De provincie Fryslân is bevoegd voor verschillende terreinen waar sprake is van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH). Dat doet de provincie vanuit het zogenoemde VTH-kader, een landelijk (kwaliteits-)kader met nadere en inhoudelijke provinciale invulling. Voor Gedeputeerde Staten voert de Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing (FUMO, zie ook paragraaf 5 Verbonden partijen) de meeste VTH-taken uit. Door de Omgevingsdienst Groningen (ODG) worden de taken voor de majeure risicobedrijven (BRZO/RIE-4) uitgevoerd. Andere VTH-taken worden door de provincie zelf uitgevoerd, zoals het verlenen van vergunningen voor de Wet natuurbescherming en Waterwet en de VTH-taken met betrekking tot wegen en vaarwegen door Provinciale waterstaat. Binnen de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) worden taken uitgevoerd bij 67 (peildatum 1-1-2020) grote industriële bedrijven, waarvan 14 majeure risicobedrijven. Daarnaast zijn er nog taken voor bodemsaneringen, ketens van grond, gevaarlijke stoffen en andere ketens, vuurwerkevenementen, externe veiligheid en zonering rondom risicovolle activiteiten/risicokaart, natuurregels, zwem- en grondwater, luchtvaartwetgeving, nazorg stortplaatsen en vaarwegen en wegen. Het gaat hier om wetten en regels van de centrale overheid en daarnaast eigen verordeningen.

Er wordt gewerkt met een integraal uitvoeringsprogramma VTH-taken (vergunningverlening, toezicht en handhaving) en een integraal jaarverslag. Met het integrale VTH-beleid provincie Fryslân 2019 -2023 wordt richting gegeven aan de uitvoering van de taken. Hieronder wordt de VTH-aanpak op hoofdlijn beschreven:

• Primair aandacht voor preventie ter naleving van regels (voortzetting beleid voorgaande jaren) en aanpak van overtredingen conform de Landelijke handhavingsstrategie (LHS).
• Risicogericht werken met heldere prioriteiten. Daarbij sturen wij op smart geformuleerde doelen en werken wij met bijbehorende prioriteiten en activiteiten.
• Implementeren van het VTH-beleid van Gedeputeerde Staten voor de periode 2019-2023.
• Belangrijke ontwikkeling is het gezamenlijke uitvoeringsprogramma van gemeenten en provincie voor uitvoering van de basistaken door de FUMO. In de eerste jaren (2019 en 2020) omvatte het gezamenlijke uitvoeringsprogramma nog maar een beperkt deel van het provinciale basistakenpakket. Het gezamenlijke uitvoeringsprogramma zal in de komende jaren steeds meer taken omvatten om uiteindelijk te groeien naar een gezamenlijk uitvoeringsprogramma voor alle basistaken. Uitgangspunt daarbij is risicogerichtheid.
• Het voorbereiden op de komende Omgevingswet (naar verwachting 1 januari 2022). In de omgevingswet gaat onder andere de Wabo, natuurwetgeving, de Waterwet en ook de Ontgrondingenwet op.
• Actief reageren op nieuwe regelgeving en de organisatie tijdig voorbereiden op het werken met de nieuwe regels.
• Werken volgens de Verordening Kwaliteit Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving Omgevingsrecht Fryslân 2016 (inclusief kader Frysk Peil F1) bij uitvoering en handhaving van de betrokken wetten door of in opdracht van Gedeputeerde Staten.
• Samenwerking aan gemeenschappelijke thema’s met de partners vindt plaats in VTH-overleg Fryslân.
• Verder professionaliseren van goed opdrachtgeverschap naar de FUMO en het borgen van de relatie uitvoering van VTH-taken en de begroting.
• Verder professionaliseren van de VTH-taken bij de majeure risicobedrijven en de afstemming daarin met de provincies Drenthe en Groningen en de omgevingsdiensten in Noord-Nederland. De BRZO-bedrijven vallen onder operationele aansturing vanuit de ODG.

De wettelijke coördinatietaken op het gebied van de VTH-taken van de provincie zijn verbreed naar de fysieke leefomgeving. Ook in de coördinatie werken wij nauw samen met de provincies Drenthe en Groningen. De provincie zorgt ervoor dat bedrijven en burgers hun werkzaamheden en activiteiten zodanig uitvoeren, dat zij aan de daarvoor gestelde normen in het brede omgevingsrecht voldoen.

Met vergunningverlening en de toezicht- en handhavingstaken dragen wij bij aan een schone, leefbare en veilige Fryslân.

