De provincie Fryslân is bevoegd voor verschillende terreinen waar sprake is van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH). Dat doet de provincie vanuit het zogenoemde VTH-kader, een landelijk (kwaliteits-)kader met nadere en inhoudelijke provinciale invulling.

Voor Gedeputeerde Staten voert de Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing (FUMO, zie ook paragraaf 5 Verbonden partijen) de meeste VTH-taken uit. Door de Omgevingsdienst Groningen (ODG) worden de taken voor de majeure risicobedrijven (BRZO/RIE-4) uitgevoerd. Andere VTH-taken worden door de provincie zelf uitgevoerd, zoals het verlenen van vergunningen voor de Wet natuurbescherming en Waterwet en de VTH-taken met betrekking tot wegen en vaarwegen door Provinciale waterstaat. Binnen de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) worden VTH taken uitgevoerd voor grote industriële bedrijven, waaronder de majeure risicobedrijven. Daarnaast zijn er nog taken voor bodemsaneringen, ketens van grond, gevaarlijke stoffen en andere ketens, vuurwerkevenementen, externe veiligheid en zonering rondom risicovolle activiteiten/risicokaart, natuurregels, zwem- en grondwater, luchtvaartwetgeving, nazorg stortplaatsen en vaarwegen en wegen. Het gaat hier om wetten en regels van de centrale overheid en daarnaast eigen verordeningen.

Er wordt gewerkt met een integraal uitvoeringsprogramma VTH-taken (vergunningverlening, toezicht en handhaving) en een integraal jaarverslag. Met het integrale VTH-beleid provincie Fryslân 2019 -2023 wordt richting gegeven aan de uitvoering van de taken. Hieronder wordt de VTH-aanpak op hoofdlijn beschreven:

• Primair aandacht voor preventie ter naleving van regels (voortzetting beleid voorgaande jaren) en aanpak van overtredingen conform de Landelijke handhavingsstrategie (LHS).
• Risicogericht werken met heldere prioriteiten. Daarbij sturen wij op smart geformuleerde doelen en werken wij met bijbehorende prioriteiten en activiteiten;
• Implementeren van het VTH-beleid van Gedeputeerde Staten voor de periode 2019-2023;
• Belangrijke ontwikkeling is het gezamenlijke uitvoeringsprogramma van gemeenten en provincie voor uitvoering van de basistaken door de FUMO. In de eerste jaren (2019 en 2020) omvatte het gezamenlijke uitvoeringsprogramma nog maar een beperkt deel van het provinciale basistakenpakket. Het gezamenlijke uitvoeringsprogramma zal in de komende jaren steeds meer taken omvatten om uiteindelijk te groeien naar een gezamenlijk uitvoeringsprogramma voor alle basistaken. Uitgangspunt daarbij is risicogerichtheid.
• Het voorbereiden op de Omgevingswet (de datum van inwerkingtreden ligt nog niet vast, dit wordt mogelijk 1 januari 2023). In de Omgevingswet gaan onder andere de Wabo, natuurwetgeving, de Waterwet en ook de Ontgrondingenwet op.
• Actief reageren op nieuwe regelgeving en de organisatie tijdig voorbereiden op het werken met de nieuwe regels.
• Werken volgens de Verordening Kwaliteit Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving Omgevingsrecht Fryslân 2016 (inclusief kader Frysk Peil F1) bij uitvoering en handhaving van de betrokken wetten door of in opdracht van Gedeputeerde Staten.
• Samenwerking aan gemeenschappelijke thema’s met de partners vindt plaats in VTH-overleg Fryslân.
• Verder professionaliseren van goed opdrachtgeverschap naar de FUMO en het borgen van de relatie uitvoering van VTH-taken en de begroting.
• Verder professionaliseren van de VTH-taken bij de majeure risicobedrijven en de afstemming daarin met de provincies Drenthe en Groningen en de omgevingsdiensten in Noord-Nederland. De BRZO-bedrijven vallen onder operationele aansturing vanuit de ODG.

