Water

Wat willen we bereiken?

We willen ervoor zorgen dat Fryslân een provincie is en blijft met veilige, gezonde, toekomstbestendige en veerkrachtige watersystemen die duurzaam gebruikt worden. Daarbij gaat het om watersystemen waarin economische en ecologische ontwikkelingen met elkaar in evenwicht zijn. De provincie richt zich met haar beleid op de toekomst, zodat wij in Fryslân op tijd klaar zijn voor de stijgende zeespiegel, klimaatverandering en bodemdaling. Daarnaast worden wateropgaven gerealiseerd via de verschillende gebiedsontwikkelingen in onze provincie.

Hieronder gaan we eerst in op het nieuwe Regionaal Waterprogramma, klimaatadaptatie en resultaat nummer 13 van het bestuursakkoord. Vervolgens gaan we nader in op de drie thema’s uit het nog geldige vierde Waterhuishoudingsplan: waterveiligheid, voldoende water en schoon water.

Regionaal Waterprogramma
Op basis van de Omgevingswet en als uitwerking van de Omgevingsvisie wordt in 2021 het Regionaal Waterprogramma opgesteld. De uitvoeringsperiode van dit waterprogramma is 6 jaar: 2022 – 2027. Het Regionaal Waterprogramma is de opvolger van het huidige Vierde Waterhuishoudingsplan (2016 – 2021). Klimaatadaptatie wordt een belangrijk onderwerp in het Regionaal Waterprogramma.

Klimaatadaptatie (FBWK3)
Vanaf 2021 werken we samen met Wetterskip Fryslân, Vitens en de gemeenten samen aan het uitvoeringsprogramma klimaatadaptatie Fries Bestuursakkoord Waterketen 3.0 (FBWK3). Deze uitvoeringsagenda klimaatadaptatie is in ontwikkeling. De maatregelen, gericht op klimaatadaptatie, die de provincie en alle andere partijen willen uitvoeren worden hierin gebundeld, conform de afspraken van het landelijke Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie. Einddoel is dat Fryslân in 2050 klimaatbestendig is ingericht. De uitvoering van dit programma zal worden gemonitord door het FBWK3.

Resultaten bestuursakkoord
Ten aanzien van de Opgave Water is in het bestuursakkoord het volgende resultaat opgenomen:

Water
Resultaat 13: er zijn meetbare successen behaald op het gebied van klimaatadaptatie, door sterk verbeterde wateropvang en het concreet inrichten van retentiegebieden.

Bij de uitwerking van deze bestuursopdracht is voorgesteld om hierbij de aanpak te hanteren van de Commissie Waterbeheer 21^e eeuw. Deze aanpak werkt volgens de trits: Vasthouden, Bergen, Afvoeren (VBA). Dat betekent dat in eerste instantie water zoveel mogelijk dient te worden vastgehouden (wateropvang) als dat niet meer lukt moet het water worden geborgen (waterretentie) en tenslotte wordt het water afgevoerd.

Waterveiligheid
Ons doel is dat de inwoners van Fryslân en de Friese economie goed beschermd zijn tegen overstromingen en wateroverlast. We willen Fryslân zo inrichten dat het risico op wateroverlast of een overstroming zo klein mogelijk is, en dat als dit zich toch voordoet, de gevolgen beperkt zijn. Hiervoor is het nodig dat de waterkeringen (bijvoorbeeld boezemkaden en sluizen) voldoen aan de veiligheidsnormen, en dat er gebieden zo ingericht zijn dat ze wateroverlast kunnen helpen voorkomen.

Onze verantwoordelijkheid ligt (vooral) bij de regionale waterkeringen. Deze beschermen ons tegen het boezemwater uit meren, kleine rivieren en kanalen. Wij stellen de veiligheidsnormen vast. In 2027 moeten alle regionale waterkeringen aan de veiligheidsnormen voldoen. Om dit te halen moest vanaf 2016 in totaal door Wetterskip Fryslân nog 400 km boezemkaden op hoogte worden gebracht, waarvan 200 km in de periode 2016-2021. Door nieuwe inzichten wordt verwacht dat een deel van de eerdere opgave voor kadeherstel alsnog voldoet aan de normen. De resterende (bekende) opgave bedraagt naar verwachting daardoor ca. 152 kilometer voor de periode 2021- 2027. In 2020 komen nieuwe hoogtegegevens beschikbaar, die door Wetterskip Fryslân gebruikt zullen gaan worden voor de veiligheidstoetsing van de boezemkaden. De resultaten van deze toetsing komen uiterlijk in 2022 ter beschikking en kunnen dan tot een bijstelling van de resterende opgave en daarmee de jaarlijkse doelstellingen tot 2027 leiden. Bij de versterking van de regionale waterkeringen worden waar mogelijk andere functies (natuur, recreatie, landschap) integraal meegenomen en wordt ‘werk met werk’ gemaakt. Wetterskip Fryslân versterkt en onderhoudt deze waterkeringen.

