onze partners tot een gedragen aanpak te komen en eerste stappen in de uitvoering te zetten.
Binnen deze aanpak zal er specifiek aandacht zijn voor het behoud en waar mogelijk versterken van de zuivelketen.

Landschap en ruimtelijke kwaliteit

Wat willen we bereiken?

Wij zorgen ervoor dat Fryslân mooi blijft. Hierbij werken wij samen met gemeenten, Wetterskip, experts, belangengroeperingen en boeren en burgers. We gebruiken daarbij nieuwe werkwijzen zoals De Nije Pleats en de Sinnetafels. We werken vanuit de Omgevingsvisie De Romte diele aan onze opgaven en houden de basis op orde. Onze opgave voor het landschap leggen we vast in een Startnotitie Omgevingsprogramma Landschap.

In het landelijk gebied vergen voedselproductie, natuur, water, wonen, de productie van duurzame energie, het landschap aanpassen bij de klimaatverandering en recreatie steeds meer aandacht en ruimte. Daarnaast verandert het landschap ook sluipenderwijs door vele kleine ingrepen. Wij streven naar herstel van landschapselementen die de provinciale kernkwaliteiten, zoals vastgelegd in de structuurvisie Grutsk op ‘e Romte, versterken en het draagvlak voor het Friese landschap vergroten. Om dit draagvlak voor ons landschap nog extra kracht bij te zetten willen wij in 2023 samen met de partners een Friese Landschapstriënnale organiseren.

Naast de kwaliteit van het Friese landschap willen we ook de kwaliteit van de ruimtelijke omgeving verhogen. Onze inzet ten aanzien van de ruimtelijke kwaliteit van Fryslân is gericht op een verantwoorde inpassing van nieuwe economische ontwikkelingen en het mooi houden van onze provincie. Op die manier geven we uitvoering aan onze omgevingsvisie en de structuurvisie Grutsk op ‘e Romte. Onze rol verandert de komende tijd van een voorschrijvende en reactief adviserende overheid naar een overheid die samen met partners zoekt naar oplossingen en die proactief adviseert en meedenkt. We gebruiken daarbij de 9 principes uit de Omgevingsvisie De Romte diele.

Welke resultaten willen we in 2021 behalen?

We komen, via de inzet van het ruimtelijk kwaliteitsteam, in overleg met partijen, gezamenlijk tot goede oplossingen voor het landelijk gebied. Hierbij maken wij gebruik van werkwijzen zoals De Nije Pleats en de
We stellen een Startnotitie Omgevingsprogramma Landschap op om onze rol en inzet voor het Friese landschap te bepalen. Bij de voorbereiding van deze startnotitie betrekken we de partijen in het landelijk gebied.
Via Panorama2028/DeUitkijkers vergroten we de maatschappelijke aandacht voor ruimtelijke kwaliteit en het Friese landschap door ontwerpend onderzoek.
We subsidiëren de Nationale Landschappen (Noardlike Fryske Wâlden en Stichting Mar en Klif) en Landschapsbeheer Fryslân (LBF) met als doel behoud, beheer en ontwikkeling van de landschappen. Per 1-1-2021 is LBF bestuurlijk gefuseerd met It Fryske Gea (IFG) waarbij er inhoudelijk en organisatorisch intensief wordt samengewerkt.
Via cofinanciering van het Europese programma POP, onderdeel agrarisch natuur- en landschapsherstel, subsidiëren wij projecten voor het herstel van landschap en natuur in de klei- en veengebieden van Fryslân. De agrarische collectieven voeren samen met Landschapsbeheer Fryslân deze projecten uit en zijn voornemens drie gezamenlijk koepelprojecten te realiseren.

Wat mag het kosten?

Onderstaand voorstel uit de kadernota is verwerkt in bovenstaande tabel.

Eerste bestuursrapportage

Gewenste resultaten

Beleid

Verwacht je dat aan eind 2021 de besluitvorming verlopen is volgens de inhoudelijke afspraken in het onderliggende document waarin het beleid is vastgesteld (beleidsnota, etc.)?

Ja, dit gaat zeker lukken
Niet zeker of dit gaat lukken
Nee, dit gaat niet lukken

Tijd

Verwacht je dat eind 2021 het gewenste resultaat is gerealiseerd? Of, als de einddatum voor de realisatie verder in de tijd ligt: Verwacht je dat je eind 2021 op schema ligt om het gewenste resultaat te realiseren binnen de afgesproken termijn?

Ja, dit gaat zeker lukken
Niet zeker of dit gaat lukken
Nee, dit gaat niet lukken

Geld

Op beleidsveldniveau: verwacht je dat geld een belemmerende factor is voor het behalen van de gewenste resultaten? Of verwacht je dat het beschikbare budget toereikend is om in 2021 de gewenste resultaten van dit beleidsveld te realiseren?

Geld vormt geen belemmerende factor: er wordt geen onder- of overbesteding verwacht
Geld vormt geen belemmerende factor: er wordt een onderbesteding verwacht
Geld vormt wel een belemmerende factor en/of er wordt een overbesteding verwacht

		Beleid	Tijd	Geld
	Natuur
1	Een vastgesteld biodiversiteitsherstelprogramma, dat met onze stakeholders tot stand is gekomen.
2	De stikstofdepositie daalt in de 11 stikstofgevoelige natuurgebieden. De te bereiken doelstelling hierin wordt nog in 2020 uitgewerkt, zo ook de werkwijze.
3	Een vastgestelde nota Beheer en Schadebestrijding.
4	Een vastgestelde aanpak voor invasieve exoten.
5	Ganzenschade 5-10% lager dan het gemiddelde van de voorgaande twee jaren.
6	Samen met betrokken partijen stellen we een eindevaluatie en een nieuwe weidevogelnota op.
7	Een strategische nota grond natuuropgave.
8	Het verlengen van het Natura2000 beheerplan Deelen.

Toelichting:

2. De doelstelling en de werkwijze wordt uitgewerkt in het uitvoeringsprogramma stikstof. Dit staat voor september 2021 op de agenda van Provinciale Staten. Als indicator is opgenomen dat de uitwerking al in 2020 gereed zal zijn, dit is niet conform de huidige planning. Of de stikstofdepositie in 2020 in de 11 stikstofgevoelige natuurgebieden is gedaald, wordt nog in beeld gebracht. Dit is op dit moment niet te beoordelen. De verwachting is dat dit depositie in de gebieden (nog) niet gedaald is.
4. De startnotitie voor de aanpak van invasieve exoten is verplaatst naar december 2021. Hierdoor zal het de vastgestelde aanpak in 2022 worden vastgesteld. De reden hiervoor is dat het aantal dossiers binnen soorten (beleid en uitvoering) zo omvangrijk is, dat in afstemming met de bestuurders een prioritering is aangebracht. Hierdoor hebben de wolf, weidevogels, vogelgriep, damherten de eerste aandacht nodig, en kan later de startnotitie in december in PS worden behandeld.
5. Wat betreft de ganzenschade kan feitelijk nog geen uitspraak gedaan worden. Gegevens over ganzenaantallen (die jaarlijks kunnen wisselen) en schade (die door meer factoren bepaald wordt dan ganzen alleen) zijn pas na de zomer beschikbaar.

