In 2021 zijn de grote infrastructurele projecten in een vergevorderd stadium van afronding. De meest projecten zijn in gebruik genomen. Alleen voor de investeringsagenda Drachten – Heerenveen en de gebiedsontwikkeling rondom de Centrale As lopen nog deelprojecten in de voorbereiding en de uitvoering. Voor de overige projecten is in 2021 gewerkt aan de afhandeling van restpunten en de definitieve afrekening (zowel met de aannemer(s), als met onze overheidspartners). De afrekening van projecten neemt veel tijd in beslag, vooral vanwege restpunten en daarmee de overdracht aan de betreffende beheerder.
Bij de behandeling van de 1ste berap wordt een actuele financiële stand gegeven over de complexe infrastructuurprojecten.
1. RSP Spoorprojecten (programma 2)
Algemeen
De spoorprojecten zijn onder te verdelen in vier hoofdprojecten:
a. Capaciteitsvergroting van de spoorverbinding Leeuwarden-Zwolle voor de uitbreiding van het aantal treinen van twee naar vier per uur in beide richtingen.
b. Capaciteitsvergroting van de spoorverbinding Leeuwarden-Groningen voor het laten rijden van een tweede sneltrein.
c. Aanleg van station Leeuwarden Werpsterhoeke en saneren overwegen.
d. Capaciteitsvergroting van de spoorverbinding Leeuwarden-Sneek voor de uitbreiding van het aantal treinen van drie naar vier per uur in de spits.
Gewenste resultaten
Beleid
- Geen afwijking. Naar verwachting wordt het doel van het project gerealiseerd.
- Mogelijke verwachte, maar nog geen zekere afwijking in de inhoudelijke doelrealisatie van het project, waardoor het doel van het project waarschijnlijk niet wordt gehaald
- Het doel van het project wordt (zo goed als) zeker niet bereikt.
Tijd
- Project ligt qua tijdsplanning op schema (het project wordt opgeleverd zoals in de begroting is vermeld)
- Project met risico voor mogelijke afwijkingen in tijd (Er doen zich zaken voor die een risico vormen voor het opleveringsjaar, mogelijke eerdere oplevering valt hier ook onder)
- Projecten met overschrijding in tijd (project wordt later opgeleverd)
Geld
- Project ligt qua bestedingen op schema (project wordt gerealiseerd binnen het beschikbare budget, onderbestedingen vallen hier ook onder)
- Project met risico voor mogelijke overschrijdingen in krediet
- Projecten met overschrijding van het krediet
Beleid | Tijd | Geld | ||
---|---|---|---|---|
1a | Capaciteitsvergroting Leeuwarden – Zwolle | |||
1b | Capaciteitsvergroting Leeuwarden – Groningen | |||
1c | Station Werpsterhoeke | |||
1d | Capaciteitsvergroting Leeuwarden – Sneek |
1a Capaciteitsvergroting spoorverbinding Leeuwarden-Zwolle
Gewenste resultaten
Beleid
- Geen afwijking. Naar verwachting wordt het doel van het project gerealiseerd.
- Mogelijke verwachte, maar nog geen zekere afwijking in de inhoudelijke doelrealisatie van het project, waardoor het doel van het project waarschijnlijk niet wordt gehaald
- Het doel van het project wordt (zo goed als) zeker niet bereikt.
Tijd
- Project ligt qua tijdsplanning op schema (het project wordt opgeleverd zoals in de begroting is vermeld)
- Project met risico voor mogelijke afwijkingen in tijd (Er doen zich zaken voor die een risico vormen voor het opleveringsjaar, mogelijke eerdere oplevering valt hier ook onder)
- Projecten met overschrijding in tijd (project wordt later opgeleverd)
Geld
- Project ligt qua bestedingen op schema (project wordt gerealiseerd binnen het beschikbare budget, onderbestedingen vallen hier ook onder)
- Project met risico voor mogelijke overschrijdingen in krediet
- Projecten met overschrijding van het krediet
Beleid | Tijd | Geld | ||
---|---|---|---|---|
1a | Capaciteitsvergroting Leeuwarden – Zwolle |
Wat wilden we bereiken en wat hebben we bereikt?