De wettelijke coördinatietaken op het gebied van de VTH-taken van de provincie zijn verbreed naar de fysieke leefomgeving. Ook in de coördinatie werken wij nauw samen met de provincies Drenthe en Groningen. De provincie zorgt ervoor dat bedrijven en burgers hun werkzaamheden en activiteiten zodanig uitvoeren, dat zij aan de daarvoor gestelde normen in het brede omgevingsrecht voldoen.

Met vergunningverlening en de toezicht- en handhavingstaken dragen wij bij aan een schoon, leefbaar en veilig Fryslân.

Vergunningverlening, toezicht en handhaving
De provincie verleent op basis van het VTH-kader vergunningen, behandelt meldingen en zorgt voor actueel houden van de dossiers. Er wordt daarbij, vanuit de één loketgedachte, samengewerkt met andere overheden, vooral met de Friese gemeenten en Wetterskip Fryslân. Wij implementeren veranderingen in wetgeving voortvarend omdat die vaak versoepelingen voor bedrijven bevatten (bv. minder administratieve lasten, kortere en afgestemde procedures e.a.). Net als in voorgaande jaren blijven we stevig inzetten op de kwaliteit van de dossiers, actueel houden van vergunningen en het verbreden van de risicoanalyses, inclusief het opstellen van de toezichtplannen. In het provinciale VTH-beleid is naast de landelijke handhavingsstrategie ook een preventie-/communicatiestrategie, een toezichtstrategie, een vergunningenstrategie en een gedoogstrategie opgenomen.

Het toezicht van de provincie wordt bepaald door de mix van het risico van een activiteit en het naleefgedrag van een bedrijf of doelgroep. Wij zetten onze capaciteit vooral daar in waar de risico’s hoog zijn en/of het naleefgedrag niet goed is. Bedrijven of activiteiten met lagere risico’s en een goed naleefgedrag controleren we minder vaak. De reikwijdte van deze beleidslijn is gericht op alle VTH-taken van de provincie. De activiteiten waarvoor de provincie is aangewezen als bevoegd gezag, worden uitgevoerd op basis van het uitvoeringsprogramma VTH 2021 in samenhang met de gezamenlijke uitvoeringsprogramma’s van de FUMO en de ODG.

Voor het takenpakket dat opgedragen is aan de FUMO en de ODG zijn dienstverleningsovereenkomsten afgesloten. Deze vormen de ruggengraat voor het operationeel opdrachtgeverschap naar de FUMO en de ODG dat jaarlijks meer in detail is uitgewerkt in het Uitvoeringsprogramma 2021 VTH. Het Uitvoeringsprogramma VTH is vastgesteld door GS (8 december 2020) en ter kennisname verstrekt aan PS. Het VTH jaarverslag Fysieke leefomgeving over het jaar 2020 is in het voorjaar door GS vastgesteld (25 mei 2021) en met PS gedeeld.

Beleidskaders
Het uitvoeringsprogramma VTH heeft een relatie met de beleidsvelden “Infrastructuur “(programma 2) en Omgeving (programma 3) uit de programmabegroting.

De prioriteiten en aanpak worden organisatiebreed vastgesteld op grond van risicoanalyses. De operationele afstemming en borging van integraal werken vindt organisatie breed plaats (inclusief de FUMO en de ODG) in het Ronde Tafel Overleg (RTO). De provinciale handhavingstaak op het terrein van de ruimtelijke ordening is geen eerstelijnstoezichtstaak, maar richt zich vooral op provinciale belangen. Als er provinciale belangen in het geding zijn bij ontwerp-omgevingsvergunningen, ontwerpbestemmingsplannen en projectbesluiten, dan dienen wij een zienswijze in. Als gemeentelijk toezicht en handhaving voor een provinciaal belang faalt of ontoereikend is, dienen wij een verzoek tot handhaving in bij de gemeente. Het indienen van een zienswijze is vrijwel altijd afdoende.