Ook willen we ervoor zorgen dat ons grondgebied zo is ingericht dat wateroverlast wordt voorkomen. In lijn met het advies van de Commissie Waterbeheer 21e eeuw (WB21) richten we ons daarbij eerst op het vasthouden van water, daarna op bergen en als laatste op afvoeren.

In 2018 is de instemmingsverklaring Agenda IJsselmeer 2050 officieel ondertekend. Daarmee is deze Agenda vooral een werkvorm geworden tussen de 60 partijen die zijn betrokken bij het IJsselmeer. De IJsselmeeragenda omvat ook het Deltaprogramma IJsselmeer en is daarmee ook een platform voor waterveiligheid en wateroverlast van de IJsselmeerregio.

Welke resultaten willen we in 2021 behalen?

• We zien erop toe dat het Wetterskip 25 km regionale boezemkaden op hoogte brengt en dat deze waar mogelijk natuurvriendelijk worden ingericht of andere functies integraal zijn
• We zien erop toe dat het Wetterskip 150 ha inricht ter voorkoming van wateroverlast. Dit is in lijn met de doelstelling voor “waterretentie” uit bestuursopdracht 13.

Wat willen we bereiken?

Voldoende water

Ons doel is dat het grond- en oppervlaktewatersysteem zo is ingericht dat de verschillende functies en gebruikers van water zo optimaal mogelijk bediend worden, nu en in de toekomst. Hierbij spelen we in op de regionale verschillen:

• In het verziltingsgevoelige deel van het noordelijk Zeekleigebied willen we de verzilting tegengaan en het zoete water optimaal benutten. Hiervoor lopen verschillende praktijkproeven zoals “Boeren meten water” en “Zoet op Zout” en middels het initiatief Zoet Zout Knooppunt (o.a. samen met provincies Groningen en Noord-Holland). In het kader van het Deltaprogramma Zoetwater willen we nauwkeurig in beeld brengen hoe de huidige verdeling van zoet en zout grondwater in de ondergrond is. Dit willen we doen in samenwerking met andere provincies en waterschappen en waterleidingbedrijf Vitens. In 2020 wordt duidelijk of cofinanciering van het deltaprogramma hiervoor beschikbaar zal worden gesteld.
• Op de hogere zandgronden stimuleren we verschillende partijen zoals boeren, Wetterskip Fryslân, gebiedscollectieven en natuurbeheerders om maatregelen te treffen om meer (grond)water vast te houden. Hiermee willen we in de toekomst de afhankelijkheid van inlaatwater vanuit het IJsselmeer verminderen.
• We richten ons met de bestrijding van de verdroging vooral op de Natura 2000 gebieden met een grondwateropgave vanuit de Kaderrichtlijn Water (KRW). Deze moeten gereed zijn in 2027. Verdrogingsbestrijding kan op verschillende manieren worden uitgevoerd: bijvoorbeeld door: het minder diep maken of dempen van sloten, het aanleggen van zogenaamde “kwelschermen” of de manier van ontwatering aanpassen (bijvoorbeeld door een andere type drainage).
• Hoe willen we in de toekomst omgaan met de Friese Boezem zodanig dat het boezemsysteem voorbereidt is op de klimaatverandering? En wat betekent dat voor de verschillende belangen die zijn gekoppeld aan de Friese boezem, zoals scheepvaart en natuur? Om deze vragen te kunnen beantwoorden stellen Provincie Fryslân en Wetterskip Fryslân gezamenlijk een lange termijnverkenning op voor Friese Boezem.

Welke resultaten willen we in 2021 behalen?

• We treffen maatregelen om de verdroging te bestrijden voor 250 ha in de Natura 2000 gebieden.
• Samen met Wetterskip Fryslân en andere partijen voeren wij drie projecten uit om water vast te houden op de hogere zandgronden van Fryslân. Dit is in lijn met de doelstelling voor “wateropvang” uit bestuursopdracht 13.
• We stellen samen met Wetterskip Fryslân een lange termijnverkenning op voor de Friese Boezem.

Wat willen we bereiken?