Spooruitbreiding Zwolle-Herfte
De spooruitbreiding tussen Zwolle en Herfte is in de zomer van 2021 grotendeels door ProRail opgeleverd. Hierdoor rijden vanaf 6 september 2021 de sprintertreinen Leeuwarden-Meppel door naar Zwolle en vice versa.
Spoorbrug HRMK (Leeuwarden)
Vanuit zowel de scheepvaart als het treinverkeer is er een capaciteitsprobleem bij de spoorbrug over het Van Harinxmakanaal (HRMK). Provinciale Staten hebben in juni 2018 de wens uitgesproken om de huidige spoorbrug HRMK te vervangen door een spooraquaduct. Tijdens het BO-MIRT 2020 is over de mogelijke decentralisatie van de sprinterdienst en de aanpak van de spoorbrug HRMK afgesproken met het Rijk gezamenlijk te werken aan een samenhangend pakket van maatregelen om de spoorverbinding Leeuwarden-Zwolle te verbeteren. Hieronder valt onder meer ook de realisatie van het station Leeuwarden Werpsterhoeke.
Rijk en provincie hebben in 2021 gesprekken gevoerd om tot overeenstemming te komen onder welke condities en voorwaarden (waaronder het beoogde verbeterde reizigersproduct, de benodigde jaarlijkse exploitatiebijdrage en investeringen in infrastructuurmaatregelen) decentralisatie van de sprinterdienst kan plaatsvinden. Doordat de standpunten hierover uiteen liggen en de status van het kabinet vanaf het voorjaar 2021 demissionair was, zal bestuurlijke besluitvorming over het vervolg naar verwachting in 2022 plaatsvinden.
Overige maatregelen Leeuwarden-Zwolle
Voor het doorrijden van de sprinters Leeuwarden-Meppel naar Zwolle, moest ProRail tussen Meppel en Zwolle overwegveiligheidsmaatregelen treffen en de tractie- en energievoorziening verbeteren. Deze werkzaamheden zijn in de eerste helft van 2021 grotendeels uitgevoerd, waardoor de Friese sprinter vanaf september 2021 kon doorrijden naar Zwolle.
Wat heeft het gekost?
Spooruitbreiding Zwolle-Herfte
Afgezien van de vaste bijdrage vanuit de RSP-middelen komen de kosten voor Herfte-Zwolle niet ten laste van de regio. De risico’s van het project Herfte-Zwolle zijn voor het Rijk.
Spoorbrug HRMK (Leeuwarden)
De vervanging van de spoorbrug HRMK voor een aquaduct is nog niet in uitvoering. De verwachting is dat een spooraquaduct circa € 100 – 125 miljoen kost. De provincie heeft voor de vervanging van de HRMK- en HRM-spoorbrug in totaal € 20,5 miljoen gereserveerd.
Overige maatregelen Leeuwarden-Zwolle
De overwegveiligheidsmaatregelen zijn geraamd op € 0,5 miljoen. De onderzoekskosten naar de maatregelen voor de uitbreiding van de tractie zijn geraamd op € 150.000. Dit bedrag is vanuit de Motie Koopmans (RSP) beschikbaar gesteld aan ProRail.
Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2021 genomen?
Door Provinciale Staten zijn in 2021 geen besluiten genomen.
Hoe hebben de genoemde risico’s zich ontwikkeld en zijn er nieuwe risico’s bijgekomen?
De oplevering van de viersporigheid tussen Zwolle en Herfte en de dive-under is conform planning medio 2021 door ProRail opgeleverd, waardoor de sprinter Leeuwarden-Meppel vanaf september 2021 doorrijdt naar Zwolle en vice versa. Hier zijn geen risico’s meer voorzien.
Er is nog geen externe financiering gevonden voor de realisatie van een spooraquaduct onder het Van Harinxmakanaal. De provincie voert in het kader van de mogelijke decentralisatie van de sprinterdienst Leeuwarden-Zwolle gesprekken met het Rijk om een totaal pakket aan (financiële) afspraken te maken over de benodigde middelen voor exploitatie van deze sprinterdienst en infrastructuurmaatregelen, waaronder vervanging van de spoorbrug over het Van Harinxmakanaal door een spooraquaduct.