Samenwerking
Binnen het VTH-domein werken wij intensief samen met andere partijen vanwege hun bevoegdheid in eenzelfde project of zaak. Dit met als doel om elkaar te versterken en als een overheid te acteren. Voorbeelden hiervan zijn:

• de noordelijke samenwerking met de provincies Drenthe en Groningen en de Politie Noord-Nederland;
• de samenwerking binnen het waddengebied en de hoofdvaarwegen;
• de samenwerking bij het toezicht in de Natura 2000-gebieden.

Wat wilden wij bereiken?

Samen met burgers en bedrijven, uitvoeringsdiensten en ketenpartners werken wij aan de fysieke leefomgeving en leveren daarmee een bijdrage aan een schoner, mooier en productiever Fryslân. Vanuit dat streven hebben we in het uitvoeringsprogramma VTH 2021 prioriteiten gesteld en hebben we gecontroleerd of burgers en bedrijven zich aan de regels houden.

Wat hebben wij daarvoor gedaan in 2021?

 1. Integrale aanpak VTH-taken
Conform ons beleid zetten wij in op integrale vergunningverlening, toezicht en handhaving. Dit wordt in goede samenwerking met onze uitvoeringsorganisaties, de FUMO en de ODG, uitgevoerd. Dat vraagt goed opdrachtgeverschap, coördinatie en samenwerking met de uitvoerende afdelingen bij de provincie. Integraliteit brengt ook met zich mee dat in de organisatie aandacht is voor de één loket-gedachte en het omgevingsbrede casemanagement. De reikwijdte daarvan wordt bepaald door de Wabo, de Wet natuurbescherming en de Waterwet met alle daaraan gerelateerde AMvB’s, ministeriële regelingen en provinciale verordeningen.
In 2021 is het Fries VTH-beleid voor de basistaken gereedgekomen en door alle Friese gemeenten en GS vastgesteld. Hiermee is invulling gegeven aan de wettelijke verantwoordelijkheid van de deelnemers (gemeenten en provincie) van de FUMO. Het Fries VTH-beleid biedt een uniform beleidskader voor de uitvoering van basistaken door de FUMO. Dit draagt ertoe bij dat de uitvoering van taken efficiënter kunnen worden uitgevoerd. Tevens bevordert dit een gelijk speelveld in Fryslân voor ondernemers en voor inwoners, omdat voor de verschillende doelgroepen een gelijke benadering wordt gekozen.

2. Kwaliteit- en procescriteria
In het Besluit omgevingsrecht (Bor) zijn onderwerpen geregeld met als doel de kwaliteit van de uitvoering van de VTH-taken goed te regelen. Het Bor voorziet daarin onder andere door procescriteria. Procescriteria zijn werkprocessen voor het tot stand komen van een kwalitatief goede uitvoering van de VTH-taken.
De Verordening Kwaliteit Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving Omgevingsrecht provincie Fryslân is in 2016 vastgesteld. De kaders en uitgangspunten (Frysk Peil F1) zijn daarna door GS vastgesteld. In deze documenten worden regels gesteld aan opleiding/kennis, werkervaring en frequentie. In 2021 is het Frysk Peil F1 omgezet in het Frysk Peil F2, waarmee dit weer aansluit op de landelijke set kwaliteitscriteria die in 2019 is geactualiseerd. Het doorontwikkelen en borgen van de gewenste kwaliteit vergt doorlopend aandacht en is een gezamenlijk speerpunt van de provincie, de Friese gemeenten, de FUMO en de Veiligheidsregio Fryslân (brandveiligheid).