Schoon water

Ons doel is dat de kwaliteit van het grond- en oppervlaktewater voldoet aan de normen. Daarmee zorgen we voor gezonde ecosystemen en kan het grond- en oppervlaktewater veilig gebruikt worden door burgers en voor economische activiteiten. Vervuiling wordt voorkomen. Om dit te bereiken blijven we onder andere de waterketen versterken. Vanaf 2021 doen we dit via het eerdergenoemde uitvoeringsprogramma klimaatadaptatie Fries Bestuursakkoord Waterketen 3.0 (FBWK3).

De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) verplicht lidstaten maatregelen te treffen om waterkwaliteitsdoelen te halen. De doelen moeten in 2027 gehaald zijn. Hierbij gaat het zowel over grond- als oppervlaktewater. In het 4^e Waterhuishoudingsplan is een maatregelenpakket opgenomen om aan de KRW-doelstellingen te voldoen. Het gaat om inrichtingsmaatregelen die Wetterskip Fryslân uitvoert of die we meenemen in gebiedsontwikkelingsprojecten. Daarnaast werken we samen met LTO en Wetterskip Fryslân aan het Deltaprogramma Agrarisch Waterbeheer (DAW). Dit programma bestaat uit een aantal werkpakketten gericht op vermindering toevoer naar het oppervlaktewater van fosfaat en stikstof. In 2016 hebben we een bestuurlijke overeenkomst ondertekend met LTO en Wetterskip Fryslân over de inzet van elk van de partners in dit programma.

Met Vitens geven we uitvoering aan de maatregelen in de uitvoeringsprogramma’s gebiedsdossiers drinkwaterwinningen.

Met het provinciale meetnet controleren wij de ontwikkelingen in de kwaliteit van het grondwater.

Voor de derde fase (2022 – 2027) wordt de “Nota KRW yn Fryslân” opgesteld. Deze notitie wordt in samenhang met het Regionaal Waterprogramma opgesteld en wordt eind 2021 definitief aan u voorgelegd. De financiële consequenties voor deze derde fase KRW worden opgenomen in het Regionaal Waterprogramma.

Welke resultaten willen we in 2021 behalen?

• In 2021 gaan we samen Wetterskip Fryslân verder met de uitvoering van het maatregelenpakket KRW volgens planning. Wetterskip Fryslân voert maatregelen uit met name voor de oppervlaktelichamen, de provincie voor de grondwaterlichamen.
• Op basis van het KRW-maatregelenpakket worden vispassages, maalkommen en natuurvriendelijke oevers aangelegd.
• In 2021 dragen we, onder andere samen met Wetterskip Fryslân, in ieder geval bij aan (de ontwikkeling van) twee DAW-projecten (Deltaprogramma Agrarisch Waterbeheer).
• Bij de bestaande zwemwaterlocaties in oppervlaktewater zien wij erop toe dat de aangewezen zwemplaatsen voldoen aan de eisen, dat de beheerders de noodzakelijke maatregelen uitvoeren en dat actuele informatie over de toestand van het zwemwater beschikbaar is.
• We geven uitvoering aan de geplande activiteiten in het uitvoeringsprogramma gebiedsdossiers drinkwaterwinningen.

Milieu

Wat willen we bereiken?

Hoofddoelstelling van ons milieubeleid is “een verantwoord gebruik van het fysieke leefmilieu, zodat dit gebruik oneindig kan voortduren”. Om dat te bereiken is het nodig om belangrijke stappen te zetten die leiden naar een Fries leefmilieu waarin in 2030 alle schadelijke onttrekkingen en toevoegingen zijn uitgebannen.
In 2022 treedt de nieuwe Omgevingswet in werking. Op basis van deze wet moeten provincies verplicht een Omgevingsvisie vaststellen (zie ook beleidsveld 3.6 Transitie omgevingswet/visie). Al het strategisch beleid uit de plannen voor de fysieke leefomgeving wordt in deze nieuwe Omgevingsvisie opgenomen. Dat geldt dus ook voor het strategisch deel van het milieubeleid.

Milieubeheer

Dit spoor bevat de wettelijke omgevingstaken. Met de uitwerking van dit spoor willen we bereiken dat het fysieke leefmilieu in Fryslân voldoet aan alle geldende wettelijke normen. Sommige wettelijke normen zijn uitgewerkt in bestuurlijke afspraken. Deze afspraken komen we na. De nadruk in dit spoor ligt op vergunningverlening, toezicht en handhaving. Er moet worden voorkomen dat nieuwe knelpunten ontstaan. De uitvoering van de wettelijke taken ligt primair bij de FUMO. De Wabo/Brzo 2015 taken bij de majeure risico bedrijven worden uitgevoerd door de Brzo Omgevingsdienst Groningen in Noord-Nederland.
In 2019 is het programma Impuls Omgevingsveiligheid (IOV) beëindigd. Overheden gaan op basis van een gezamenlijke meerjarenagenda 2021-2024 (met 7 clusters) wel door met versterking van omgevingsveiligheid. Onder het IOV verliep de financiering van lokaal EV (externe veiligheid) beleid via de provincie. Vanaf 2021 verloopt dit rechtstreeks via het gemeentefonds/provinciefonds.
Op basis van het integrale beleidsplan bodem willen wij onze bodem zo schoon mogelijk houden en geen vreemde stoffen in de Friese bodem.