1b Capaciteitsvergroting spoorverbinding Leeuwarden-Groningen
Gewenste resultaten
Beleid
- Geen afwijking. Naar verwachting wordt het doel van het project gerealiseerd.
- Mogelijke verwachte, maar nog geen zekere afwijking in de inhoudelijke doelrealisatie van het project, waardoor het doel van het project waarschijnlijk niet wordt gehaald
- Het doel van het project wordt (zo goed als) zeker niet bereikt.
Tijd
- Project ligt qua tijdsplanning op schema (het project wordt opgeleverd zoals in de begroting is vermeld)
- Project met risico voor mogelijke afwijkingen in tijd (Er doen zich zaken voor die een risico vormen voor het opleveringsjaar, mogelijke eerdere oplevering valt hier ook onder)
- Projecten met overschrijding in tijd (project wordt later opgeleverd)
Geld
- Project ligt qua bestedingen op schema (project wordt gerealiseerd binnen het beschikbare budget, onderbestedingen vallen hier ook onder)
- Project met risico voor mogelijke overschrijdingen in krediet
- Projecten met overschrijding van het krediet
Beleid | Tijd | Geld | ||
---|---|---|---|---|
1b | Capaciteitsvergroting spoorverbinding Leeuwarden-Groningen |
Wat wilden we bereiken en wat hebben we bereikt?
In 2021 hebben ProRail en de provincies met de aannemer een akkoord bereikt over de onvolkomenheden die zijn geconstateerd tijdens de opname rond de oplevering van het werk. Daarnaast liep met de aannemer een discussie over de vergoeding van kosten als gevolg van het verschuiven van een buitendienststelling (van oktober 2019 naar november 2020). Hiervoor liep een arbitragezaak bij het Nederlands Arbitrage Instituut (NAI). In de ‘memorie van eis’ heeft de aannemer een vergoeding van € 4,5 miljoen geëist. In oktober 2021 heeft het NAI de uitspraak gedaan dat de vordering van € 4,5 miljoen van de aannemer is afgewezen en dat de aannemer aansprakelijk is voor de tegenvordering van ProRail. Over de hoogte van deze tegenvordering is geen uitspraak gedaan, maar moeten partijen nader onderhandelen of een zogenaamde schadestaat procedure volgen.
Voor het project moet nog een overweg worden aangepast in de Hogeweg bij Den Horn (provincie Groningen). Het spoorhuisje bij de overweg is in de tweede helft van 2021 gesloopt. De bewoners van het spoorhuisje hebben de woning de laatste dag voor de uitruimingsdeadline vrijwillig verlaten. Met de sloop van de woning en opstallen is een belangrijke stap gezet in het doel om de veiligheidssituatie rondom de overweg te verbeteren. ProRail is gestart met de voorbereidende activiteiten voor aanpassing van de overweg (een haakse ligging van de Hogeweg). De verplaatsing van de overweg wordt gecombineerd met andere werkzaamheden aan het spoor in 2022/2023.
De provincies hebben in 2021 afspraken met ProRail gemaakt over het afschalen van het budget en de projectorganisatie bij ProRail. Eind 2021 is het grootse deel van het project afgerekend. Er is alleen nog budget gereserveerd voor de realisatie van de overweg en voor eventuele claims in het kader van de nadeelcompensatie.
Wat heeft het gekost?
Van het totale budget dat beschikbaar is voor de spoorverbinding Leeuwarden-Groningen is tot nu toe € 158 miljoen uitgegeven.
Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2021 genomen?
Door Provinciale Staten zijn in 2021 geen besluiten genomen.
Hoe hebben de genoemde risico’s zich ontwikkeld en zijn er nieuwe risico’s bijgekomen?
Door het akkoord over de restpunten, is het financiële risico verminderd. Op basis van de huidige gegevens valt de prognose einde werk binnen projectbudget.
1c Station Werpsterhoeke
Gewenste resultaten
Beleid
- Geen afwijking. Naar verwachting wordt het doel van het project gerealiseerd.
- Mogelijke verwachte, maar nog geen zekere afwijking in de inhoudelijke doelrealisatie van het project, waardoor het doel van het project waarschijnlijk niet wordt gehaald
- Het doel van het project wordt (zo goed als) zeker niet bereikt.