Prestatie indicatoren

Onderwerp	Indicator	Doelwaarde 2021
Natuur
Weidevogels	Aantal gruttobroedparen	10.000
Natuurnetwerk Nederland	Hectares verworven (1e getal is de doelwaarde in 2021 op basis de programmering, 2e getal is het realistische getal, uitgaande van scenario 5B)	175 / 85
	Hectares ingericht	65
	Hectares verkocht	150
	Hectares in beheer	64.485
	Waarvan nieuwe hectares in beheer	1.600
Natura 2000 1e beheerplanperiode	Percentage totaal afgeronde maatregelen, 1e getal is het totaal aantal maatregelen dat binnen de looptijd van het N2000 beheerplan gerealiseerd moet worden (6 jaar).	258 maatregelen (60%)
Natura 2000 1e beheerplanperiode	Waarvan het percentage afgeronde stikstofgevoelige maatregelen, 1e getal is het totaal aantal maatregelen, dat binnen de looptijd van het N2000 beheerplan gerealiseerd moet worden (6 jaar).	77 maatregelen (70%)
Natura 2000 2e beheerplanperiode	Voor te bereiden beheerplannen (waarvan vaststelling in 2022)	9 beheerplannen
Ganzen	Gewasschade in kg droge stof	5-10% lager dan het gemiddelde van de voorgaande 2 jaren

Toelichting:

Weidevogels
In 2020 is de eindevaluatie van de Nota Weidevogels 2014-2020 uitgevoerd samen met de Olterterppartners. Uit de evaluatie blijkt dat er de afgelopen jaren door alle bij weidevogels betrokken partijen veel inspanningen en acties zijn uitgevoerd om de weidevogels te beschermen en te behouden. In de weidevogelkerngebieden, de gebieden met beheer, lijkt de afname minder snel te gaan dan in het gangbare boerenland. Ook lijkt de afname in Fryslân minder snel te gaan vergeleken met de rest van Nederland. Het is echter niet gelukt de achteruitgang van de gidssoort grutto te stoppen en om te buigen naar een stijgende lijn. Voor de tureluur, veldleeuwerik, graspieper en gele kwikstaart zien we de afgelopen acht jaar wel een stijgende lijn. De aanpak in de weidevogelkerngebieden lijkt te werken, maar moet nog sterk worden verbeterd om een opwaartse lijn te realiseren.
Hierdoor kunnen we nu al concluderen dat de doelstelling van 10.000 broedparen grutto’s in 2021 niet haalbaar is. Wel is er de mogelijkheid om te komen tot stabiele weidevogelpopulaties binnen de weidevogelkerngebieden. Deze kunnen fungeren als brongebieden om op termijn hier vanuit te kunnen groeien tot 10.000 broedparen grutto’s. Het verbeteren van de kuikenoverleving is hierbij essentieel. Daarom wordt vol ingezet op predatiebeheer, optimalisatie beheer en inrichting, zorgplicht, duurzaam behoud weidevogelparels, en het behoud van weidevogels in het gangbare boerenland. Het aantal broedparen grutto’s in 2020 was circa 6700.
In de Startnotitie Weidevogels zijn de kaders geschetst voor het opstellen van het weidevogelbeleid voor de periode 2021-2030. Het nieuwe beleid richt zich met name op het verbeteren, verfijnen en het uitbreiden van de koers die wij als Provincie hebben ingeslagen met de Nota Weidevogels 2014-2020. Het uitganspunt van de Startnotitie 2021-2030 is de neergaande lijn van de weidevogels om te buigen naar een stijgende lijn.
Eind 2020 zijn twee LIFE IP aanvragen, All4Biodiversity en GrassBirdHabitats, gehonoreerd door de Europese Commissie met als doel het versterken van de weidevogelkerngebieden. De projecten dragen tevens bij aan opgaven op het gebied van veenweide, landbouw, biodiversiteit en Natuur (NNN). In kader van het LIFE project GrassBirdHabitats is in januari 2021 een aanvullende Horizon 2020 aanvraag gedaan en is een aanvullende LIFE biodiversity aanvraag voor deze zomer in voorbereiding. De Evaluatie Nota Weidevogels en de Startnotitie Weidevogels zijn op 21 april in Provinciale Staten behandeld.

Natuurnetwerk Nederland
Er lopen diverse onderhandelingen, maar omdat dit een minnelijk traject betreft is het onzeker of deze onderhandelingen tot een aankoop komen en zo ja wanneer. De 175 hectare is gebaseerd op een lineare programmering. De inschatting is dat er dit jaar niet zoveel hectares worden verworven, onder andere doordat door de corona onderhandelingen stil liggen en het “laaghangend fruit” inmiddels is aangekocht.

Ganzen
De indicator voor ganzenschade is op groen gezet, maar eigenlijk hebben we hier nu nog geen zicht op (zie toelichting punt 5 bij de gewenste resultaten).

Prestatie indicatoren

Onderwerp	Indicator	Doelwaarde 2021
Stikstof	11 gebiedsanalyses per stikstofgevoelig N 2000 gebied	100%
	Gereed komen plan van aanpak gebiedsgerichte aanpak stikstof	Gereed
	Start uitvoering gebiedsgerichte aanpak	3 van de 11 gebieden

Gewenste resultaten

Beleid

Verwacht je dat aan eind 2021 de besluitvorming verlopen is volgens de inhoudelijke afspraken in het onderliggende document waarin het beleid is vastgesteld (beleidsnota, etc.)?

Ja, dit gaat zeker lukken
Niet zeker of dit gaat lukken
Nee, dit gaat niet lukken

Tijd

Ja, dit gaat zeker lukken
Niet zeker of dit gaat lukken
Nee, dit gaat niet lukken

Geld

Geld vormt geen belemmerende factor: er wordt geen onder- of overbesteding verwacht
Geld vormt geen belemmerende factor: er wordt een onderbesteding verwacht
Geld vormt wel een belemmerende factor en/of er wordt een overbesteding verwacht

		Beleid	Tijd	Geld
	Landschap en ruimtelijke kwaliteit
1	We komen, via de inzet van het ruimtelijk kwaliteitsteam, in overleg met partijen, gezamenlijk tot goede oplossingen voor het landelijk gebied. Hierbij maken wij gebruik van werkwijzen zoals De Nije Pleats en de Sinnetafel.
2	We stellen een Startnotitie Omgevingsprogramma Landschap op om onze rol en inzet voor het Friese landschap te bepalen. Bij de voorbereiding van deze startnotitie betrekken we de partijen in het landelijk gebied.
3	Via Panorama2028/DeUitkijkers vergroten we de maatschappelijke aandacht voor ruimtelijke kwaliteit en het Friese landschap door ontwerpend onderzoek.
4	We subsidiëren de Nationale Landschappen (Noardlike Fryske Wâlden en Stichting Mar en Klif) en Landschapsbeheer Fryslân (LBF) met als doel behoud, beheer en ontwikkeling van de landschappen. Per 1-1-2021 is LBF bestuurlijk gefuseerd met It Fryske Gea (IFG) waarbij er inhoudelijk en organisatorisch intensief wordt samengewerkt.
5	Via cofinanciering van het Europese programma POP, onderdeel agrarisch natuur- en landschapsherstel, subsidiëren wij projecten voor het herstel van landschap en natuur in de klei- en veengebieden van Fryslân. De agrarische collectieven voeren samen met Landschapsbeheer Fryslân deze projecten uit en zijn voornemens drie gezamenlijk koepelprojecten te realiseren.