Wij benaderen het beleidsveld bodem vanuit een breed en integraal programma en perspectief, waarin wij bodemsaneringen, duurzaam bodembeheer maar voornamelijk ook de verbreding van het bodembeleid naar alle relevante opgaven centraal stellen.

Wij adviseren aan het Rijk inzake de Mijnbouwwet. Het Rijk is de vergunningverlenende instantie. In onze adviezen aan het Rijk maken wij steeds kenbaar tegen nieuwe gaswinning te zijn en hanteren wij het Fries manifest over gas- en zoutwinning.
We hanteren bij de vergunningverlening voor de zoutwinning onder het Wad het ‘hand aan de kraan’-principe. Bij de bestaande zoutwinning onder land waar dit niet het geval is, blijven wij de resultaten van de verplichte monitoring kritisch volgen tot aan de beëindiging van de zoutwinning in 2021. We dragen bij aan het aanvullend meetnet voor de stad Harlingen. Met de gemeente Noardeast Fryslân en het Wetterskip werken we aan een gebiedsproces in Ternaard, mocht de minister besluiten om tot gaswinning over te gaan.
Als het zich voordoet, zullen wij geen medewerking verlenen aan (proef-)boringen naar schaliegassen en aan de opslag van kernafval en CO2 in de ondergrond. 

Welke resultaten willen we in 2021 behalen?

• Uitvoeren Actieplan Geluid 2018-2022; resultaten jaarschijf 2021
• Uitvoeren van het integrale bodembeleid 2021-2024 (vaststelling oktober 2020), waaronder de overdracht van de locaties bodemverontreiniging in het kader van de omgevingswet en de integrale projectenlijst 2021 opstellen en detailleren (inhoudelijk en financieel) door bijvoorbeeld in te zetten op Europese co-financiering.
• Uitvoeren monitoring meetnet zoutwinning onder de Waddenzee, voor de periode 2019-2049, voor het vaststellen of er bodemdaling plaatsvindt door de zoutwinning.
• De provincie verzorgt het (bestuurlijk) voorzitterschap en het secretariaat van het ambtelijk en bestuurlijk VTH-overleg. De provincie neemt het initiatief tot het driemaal per jaar houden van het bestuurlijk overleg. Hieraan voorafgaande wordt het ambtelijk VTH-overleg gehouden.
• De provincie zorgt met de deelnemers van het VTH-overleg voor een jaarlijks VTH uitvoeringsprogramma en coördineert de samenwerking; resultaten jaarschijf 2021 worden eind 2020 geformuleerd.
• Uitvoeren van de taken ten aanzien van vergunningverlening, toezicht en handhaving a.d.h.v. het VTH beleid 2019-2023 en de resultaten van het VTH Jaarwerkprogramma 2021, die behoren tot dit beleidsveld door de Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing (FUMO) en de Omgevingsdienst Groningen (ODG). Het jaarwerkprogramma 2021 wordt eind 2020 opgesteld.
• Uitvoeren van acties volgend uit het VTH beleid 2019-2023; een werkwijze voor de inzet van actieve publicatie; prestatie-indicatoren voor VTH-taken en eenduidige meetbare registratie van naleving VTH taken.
• Uitvoeren van de Wet Natuurbescherming (Houtopstanden, Programmatische Aanpak Stikstof (PAS), Soorten en Gebied) door aanvragen t.a.v. afhandeling vergunningen, ontheffingen en adviezen te verwerken. De Raad van State heeft op 29 mei 2019 uitspraak gedaan en geconcludeerd dat de PAS niet gebruikt mag worden als basis voor vergunningverlening, de gevolgen hiervan werken de komende jaren nog door. De provincie Fryslân werkt samen met de andere provincies, de betrokken ministeries, de VNG en Unie van Waterschappen aan een oplossing voor de stikstofproblematiek. Voor 2021-2024 is geld beschikbaar gekomen voor extra toezicht en handhaving voor het stikstof dossier in de kadernota 2020.

* Deze indicator is alleen aan het einde van het jaar te meten.

Wat mag het kosten?

Onderstaand voorstel uit de kadernota is verwerkt in bovenstaande tabel.