Tijd
- Project ligt qua tijdsplanning op schema (het project wordt opgeleverd zoals in de begroting is vermeld)
- Project met risico voor mogelijke afwijkingen in tijd (Er doen zich zaken voor die een risico vormen voor het opleveringsjaar, mogelijke eerdere oplevering valt hier ook onder)
- Projecten met overschrijding in tijd (project wordt later opgeleverd)
Geld
- Project ligt qua bestedingen op schema (project wordt gerealiseerd binnen het beschikbare budget, onderbestedingen vallen hier ook onder)
- Project met risico voor mogelijke overschrijdingen in krediet
- Projecten met overschrijding van het krediet
Beleid | Tijd | Geld | ||
---|---|---|---|---|
1c | Station Werpsterhoeke |
Wat wilden we bereiken en wat hebben we bereikt?
De overwegen bij Barrahûs en Nije Werpsterdyk zijn in 2020 afgesloten. Vervolgens is een plan van aanpak gemaakt voor de sanering van deze overwegen. In het najaar van 2021 zijn beide overwegen cosmetisch gesaneerd. In de tweede helft van 2022 vindt de beveiliging-technische sanering plaats.
De 2e fase van het project is aanleg van het station Leeuwarden Werpsterhoeke. De start van de 2e fase is onder meer afhankelijk van de ontwikkeling van de Zuidlanden en inpassing van een extra haltering in de dienstregeling. ProRail heeft in de eerste helft van 2021 onderzoek gedaan naar de inpassing van station Leeuwarden Werpsterhoeke in de dienstregeling. De belangrijkste conclusie uit dit onderzoek is dat een extra stop niet zondermeer inpasbaar lijkt in de dienstregeling. Aanvullende maatregelen op dit baanvak lijken noodzakelijk, zoals vervanging van de HRMK-spoorbrug of verbouw van station Meppel. De provincie Fryslân en de gemeente Leeuwarden zijn met het Rijk en ProRail in overleg om de vervolgstappen te bepalen. Ook wordt de realisatie van station Leeuwarden Werpsterhoeke betrokken bij het samenhangende pakket aan te maken afspraken, zoals verwoord bij het onderdeel ‘Capaciteitsvergroting spoorverbinding Leeuwarden-Zwolle’ (2a).
Wat heeft het gekost?
De eerste fase is afgerond (bouw twee onderdoorgangen). Hiervoor is € 18 miljoen (inclusief BTW) uitgegeven uit het RSP-budget voor station Werpsterhoeke. Voor de 2e fase (bouw van het station) is € 9 miljoen gereserveerd. De 2e fase is nog niet opgestart en daarom nog niets uitgegeven.
Onderdeel van het project is ook het saneren van twee spoorwegovergangen (Nije Werpsterdyk en Barrahûs) nabij het nieuwe station Leeuwarden Werpsterhoeke. Totaal beschikbare budget hiervoor is € 570.000,-. Hiervan wordt € 285.000,- gedekt uit de RSP-middelen en € 285.000,- door de provincie Fryslân (budget fase 2).
Welke besluiten hebben Provinciale Staten in 2021 genomen?
Door Provinciale Staten zijn in 2021 geen besluiten genomen.
Hoe hebben de genoemde risico’s zich ontwikkeld en zijn er nieuwe risico’s bijgekomen?
De provincie heeft met ProRail de afspraak gemaakt dat bij overschrijding van de kosten voor de sanering van de twee overwegen bij Werpsterhoeke deze volledig voor rekening en risico van ProRail zijn.
De provincie Fryslân en de gemeente Leeuwarden hebben de ambitie om station Leeuwarden Werpsterhoeke in 2025 te openen. De ontwikkeling van De Zuidlanden gaat minder snel dan aanvankelijk werd gedacht. Hierdoor kan het verwachte reizigersaanbod uit/naar dit nieuwe stadsdeel in 2025 nog laag zijn. Hiervoor is mogelijk een aanvullende exploitatiebijdrage nodig. De provincie is hierover in gesprek met het Rijk. Het is niet uitgesloten dat een bijdrage van de provincie nodig is.