Prestatie indicatoren

Onderwerp	Indicator	Doelwaarde 2021
Landschap en ruimtelijke kwaliteit
Samenwerking tbv ruimtelijke kwaliteit via Sinnetafels	Aantal tafels	6
Advies ruimtelijke kwaliteit	Percentage provinciale projecten met ruimtelijke impact waarover het ruimtelijke kwaliteitsteam advisering heeft gedaan.	100%
Advies ruimtelijke kwaliteit	Aantal grote gemeentelijke projecten waarover wordt geadviseerd	20
Landschapsherstel (POP)	Aantal landschapsherstel projecten in het kader van POP.	3

Tweede bestuursrapportage

Gewenste resultaten

Beleid

Verwacht je dat aan eind 2021 de besluitvorming verlopen is volgens de inhoudelijke afspraken in het onderliggende document waarin het beleid is vastgesteld (beleidsnota, etc.)?

Ja, dit gaat zeker lukken
Niet zeker of dit gaat lukken
Nee, dit gaat niet lukken

Tijd

Ja, dit gaat zeker lukken
Niet zeker of dit gaat lukken
Nee, dit gaat niet lukken

Geld

Geld vormt geen belemmerende factor: er wordt geen onder- of overbesteding verwacht
Geld vormt geen belemmerende factor: er wordt een onderbesteding verwacht
Geld vormt wel een belemmerende factor en/of er wordt een overbesteding verwacht

		Beleid	Tijd	Geld
	Natuur
1	Een vastgesteld biodiversiteitsherstelprogramma, dat met onze stakeholders tot stand is gekomen.
2	De stikstofdepositie daalt in de 11 stikstofgevoelige natuurgebieden. De te bereiken doelstelling hierin wordt nog in 2020 uitgewerkt, zo ook de werkwijze.
3	Een vastgestelde nota Beheer en Schadebestrijding.
4	Een vastgestelde aanpak voor invasieve exoten.
5	Ganzenschade 5-10% lager dan het gemiddelde van de voorgaande twee jaren.
6	Samen met betrokken partijen stellen we een eindevaluatie en een nieuwe weidevogelnota op.
7	Een strategische nota grond natuuropgave.
8	Het verlengen van het Natura2000 beheerplan Deelen.

Toelichting:

2. De verwachting is dat op dit moment de stikstofdepositie in de 11 stikstofgevoelige natuurgebieden nog niet of nauwelijks daalt. De maatregelen waaraan nu gewerkt wordt, zoals bijvoorbeeld de opkoopregeling, zijn nog niet afgerond. Zolang de bedrijven niet zijn aangekocht, zal de stikstofdepositie nog niet afnemen. Daarnaast blijkt dat de stikstofuitstoot van de landbouw in 2020 met ongeveer 3 procent is toegenomen, in plaats van afgenomen. De eerste indicatie is dat we in 2021 wel een lichte daling van de emissies zien, met name door de afname van het aantal koeien ten gevolge van de fosfaatregelgeving.

De Wet stikstofreductie en natuurverbetering (Wsn) is ingegaan op 1 juli 2021. De reductiedoelstelling is in de Wsn geformuleerd en betreft een emissiereductie van 26% in 2030 op nationaal niveau. Dit correspondeert met de doelstelling dat 50% van het areaal van stikstofgevoelige habitats in Natura 2000-gebieden aan de norm (kritische depositiewaarde) voldoet. Deze reductiedoelstellingen zijn nog gebaseerd op nationale gemiddelden. De verwachting is dat in Q3 en Q4 van 2021, in overleg tussen rijk en provincies, de doelstellingen per provincie worden vastgesteld. Dan zullen ook de rijksmaatregelen en -middelen beschikbaar moeten zijn om de doelstellingen te realiseren. Dit ontbreekt op dit moment grotendeels, en verhindert de uitwerking van een uitvoeringsprogramma. Gelet op de huidige ontwikkelingen is de verwachting dat de huidige doelstellingen worden aangescherpt en er substantieel meer middelen beschikbaar komen.

Begin juli 2021 is er vooruitlopend op het uitvoeringsprogramma, de voortgangsrapportage ‘op weg naar een uitvoeringsprogramma’ gedeeld met Provinciale Staten. Het gaat om een uitgebreide en gedetailleerde rapportage met concrete uitvoeringstappen. Met de voortgangsrapportage is een belangrijk stap gezet in de verdere analyse van de stikstofuitstoot. Aan de hand van nationale en regionale gegevens is de uitstoot van ammoniak en stikstofoxides in Fryslân in kaart gebracht (locatie en hoeveelheid). Hiermee kan gericht en effectief beleid gemaakt worden om de stikstofuitstoot in Fryslân te reduceren.

4. Op dit moment wordt gewerkt aan een startnotitie voor een Beleidsnota Invasieve exoten. Deze startnotitie zal op 15 december aan PS worden voorgelegd. Vaststelling van de beleidsnota zelf is voorzien eind 2022.

5. Over dit beleidsdoel is momenteel nog geen uitspraak te doen. Wij hebben nog geen (voorlopige) schadecijfers van BIJ12 ontvangen. Deze komen over het algemeen in september beschikbaar.

7. De strategische nota grond wordt in februari 2022 in PS besproken.

Prestatie indicatoren

Onderwerp	Indicator	Doelwaarde 2021
Natuur
Weidevogels	Aantal gruttobroedparen	10.000
Natuurnetwerk Nederland	Hectares verworven (1e getal is de doelwaarde in 2021 op basis de programmering, 2e getal is het realistische getal, uitgaande van scenario 5B)	175 / 85
	Hectares ingericht	65
	Hectares verkocht	150
	Hectares in beheer	64.485
	Waarvan nieuwe hectares in beheer	1.600
Natura 2000 1e beheerplanperiode	Percentage totaal afgeronde maatregelen, 1e getal is het totaal aantal maatregelen dat binnen de looptijd van het N2000 beheerplan gerealiseerd moet worden (6 jaar).	258 maatregelen (60%)
Natura 2000 1e beheerplanperiode	Waarvan het percentage afgeronde stikstofgevoelige maatregelen, 1e getal is het totaal aantal maatregelen, dat binnen de looptijd van het N2000 beheerplan gerealiseerd moet worden (6 jaar).	77 maatregelen (70%)
Natura 2000 2e beheerplanperiode	Voor te bereiden beheerplannen (waarvan vaststelling in 2022)	9 beheerplannen
Ganzen	Gewasschade in kg droge stof	5-10% lager dan het gemiddelde van de voorgaande 2 jaren

Toelichting:

Natuurnetwerk Nederland: M.b.t. verwerving is de inschatting dat de doelwaarde verwerving wordt gehaald. Met name door de openstelling van de SKNL. Dit jaar kan dit nog op basis van de oude regeling (85% afwaardering). Volgend jaar wordt de afwaardering gebaseerd op twee taxaties. M.b.t. de verkoop is de inschatting dat het dit jaar gaat lukken om ingerichte natuurgrond te verkopen. Omdat we hiervoor ook afhankelijk zijn van derden is er altijd een onzekerheid of dit gaat lukken.