3. Wet natuurbescherming
De provincie geeft uitvoering aan de Wet natuurbescherming (Wnb). Onder deze wet valt ook stikstofdepositie op stikstofgevoelige natuur. De taken worden uitgevoerd op basis van n een organisatie brede risicoanalyse. De uitvoering vindt plaats in samenwerking met andere instanties zoals de FUMO en de Toezichtskring natuurhandhaving. In 2021 is gewerkt aan:

• het afhandelen van vergunningaanvragen op gebied van stikstof, soorten, gebieden en houtopstanden;
• het ontwikkelen van algemeen vergunningenbeleid en –strategie voor stikstof, soorten, gebieden en houtopstanden;
• de kwaliteit en volledigheid aanvragen verbeteren;
• de gevolgen van de uitspraak van de Raad van State t.a.v. de PAS van 29 mei 2019;
• de Omgevingsverordening onderdeel natuur;
• de samenwerking binnen de Toezichtskring natuurhandhaving;
• toezicht en handhaving t.a.v. het dossier Stikstof.

4. Majeure risicobedrijven
De Omgevingsdienst Groningen (ODG) is voor de provincies Groningen, Fryslân en Drenthe de Brzo-omgevingsdienst die uitvoering geeft aan VTH-taken bij de majeure risicobedrijven. De uitvoering vindt plaats op basis van de afspraken in het gezamenlijke Werkprogramma Brzo Noord 2021. Tevens is deelgenomen aan landelijke projecten.

Voor de uitvoering en het aansluiten bij landelijke projecten zijn afspraken gemaakt in het Werkprogramma Brzo Noord 2021 met provincie Drenthe en Groningen en ODG volgens de gezamenlijke productie- en kwaliteitsnorm “Noordelijke Maat”, de Samenwerkings-overeenkomst tussen de ODG en de provincie Fryslân en het mandaatbesluit van GS aan de directeur van de ODG. Hiervoor is budget binnen de provinciale begroting beschikbaar.

Omdat de Omgevingswet is uitgesteld zijn processen, zoals bestuurlijke boete en financiële zekerheidstelling nog niet geïmplementeerd.

5. Landelijk samenwerking (IPO) Friese samenwerking (VTH-overleg Fryslân)
In IPO-verband en vanuit Friese samenwerking is gewerkt aan:

• de bestuurlijke IPO-agenda “VTH Gezonde en veilige leefomgeving” onderscheiden programmalijnen:
  1. Gezondheid
  2. Circulaire Economie
  3. Klimaat en energie
  4. Veiligheid
  5. VTH-stelsel
  Binnen deze programmalijnen vallen onderwerpen als financiële zekerheid bij afvalstoffenbedrijven, zeer zorgwekkende stoffen (ZZS), kwaliteitscriteria en doorontwikkeling van het VTH-stelsel.
  Bij de doorontwikkeling van het VTH-stelsel zal met name worden gekeken naar de aanbevelingen uit het rapport “Om de leefomgeving” dat de Commissie Van Aartsen in het voorjaar van 2021 aan de minister van Infrastructuur en Waterstaat heeft aangeboden. Het kabinet heeft in december 2021 de Tweede Kamer bericht op welke wijze zij een vervolg wil geven aan de aanbevelingen uit het rapport van de Commissie Van Aartsen. Voor de nadere uitwerking zal overleg met provincies, gemeenten en omgevingsdiensten plaatsvinden.
• binnen het VTH-overleg Fryslân zijn de volgende projecten en onderwerpen behandeld.
  Deze vloeien voort uit het meerjarenprogramma 2017 – 2021;
  – nadere uitwerking functionele boa-structuur Fryslân;
  – versterken samenwerken om te kunnen voldoen aan kwaliteitseisen;
  – aanpak brandveiligheid gebouwen;
  – samenwerking toezicht Natura 2000-gebieden;
  – inventarisatie van een Friese aanpak voor de sanering van asbestdaken.
  Bovenstaande onderwerpen vloeien voort uit het VTH-meerjarenprogramma 2017 – 2021 van het Fries VTH-overleg.  Voor de periode 2022 – 2026 wordt een nieuwe meerjarenagenda opgesteld. Deze komt in het voorjaar van 2022 gereed.