Daarnaast blijkt uit onderzoek van ProRail dat een extra haltering niet zondermeer inpasbaar lijkt in de dienstregeling en aanvullende maatregelen op dit baanvak noodzakelijk lijken. ProRail heeft daarom aangegeven dat ingebruikname van station Leeuwarden Werpsterhoeke op z’n vroegst in 2027-2030 kan plaatsvinden. De regio is in overleg met het Rijk en ProRail om vervolgafspraken te maken over een spoedige realisatie van dit station en de ingebruikname hiervan.
1d Capaciteitsvergroting van de spoorverbinding Leeuwarden – Sneek
Gewenste resultaten
Beleid
- Geen afwijking. Naar verwachting wordt het doel van het project gerealiseerd.
- Mogelijke verwachte, maar nog geen zekere afwijking in de inhoudelijke doelrealisatie van het project, waardoor het doel van het project waarschijnlijk niet wordt gehaald
- Het doel van het project wordt (zo goed als) zeker niet bereikt.
Tijd
- Project ligt qua tijdsplanning op schema (het project wordt opgeleverd zoals in de begroting is vermeld)
- Project met risico voor mogelijke afwijkingen in tijd (Er doen zich zaken voor die een risico vormen voor het opleveringsjaar, mogelijke eerdere oplevering valt hier ook onder)
- Projecten met overschrijding in tijd (project wordt later opgeleverd)
Geld
- Project ligt qua bestedingen op schema (project wordt gerealiseerd binnen het beschikbare budget, onderbestedingen vallen hier ook onder)
- Project met risico voor mogelijke overschrijdingen in krediet
- Projecten met overschrijding van het krediet
Beleid | Tijd | Geld | ||
---|---|---|---|---|
1d | Capaciteitsvergroting van de spoorverbinding Leeuwarden-Sneek |
Wat wilden we bereiken en wat hebben we gerealiseerd?
In 2021 is ProRail verder gegaan met de planvoorbereiding voor de ombouw van het emplacement aan de westkant van het station in Leeuwarden. De ombouw bestaat grofweg uit drie onderdelen: vernieuwen sporen en bovenleiding; vernieuwen opstel- en behandelterrein voor treinen; verhogen in- en uitrijsnelheid richting Zwolle, Sneek en Harlingen waarbij deze treinen onafhankelijk van elkaar kunnen vertrekken/aankomen. De snelheidsverhoging is onderdeel van het project 4e trein Leeuwarden-Sneek. Voor dit onderdeel is de provincie opdrachtgever. Een ingenieursbureau heeft het ontwerp voor de totale ombouw verder uitgewerkt. Voor de bovenleiding wordt uit duurzaamheids-overwegingen geopteerd om de sporen richting Sneek en Harlingen zodanig met bovenleiding uit te breiden dat het nieuwe (hybride) materieel van Arriva elektrisch kan optrekken tot 100 km/uur en daarna op biodiesel de rit kan vervolgen.
Wat heeft het gekost?
Tot nu toe is € 2,4 miljoen uitgegeven. Voor de aanpassingen bij Mantgum heeft het Rijk € 0,65 miljoen bijgedragen.
Welke besluiten zijn er nog genomen in het jaar 2021 door Provinciale Staten?
Door Provinciale Staten zijn in 2021 geen besluiten genomen.
Hoe hebben de genoemde risico’s zich ontwikkeld en zijn er nieuwe risico’s bijgekomen?
De provincie is opdrachtgever en financier voor de snelheidsverhoging op het emplacement Leeuwarden in het kader van de 4e trein Leeuwarden-Sneek. De kosten voor de snelheidsverhoging emplacement Leeuwarden vallen met circa € 2 tot 3 miljoen hoger uit dan budget beschikbaar is. Dit komt door vertraging van het project door ProRail, de huidige marktontwikkelingen en doordat het provinciaal budget niet geïndexeerd is. ProRail streeft ernaar om met de provincie in het tweede kwartaal van 2022 een besluit te nemen over de realisatie van het project. Dan de moet er ook een oplossing zijn voor het budgettekort. De provincie is hierover in gesprek met ProRail en het Rijk.