Natura 2000 2^e beheerplanperiode: Er is gestart met het opstellen van de evaluatiedocumenten. Deze zijn begin 2022 gereed. Overigens wordt wel onderzocht of de beheerplannen worden verlengd. Hierover neemt GS dit najaar een besluit.

Ganzen

Over deze doelwaarde is momenteel nog geen uitspraak te doen. Wij hebben nog geen (voorlopige) schadecijfers van BIJ12 ontvangen. Deze komen over het algemeen in september beschikbaar.

Weidevogels Uit de eindevaluatie van de provinciale ‘Nota Weidevogels 2014 — 2020 komt naar voren dat de weidevogelpopulaties nog steeds afnemen. Het is niet gelukt de achteruitgang van de gidssoort grutto te stoppen en om te buigen naar een stijgende lijn. Wel zien we dat in de weidevogelkerngebieden (gebieden met beheer) de achteruitgang minder hard gaat dan in het landelijke gebied. Er wordt bij de 2^e Berap € 200.000,- doorgeschoven naar 2022. Dit betreft de middelen voor de Openstelling Tijdelijke Subsidieregeling Weidevogelbeheer van september/oktober 2021. De uitvoering en betaling van de subsidies zal namelijk voor een groot deel begin 2022 plaatsvinden.

Prestatie indicatoren

Onderwerp	Indicator	Doelwaarde 2021
Stikstof	11 gebiedsanalyses per stikstofgevoelig N 2000 gebied	100%
	Gereed komen plan van aanpak gebiedsgerichte aanpak stikstof	Gereed
	Start uitvoering gebiedsgerichte aanpak	3 van de 11 gebieden

Toelichting:

De uitvoering van de gebiedsgerichte aanpak in drie gebieden zal naar verwachting niet meer dit jaar starten. Om te starten in meerdere gebieden zijn er aanvullende middelen en maatregelen van het rijk nodig, evenals de doelstellingen per gebied. Hierover komt naar verwachting later dit jaar meer duidelijkheid en de uitwerking ervan zal worden opgenomen in het uitvoeringsprogramma. De verkenningsfase van de gebiedsgerichte aanpak is wel gestart (juli 2021) en op dit moment worden verkennende gesprekken gevoerd in een aantal gebieden. Ondertussen wordt er gewerkt aan een plan van aanpak gebiedsgerichte aanpak. De hoofdlijnen hiervan zijn opgenomen in de voortgangsrapportage die in juli 2021 met PS is gedeeld.

Gewenste resultaten

Beleid

Verwacht je dat aan eind 2021 de besluitvorming verlopen is volgens de inhoudelijke afspraken in het onderliggende document waarin het beleid is vastgesteld (beleidsnota, etc.)?

Ja, dit gaat zeker lukken
Niet zeker of dit gaat lukken
Nee, dit gaat niet lukken

Tijd

Ja, dit gaat zeker lukken
Niet zeker of dit gaat lukken
Nee, dit gaat niet lukken

Geld

Geld vormt geen belemmerende factor: er wordt geen onder- of overbesteding verwacht
Geld vormt geen belemmerende factor: er wordt een onderbesteding verwacht
Geld vormt wel een belemmerende factor en/of er wordt een overbesteding verwacht

		Beleid	Tijd	Geld
	Landschap en ruimtelijke kwaliteit
1	We komen, via de inzet van het ruimtelijk kwaliteitsteam, in overleg met partijen, gezamenlijk tot goede oplossingen voor het landelijk gebied. Hierbij maken wij gebruik van werkwijzen zoals De Nije Pleats en de Sinnetafel.
2	We stellen een Startnotitie Omgevingsprogramma Landschap op om onze rol en inzet voor het Friese landschap te bepalen. Bij de voorbereiding van deze startnotitie betrekken we de partijen in het landelijk gebied.
3	Via Panorama2028/DeUitkijkers vergroten we de maatschappelijke aandacht voor ruimtelijke kwaliteit en het Friese landschap door ontwerpend onderzoek.
4	We subsidiëren de Nationale Landschappen (Noardlike Fryske Wâlden en Stichting Mar en Klif) en Landschapsbeheer Fryslân (LBF) met als doel behoud, beheer en ontwikkeling van de landschappen. Per 1-1-2021 is LBF bestuurlijk gefuseerd met It Fryske Gea (IFG) waarbij er inhoudelijk en organisatorisch intensief wordt samengewerkt.
5	Via cofinanciering van het Europese programma POP, onderdeel agrarisch natuur- en landschapsherstel, subsidiëren wij projecten voor het herstel van landschap en natuur in de klei- en veengebieden van Fryslân. De agrarische collectieven voeren samen met Landschapsbeheer Fryslân deze projecten uit en zijn voornemens drie gezamenlijk koepelprojecten te realiseren.

Prestatie indicatoren

Onderwerp	Indicator	Doelwaarde 2021
Landschap en ruimtelijke kwaliteit
Samenwerking tbv ruimtelijke kwaliteit via Sinnetafels	Aantal tafels	6
Advies ruimtelijke kwaliteit	Percentage provinciale projecten met ruimtelijke impact waarover het ruimtelijke kwaliteitsteam advisering heeft gedaan.	100%
Advies ruimtelijke kwaliteit	Aantal grote gemeentelijke projecten waarover wordt geadviseerd	20
Landschapsherstel (POP)	Aantal landschapsherstel projecten in het kader van POP.	3

Toelichting:

De komst van nieuw beleid in de vorm van de Zonneladder (waardoor zonnevelden op landbouwgronden worden ontmoedigd) is mogelijk de reden dat initiatiefnemers minder snel aan een sinnetafel toekomen. De samenwerking t.b.v. ruimtelijke kwaliteit met gemeenten en initiatiefnemers vindt wel plaats en wordt gefaciliteerd door het Sinneteam.

Jaarstukken

Natuur

Wat wilden we bereiken?

Programma natuur
De provincies en het Rijk hebben als onderdeel van de structurele aanpak stikstof afgesproken om een gezamenlijk Programma Natuur op te stellen met een daarbij behorende actualisatie van het Natuurpact. Belangrijke hoofdlijn van het Programma Natuur is om condities te realiseren voor een gunstige staat van instandhouding (Svl) van alle soorten en habitats onder de Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR). Hiermee wordt gestreefd, in samenhang met de andere maatregelen in de structurele aanpak stikstof, om aan de eisen te voldoen die de VHR stelt. Voor 2030 verwacht het Rijk met de te nemen maatregelen 70% doelrealisatie te behalen met specifiek aandacht voor stikstofgevoelige natuur. De inzet richt zich vooral op maatregelen in en rond beschermde natuurgebieden (Natura 2000 en het Natuurnetwerk Nederland). De uitwerking van deze hoofdlijn vindt plaats in een uitvoeringsprogramma als aanvulling op het bestaande natuurpact.

Natuurontwikkeling en -beheer
De provincie streeft naar een kwalitatief goed, effectief en vernieuwend (agrarisch) natuurbeheer. Wij voeren de regie op het natuurbeheer binnen en buiten het Natuurnetwerk (NNN). Op 10 juli 2019 hebben Provinciale Staten besloten om voor de natuurontwikkeling scenario 5b, Natuer mei de Mienskip (binnen bestaand budget) verder uit te werken door het uitvoeren van 3 pilots en in 2021 een definitieve scenariokeuze te maken. De voortgang van de natuurontwikkeling wordt in de paragraaf ‘Grote projecten’ beschreven. Ook voeren we de herstelmaatregelen uit de N2000 beheerplannen uit.

Soortenbeleid
Wat betreft het soortenbeleid werken we samen met de Olterterppartners aan de evaluatie en actualisatie van het weidevogelbeleid. Hierbij worden uitgangspunten van het Grutto Aanvalsplan en het plan Fryslȃn Greidefûgellȃn betrokken. Op 6 maart 2020 zijn twee LIFE IP aanvragen gedaan voor Europese cofinanciering voor het versterken van de weidevogelkerngebieden en een integrale gebiedsgerichte aanpak. Daarnaast blijven we op het gebied van faunabeheer met betrokken partijen werken aan een balans tussen beschermen en beheren.

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken?

Beleidsvelden

		Ligt de doelrealisatie op schema?	Zijn de gewenste resultaten behaald?	Zijn de kosten binnen het budget gebleven?
3.1	Natuur en landschap

Hebben we de gewenste resultaten bereikt?

Gewenste resultaten

Beleid

Het gewenste resultaat zoals in de begroting is gehaald.
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is inhoudelijk niet geheel gehaald.
Het voorgenomen gewenste resultaat zoals beschreven in de begroting is Inhoudelijk niet gehaald.

Tijd

Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is binnen de afgesproken tijd gehaald.
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is niet geheel op tijd gehaald.
Het voorgenomen gewenste resultaat zoals beschreven in de begroting is niet op tijd gehaald.

Geld

T.a.v. het onderdeel geld is er geen afwijking (Overschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000 en Onderschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van onderbesteding (Onderschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van overbesteding (Overschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).

		Beleid	Tijd	Geld
1	Een vastgesteld biodiversiteitsherstelprogramma, dat met onze stakeholders tot stand is gekomen.
2	De stikstofdepositie daalt in de 11 stikstofgevoelige natuurgebieden. De te bereiken doelstelling hierin wordt nog in 2020 uitgewerkt, zo ook de werkwijze.
3	Een vastgestelde nota Beheer en Schadebestrijding.
4	Een vastgestelde aanpak voor invasieve exoten.
5	Ganzenschade 5-10% lager dan het gemiddelde van de voorgaande twee jaren.
6	Samen met betrokken partijen stellen we een eindevaluatie en een nieuwe weidevogelnota op.
7	Een strategische nota grond natuuropgave.
8	Het verlengen van het Natura2000 beheerplan Deelen.

Toelichting:

2. De verwachting is dat in 2021 de stikstofdepositie in de 11 stikstofgevoelige natuurgebieden nog niet of nauwelijks daalt. De maatregelen waaraan is gewerkt, zoals bijvoorbeeld de opkoopregeling, zijn nog niet afgerond. Zolang de bedrijven niet zijn aangekocht, zal de stikstofdepositie nog niet afnemen. Daarnaast blijkt dat de stikstofuitstoot van de landbouw in 2020 met procentpunten is toegenomen, in plaats van afgenomen. De eerste indicatie is dat we in 2021 wel een lichte daling van de emissies zien, met name door de afname van het aantal koeien ten gevolge van de fosfaatregelgeving.

4. Vanwege de dynamiek binnen het beleidsveld en het stellen van prioriteiten is het niet gelukt om in 2021 een beleidsnotitie voor aanpak van invasieve exoten aan PS voor te leggen. De startnotitie voor deze aanpak is in december vastgesteld. Het beleid zal in 2022 worden uitgewerkt en aan PS worden voorgelegd.

5. De ganzenschade is afgelopen jaar met 3% gestegen ten opzichte van het gemiddelde van de voorgaande twee jaren. De ganzenaantallen waren vergelijkbaar met vorig jaar.
Het bedrag aan tegemoetkomingen in schade is echter gestegen ten opzichte van 2020 met € 1,2 mln. naar € 11,9 mln. Dat laatste komt omdat de grasprijs met € 0,02 cent is gestegen. Een cent verschil betekent bij de huidige schadeomvang een verschil van circa een € 0,5 mln. Het totaalbedrag bevindt zich binnen de bandbreedte van de afgelopen jaren en past binnen de programmering van de Natuurpactmiddelen.

7. De strategische nota grond natuuropgave (naam is aangepast in: strategische grondnota NNN) is in 2021 afgerond en in februari 2022 door GS vastgesteld. Deze nota wordt in mei 2022 besproken in PS.

8. Naast het verlengen van het Natura 2000 beheerplan Deelen zijn alle beheerplannen verlengd, met uitzondering van Groote Wielen en Friese Meren. Deze twee beheerplannen waren al eerder verlengd. De reden voor verlenging is dat er allerlei ontwikkelingen zijn (zoals stikstof) waarvan het nodig is deze op te nemen in de actualisatie van de beheerplannen.

Prestatie indicatoren

Onderwerp	Indicator	Doelwaarde 2021	Realisatie 2021
Natuur: Weidevogels	Aantal gruttobroedparen	10.000	8.000
NNN	Hectares verworven (1e getal is de doelwaarde in 2021 op basis de programmering, 2e getal is het realistische getal, uitgaande van scenario 5B)	175 / 85	55
	Hectares ingericht	65	0
	Hectares verkocht	150	81
	Hectares in beheer	64.485	62.426
	Waarvan nieuwe hectares in beheer	1.600	3.768
Natura 2000 1e beheerplanperiode	Percentage totaal afgeronde maatregelen, 1e getal is het totaal aantal maatregelen dat binnen de looptijd van het N2000 beheerplan gerealiseerd moet worden (6 jaar).	258 maatregelen (60%)	60%
Natura 2000 1e beheerplanperiode	Waarvan het percentage afgeronde stikstofgevoelige maatregelen, 1e getal is het totaal aantal maatregelen, dat binnen de looptijd van het N2000 beheerplan gerealiseerd moet worden (6 jaar).	77 maatregelen (70%)	60%
Natura 2000 2e beheerplanperiode	Voor te bereiden beheerplannen (waarvan vaststelling in 2022)	9 beheerplannen	2 beheerplannen
Ganzen	Gewasschade in kg droge stof	5-10% lager dan het gemiddelde van de voorgaande 2 jaren	3% hoger

Toelichting:

Weidevogels
Het doel is de achteruitgang van de weidevogelstand te stoppen en om te buigen naar een stijgende lijn. Het aantal broedparen grutto in 2021 is gestegen ten opzichte van 2020. De doelstelling van 10.000 broedparen grutto in 2021 is met de vaststelling van de nieuwe Nota Weidevogels door PS (november 2021) doorgeschoven naar 2030.

NNN
Er is uiteindelijk minder aangekocht dan was ingeschat. Aangezien functiewijziging op basis van vrijwilligheid gaat, is het lastig inschatten. Door de corona was het lastiger om gesprekken met grondeigenaren te voeren en dit heeft gezorgd dat er minder onderhandelingen zijn gestart. Daarnaast blijkt dat binnen de resterende gronden in het NNN minder animo is om gronden van functie te wijzigen.
Er zijn in 2021 uiteindelijk geen ingerichte hectares gereed gemeld. Het project Oude Bosch in Koningsdiep is in 2021 wel afgerond. De gereed melding van deze hectares is doorgeschoven naar 2022.
In 2021 zijn er minder hectares verkocht dan was ingeschat. De belangrijkste reden hiervoor is dat er nog nadere duidelijkheid moet komen over de kaders waarbinnen de gronden verkocht kunnen worden. Bijvoorbeeld m.b.t. wel/niet van benutten van stikstofruimte bij het vervolgbeheer van de natuurgrond en bedrijf. Dit heeft voor vertraging gezorgd.
M.b.t. het beheer zijn er meer hectares in nieuw beheer gekomen dan van te voren was ingeschat. Dit heeft er vooral mee te maken dat er fors meer hectares in beheer zijn aangevraagd. De doelwaarde voor beheer blijft iets achter. Beheer en Nieuw beheer zijn twee verschillende doelwaarden. Ondanks dat er bij nieuw beheer meer hectares zijn gerealiseerd wordt hiermee nog niet de doelwaarde voor beheer bereikt.

Natura 2000 2^e beheerplanperiode
Ten aanzien van Natura 2000 2e beheerplanperiode is er in 2021 door GS besloten om de beheerplannen te verlengen. Hiermee is de voorbereiding ook doorgeschoven. Wel is er gestart met het opstellen van de evaluatiedocumenten. En is gestart met de voorbereiding van het opstellen van de Natura 2000 beheerplannen Groote Wielen en Friese Meren voor de 2^e beheerplanperiode; Groote Wielen moet in 2022 en Friese Meren in 2023 worden vastgesteld.

Ganzen
De ganzenschade is met 3% gestegen. Daarmee is dit beleidsdoel niet gehaald. De schade fluctueert jaarlijks, mede door de grasprijzen. De stijging van 3% bevindt zich binnen de bandbreedte van de afgelopen jaren.

Stikstof

Wat wilden we bereiken?

Wij verwachten de problemen in de vergunningverlening in 2021 voor een deel op te lossen en in de dialoogsessies met onze partners tot een gedragen aanpak te komen en eerste stappen in de uitvoering te zetten.
Binnen deze aanpak zal er specifiek aandacht zijn voor het behoud en waar mogelijk versterken van de zuivelketen.

Prestatie indicatoren

Onderwerp	Indicator	Doelwaarde 2021	Realisatie 2021
Stikstof	11 gebiedsanalyses per stikstofgevoelig N 2000 gebied	100%	100%
	Gereed komen plan van aanpak gebiedsgerichte aanpak stikstof	Gereed	100%
	Start uitvoering gebiedsgerichte aanpak	3 van de 11 gebieden	2

Toelichting:

Start uitvoering gebiedsgerichte aanpak
In 2021 is een start gemaakt met de voorverkenning van de gebiedsgerichte aanpak. Concreet zijn de eerste stappen gezet met een bestuurlijk beraad Fochteloërveen waar gezamenlijk met de provincie Drenthe en alle betrokken overheden, natuur- en landbouworganisaties en met maatschappelijke partijen wordt gewerkt aan een verkenning van alle opgaven in het gebied. Daarnaast vindt op initiatief van Stichting Beekdallandschap Koningsdiep een landbouwverkenning plaats in rondom het Alddjip. Hierbij vindt nauwe afstemming plaats met de gebiedscommissie Koningsdiep. Voor de andere gebieden worden overkoepelende afspraken gemaakt met de dialoogpartners. In 2022 krijgt dit verdere opvolging.

Landschapsbeleid en ruimtelijke kwaliteit

Wat wilden we bereiken?

Hebben we de gewenste resultaten bereikt?

Gewenste resultaten

Beleid

Het gewenste resultaat zoals in de begroting is gehaald.
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is inhoudelijk niet geheel gehaald.
Het voorgenomen gewenste resultaat zoals beschreven in de begroting is Inhoudelijk niet gehaald.

Tijd

Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is binnen de afgesproken tijd gehaald.
Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is niet geheel op tijd gehaald.
Het voorgenomen gewenste resultaat zoals beschreven in de begroting is niet op tijd gehaald.

Geld

T.a.v. het onderdeel geld is er geen afwijking (Overschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000 en Onderschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van onderbesteding (Onderschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van overbesteding (Overschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).

		Beleid	Tijd	Geld
	Landschapsbeleid
1	We komen, via de inzet van het ruimtelijk kwaliteitsteam, in overleg met partijen, gezamenlijk tot goede oplossingen voor het landelijk gebied. Hierbij maken wij gebruik van werkwijzen zoals De Nije Pleats en de Sinnetafel.
2	We stellen een Startnotitie Omgevingsprogramma Landschap op om onze rol en inzet voor het Friese landschap te bepalen. Bij de voorbereiding van deze startnotitie betrekken we de partijen in het landelijk gebied.
3	Via Panorama2028/DeUitkijkers vergroten we de maatschappelijke aandacht voor ruimtelijke kwaliteit en het Friese landschap door ontwerpend onderzoek.
4	We subsidiëren de Nationale Landschappen (Noardlike Fryske Wâlden en Stichting Mar en Klif) en Landschapsbeheer Fryslân (LBF) met als doel behoud, beheer en ontwikkeling van de landschappen. Per 1-1-2021 is LBF bestuurlijk gefuseerd met It Fryske Gea (IFG) waarbij er inhoudelijk en organisatorisch intensief wordt samengewerkt.
5	Via cofinanciering van het Europese programma POP, onderdeel agrarisch natuur- en landschapsherstel, subsidiëren wij projecten voor het herstel van landschap en natuur in de klei- en veengebieden van Fryslân. De agrarische collectieven voeren samen met Landschapsbeheer Fryslân deze projecten uit en zijn voornemens drie gezamenlijk koepelprojecten te realiseren.

Toelichting:

1. We dragen bij aan landschap en ruimtelijke kwaliteit door in de provinciale projecten en programma’s met ruimtelijke impact mee te werken. Zo heeft het ruimtelijk kwaliteitsteam in 2021 bijgedragen aan onder andere:

het veenweideprogramma en onderdelen daarvan zoals de Hege Warren,
instrumenten Omgevingswet, zoals de omgevingstafels, omgevingsprogramma’s en de omgevingsverordening
de Friese bomen en bossenstrategie

Vanuit landschap en ruimtelijke kwaliteit wordt wekelijks geadviseerd aan gemeentelijke initiatieven die via het ruimtelijke ordeningsspoor worden behandeld.

2. Op 31 maart 2021 hebben Provinciale Staten de opdracht gegeven om een Programma Landschap op te maken, waarbij zij gekozen hebben voor een combinatie van de omschreven alternatieven uit de Startnotitie. De verwachting is dat het Programma eind 2022 behandeld zal worden in de Staten.

3. In 2021 is de beweging in gang gezet door het presenteren en delen van prikkelende ideeën en ontwerpconcepten door studenten. Daarnaast is een Samenwerkingsagenda ontwikkeld waarin we samen met o.a. de gemeente Leeuwarden ontwerpend onderzoek een plek geven in gebiedsprojecten. Daarnaast werken we aan verbinding met de Landschapstriennale 2023.

4. Ondanks een moeilijk jaar voor de Nationale landschappen door corona zijn er toch diverse activiteiten georganiseerd, zoals onderhoudswerkzaamheden in het coulisselandschap van de Noardlike Fryske Wâlden en het voorlichtings- en educatieprogramma van Nationaal Landschap Zuidwest Fryslân (naam gewijzigd in: Stichting Erfgoed, Natuur en Landschap – Zuidwest Friesland).
Ook de activiteiten van Landschapsbeheer Friesland (LBF) zijn financieel ondersteund. Per 1-1-2021 is LBF bestuurlijk gefuseerd met It Fryske Gea (IFG) waarbij er in 2021 inhoudelijk en organisatorisch intensiever is samengewerkt. De afgesproken boekjaaractiviteiten zijn in 2021 succesvol doorgezet en uitgevoerd.

5. Er zijn twee koepelprojecten van de agrarische collectieven in samenwerking met Landschapsbeheer Friesland voor herstel van landschapswaarden in uitvoering. Naast een landschapsherstelproject in de klei- en veengebieden is ook een eerder gestart koepelproject voor de zandgronden in de laatste fase van uitvoering. De projecten zijn afgestemd op het Agrarisch natuur- en landschapsbeheer (Anlb) en de thematische structuurvisie Grutsk op ‘e Romte. In het najaar 2021 is een nieuwe openstelling gedaan voor herstel van agrarisch cultuurlandschap in de hele provincie, met subsidiemogelijkheden voor 12 soorten landschapsherstel zoals: herstel greppellân, herstel elzensingels en herstel van boerenerven. Dit is bedoeld voor agrarische collectieven en landschapsorganisaties; deze instanties hebben een gezamenlijke aanvraag ingediend.

Prestatie indicatoren

Onderwerp	Indicator	Doelwaarde 2021	Realisatie 2021
Samenwerking tbv ruimtelijke kwaliteit via Sinnetafels	Aantal tafels	6	6
Advies ruimtelijke kwaliteit	Percentage provinciale projecten met ruimtelijke impact waarover het ruimtelijke kwaliteitsteam advisering heeft gedaan.	100%	100%
Advies ruimtelijke kwaliteit	Aantal grote gemeentelijke projecten waarover wordt geadviseerd	20	<20
Landschapsherstel (POP)	Aantal landschapsherstel projecten in het kader van POP.	3	3

Toelichting:

Samenwerking tbv ruimtelijke kwaliteit via Sinnetafels
Het aantal Sinnetafels (initiatieven die gaan over zonne-energie) hebben we niet gehaald. Sinnetafels zijn echter vergelijkbaar met de Omgevingstafels die gemeenten organiseren. Wij hebben aan een aantal omgevingstafels deelgenomen. Alhoewel we dus niet het aantal van 6 Sinnetafels hebben gehaald, zijn er diverse andere Omgevingstafels waar we het aspect van ruimtelijke kwaliteit hebben ingebracht.

Advies ruimtelijke kwaliteit
Onder de grote gemeentelijke projecten verstaan we de uniekere en grotere projecten, initiatieven die veelal buiten bestaand stedelijk gebied liggen of in gebieden met beschermde waarden (bijvoorbeeld een beschermd dorpsgezicht) bezitten. Dit gaat bijvoorbeeld over zonnevelden, substantiële uitbreidingen of ontwikkelingen van (dag)recreatieterreinen en bijzondere bebouwing.

Wat heeft het gekost?

Bekijk uitgebreide tabel

Exploitatie - Bedragen x € 1.000,-
Lasten
Structurele budgetten
Tijdelijke budgetten
Reserves
Overlopende passiva
Totaal lasten
Baten
Structurele budgetten
Reserves
Overlopende passiva
Totaal baten
Saldo van lasten en baten
Mutatie reserves
Mutatie tijdelijke budgetten
Resultaat van lasten en baten

Realisatie 2020
10.414
4.823
40.587
1.668
57.492
351
3.593
1.461
5.405
52.087
1.381
-54
53.414

Begroting 2021 na wijziging
10.492
4.210
75.266
2.671
92.638
220
19.414
2.671
22.304
70.334
-11.652
-697
57.985

Rekening 2021
10.371
4.094
39.344
1.879
55.689
229
5.190
1.879
7.298
48.391
10.047
-637
57.801

Saldo begroting en rekening
120
116
35.922
792
36.950
-8
14.223
792
15.007
21.943
-21.699
-60
184

Toelichting:

Per saldo is er een onderschrijding van € 184.000, – op dit beleidsveld.

Structurele budgetten
De lagere lasten van € 120.000, – komen uit verschillende kleine onder- en overbestedingen waaronder een onderbesteding op het budget voor Weidevogels van € 53.000. Dit is ontstaan doordat een aantal projecten, waaronder onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en Van Hall Larenstein (VHL) zijn gerealiseerd in 2021. De subsidieaanvraag voor de RUG is niet gelukt omdat de gedeputeerden die verantwoordelijk zijn voor de weidevogels, geen overleg hebben kunnen hebben over de kostenverdeling tussen de provincies. Omdat de subsidieaanvraag voor VHL pas in november compleet was, kon het provinciale deel van het project niet zoals gepland stond starten in september.

Tijdelijke budgetten
De lagere lasten van € 116.000,- betreffen voor € 60.200, – verplichtingen die in latere jaren tot besteding komen. Via de mutatie tijdelijke budgetten blijven deze budgetten beschikbaar voor besteding in 2022. Verder betreft het vrijval van € 40.000, – op het budget Biodiversiteit. Ondanks dat er bij de 2^e berap 2021 middelen door zijn geschoven is niet alles tot besteding gekomen. Dit komt doordat er voor dit thema wordt samengewerkt met verschillende externe partners, de benodigde afstemming heeft ertoe geleidt dat een aantal initiatieven niet tijdig in 2021 zijn gestart.

Reserves
Aan de lastenkant is het saldo van de onderbesteding van de reserves € 35,6 mln.
Dit betreft een onderbesteding op de onderwerpen Natuurpact (€ 26,4 mln.), Aankopen Natuur- en Landschapsherstel (€ 2,6 mln.), de bijdrage LIFE Grassbirds Habbitats (Breed Cofinancieringsbudget P4 van €1,4 mln.) en POP3 Uitvoeringskosten (€ 2 mln.). Daarnaast is er een onderbesteding op de onderwerpen De Nieuwe Afsluitdijk – Vismigratierivier voor
€ 3,1 mln.

Aan de baten kant is er € 14,2 mln. minder gerealiseerd dan begroot. Dit wordt veroorzaakt door de onderwerpen De Nieuwe Afsluitdijk – Vismigratierivier (€ 14,7 mln. minder gerealiseerd) en door het Natuurpact (€ 0,5 mln. meer gerealiseerd).
De verklaring van deze afwijkingen aan de lasten en de batenkant wordt gegeven in de paragraaf Grote projecten.

Het verschil bij de Natuurpactmiddelen betreft met name de openstelling van de Subsidieregeling Kwaliteitsimpuls Natuur en Landschap (SKNL) voor een bedrag van € 19,8 mln. De beschikkingen zijn met opschortende voorwaarden uitgegeven (€ 10,7 mln.), de realisatie hiervan is in 2022. Daarnaast blijft de verwerving en inrichting achter (€ 2,5 mln.). Voor het onderwerp overige soorten is het beleid nog niet vastgesteld waardoor de uitvoering later plaatsvindt (€ 0,8 mln.). De N2000-projecten zijn nog niet volledig tot uitvoering gekomen. Bij de 2e berap 2021 waren deze punten nog onzeker en daarom is op de begroting op dat moment niet aangepast. Op 24 november is Provinciale Staten hierover geïnformeerd.
Het project LIFE Grassbirds Habbitats zit in de opstartfase en er zijn in 2021 nog geen uitgaven gedaan.

Overlopende passiva
Per saldo zijn er op deze post lagere lasten van € 792.000,-
Dit betreft lagere lasten voor de OP POP3 Fluessen en Morra van € 403.600,- vanwege vertraging in de uitvoering omdat het gunnen van de bestekken meer tijd heeft gekost dan van te voren is ingeschat.
De OP Programma Natuur € 799.500,- is in 2021 gestart en in deze opstartfase zijn nog geen projecten tot besteding gekomen. De verwachting was dat er enkele maatregelingen opgestart zouden worden in 2021, dat is niet gelukt. De opstartfase heeft meer tijd gekost dan gedacht. De eerste maatregelingen worden nu uitgevoerd in 2022.
Bij de afrekening van OP POP3 plaggen watercrassula Terschelling bleek € 163.300,- niet declarabel, het bedrag is verrekend met het Natura 2000 budget.
Daarnaast zijn er hogere lasten bij OP Regiodeal Zuidoost Friesland, € 713.200,-. Deze specifieke uitkering levert een bijdrage aan het grotere project gebiedsontwikkeling Beekdal Linde/Koningsdiep en Alde Feanen. Op basis van de uitvoering wordt bepaald welk deel ten lasten van de specifieke uitkering gebracht kan worden. De uitgave was echter nog niet begroot.

Bedragen x € 1.000,-
Lasten
Structurele budgetten
Tijdelijke budgetten
Reserves
Overlopende Passiva
Totaal lasten
Baten
Structurele budgetten
Reserves
Overlopende Passiva
Totaal baten
Saldo van lasten en baten

GS budgetautorisatie
Beheersgelden EHS
Beheersgelden gronden infraprojecten
Beheersvergoedingen binnen EHS
BFVW Bond van Friese Vogelwachten
Groene wetten
Implementatie beleid landelijk gebied
IPO bijdrage
It Fryske Gea
It Fryske Gea toezicht Friese IJsselmeerkust
IVN consulentschap Fryslan
LBF Basisorganisatie
Nationaal landschap
Nationale parken basisfinanciering
Natuurnota werkplannen adviezen natuurmonitoring
Onderhoudsbudget Wolvetinte
Proceskosten algemeen
Wadlopen provinciale bijdrage
Weidevogels
Wet Natuurbescherming
Bestuurlijke fusie Landschapsbeheer Friesland en It Fryske Gea
Biodiversiteit
Faunabeheereenheid budgetsubsidie
Gebiedsontwikkeling Franekeradeel-Harlingen
Insectennetwerk
Nog te verdelen FYLG middelen
Procesmiddelen NP Drents Friese Wold
Projectgroep preventie wolvenschade Fryslan
Reparatie rente en aflossing convenantsleningen Groenfonds
Uitvoering werkplan weidevogels
Vergroenen schoolpleinen
Weidevogelbeheer
Weidevogellandschappen
Aankopen natuur en landschapsherstel
All4 Biodiversity
De Nieuwe Afsluitdijk
Gebiedsontwikkeling Franekeradeel-Harlingen
Grassbird Habbitats
Investeringskader Waddengebied projecten
IPO kassiersfunctie
Natuurpact 2014
POP 3 Uitvoeringskosten
Waddenfonds projecten
All4 Biodiversity
Digibeter 2019 duinen en kwelders
Grassbird Habbitats
Life Alde Feanen N2000
Natuurpact 2014
Nog af te sluiten weidevogelcompensatie
POP3 ANLB Leefgebied water
Programma Natuur
Regiodeal
Wadlopen
Weidevogelcompensatie
Groene wetten
Vergunningen waddenzee
Wet Natuurbescherming
All4 Biodiversity
De Nieuwe Afsluitdijk
Natuurpact 2014
POP 3 Uitvoeringskosten
All4 Biodiversity
Digibeter 2019 duinen en kwelders
Grassbird Habbitats
Life Alde Feanen N2000
Natuurpact 2014
Nog af te sluiten weidevogelcompensatie
POP3 ANLB Leefgebied water
Programma Natuur
Regiodeal
Wadlopen
Weidevogelcompensatie

Realisatie 2020
66
0
7.583
97
304
0
138
834
310
188
258
107
215
43
3
0
43
227
0
10.414
582
395
293
860
89
61
0
0
1.305
584
0
427
228
4.823
133
0
4.165
-224
0
861
0
33.601
1.623
428
40.587
0
149
0
632
265
-7
235
0
0
258
136
1.668
57.492
-1
40
312
351
0
1.317
2.195
80
3.593
0
-57
0
632
265
-7
235
0
0
258
136
1.461
5.405
52.087

Begroting 2021
0
24
7.786
99
301
0
145
853
167
193
264
110
220
43
6
14
37
230
0
10.492
0
271
300
1.000
0
0
150
33
1.305
951
0
200
0
4.210
2.794
270
4.570
224
1.400
650
134
61.216
4.008
0
75.266
30
0
100
0
544
208
167
1.509
0
114
0
2.671
92.638
0
15
205
220
70
16.163
3.154
27
19.414
30
0
100
0
544
208
167
1.509
0
114
0
2.671
22.304
70.334

Besteding 2021
94
0
7.691
98
282
0
144
853
155
193
264
103
220
45
2
14
37
177
0
10.371
0
181
300
1.001
0
0
150
17
1.305
967
0
174
0
4.094
235
0
1.449
224
0
460
134
34.844
1.998
0
39.344
15
0
78
0
-23
1
161
699
713
110
125
1.879
55.689
0
14
215
229
70
1.412
3.681
27
5.190
15
0
78
0
-23
1
161
699
713
110
125
1.879
7.298
48.391

Saldo 2021
-94
24
94
1
19
0
1
0
12
0
0
7
0
-1
4
1
0
53
0
120
0
90
0
-1
0
0
0
16
0
-15
0
26
0
116
2.559
270
3.121
0
1.400
190
0
26.371
2.010
0
35.922
15
0
22
0
567
206
5
809
-713
5
-125
792
36.950
0
2
-10
-8
0
14.751
-528
0
14.223
15
0
22
0
567
206
5
809
-713
5
-125
792
15.007
21.943