Vergunningverlening, toezicht en handhaving

De provincie verleent op basis van het VTH-kader vergunningen, behandelt meldingen en zorgt voor actueel houden van de dossiers. Er wordt daarbij, vanuit de één loketgedachte, samengewerkt met andere overheden, vooral met de Friese gemeenten en Wetterskip Fryslân. Wij implementeren veranderingen in wetgeving voortvarend omdat die vaak versoepelingen voor bedrijven bevatten (bv. minder administratieve lasten, kortere en afgestemde procedures e.a.). Net als in voorgaande jaren blijven we stevig inzetten op de kwaliteit van de dossiers, actueel houden van vergunningen en het verbreden van de risicoanalyses, inclusief het opstellen van de toezichtplannen. In het provinciale VTH-beleid is naast de landelijke handhavingsstrategie ook een preventie-/communicatiestrategie, een toezichtstrategie, een vergunningenstrategie en een gedoogstrategie opgenomen.

Het toezicht van de provincie wordt bepaald door de mix van het risico van een activiteit en het naleefgedrag van een bedrijf of doelgroep. Wij zetten veel capaciteit in als de risico’s hoog zijn en/of het naleefgedrag niet goed is. Bedrijven of activiteiten met lagere risico’s en een goed naleefgedrag controleren we minder vaak. De reikwijdte van deze beleidslijn is gericht op alle VTH-taken van de provincie. De activiteiten waarvoor de provincie is aangewezen als bevoegd gezag, worden uitgevoerd op basis van het uitvoeringsprogramma VTH 2021 in samenhang met de gezamenlijke uitvoeringsprogramma’s van de FUMO en ODG.

Voor het takenpakket, dat gemandateerd is aan de FUMO/ODG, is een dienstverleningsovereenkomst afgesloten, de ruggengraat voor het operationeel opdrachtgeverschap naar de FUMO/ODG dat jaarlijks meer in detail is uitgewerkt in het uitvoeringsprogramma VTH. Het uitvoeringsprogramma VTH wordt vastgesteld door GS en ter kennisname verstrekt aan PS.

Beleidskaders

Het VTH-kader en uitvoeringsprogramma VTH heeft een relatie met de volgende programma’s uit de programmabegroting: Verkeer en vervoer, Water, Milieu en Landelijk gebied. De prioriteiten en aanpak daarvan worden organisatie-breed vastgesteld op grond van probleemanalyses. De operationele afstemming en borging van integraal werken vindt organisatiebreed plaats (inclusief de FUMO/ODG) in het RTO (ronde tafel overleg). De provinciale handhavingstaak op het terrein van de ruimtelijke ordening is geen eerstelijnstoezichtstaak, maar richt zich vooral op provinciale belangen. Als er provinciale belangen in het geding zijn bij ontwerp-omgevingsvergunningen, ontwerpbestemmingsplannen en projectbesluiten, dan dienen wij een zienswijze in. Als gemeentelijk toezicht en handhaving voor een provinciaal belang faalt of ontoereikend is, dienen wij een verzoek tot handhaving in bij de gemeente. Het indienen van een zienswijze is vrijwel altijd afdoende.

Samenwerking

Binnen het VTH-domein werken wij naast de organisatiebrede en interne afstemming, ook veel samen met andere partijen, vanwege hun bevoegdheid in eenzelfde project of zaak. Dit met als doel om elkaar te versterken en om naar de samenleving als een partij te acteren. Voorbeelden hiervan zijn:

• De noordelijke samenwerking met de provincies Drenthe en Groningen en de Politie Noord-Nederland.
• De samenwerking binnen het waddengebied en de hoofdvaarwegen.
• Samenwerking toezicht bij de Natura 2000-gebieden.

Speerpunten 2021

1. Integrale aanpak VTH-taken

Conform ons beleid zetten wij provinciebreed in op integrale vergunningverlening, toezicht en handhaving in goede samenwerking met onze partners, waaronder de FUMO en de ODG, uitgevoerd. Dat vraagt goed opdrachtgeverschap, coördinatie en samenwerking met de uitvoerende afdelingen bij de provincie. Integraliteit brengt ook met zich mee dat in de organisatie meer aandacht zal moeten zijn voor de één loket-gedachte en het omgevingsbrede casemanagement, waarvan de reikwijdte bepaald wordt door de Wabo, de Wet natuurbescherming en de Waterwet met alle daarbij behorende AMvB’s, ministeriele regelingen en provinciale verordeningen.

Het ontbreekt in Fryslân op dit moment aan een uniform uitvoerings- en handhavingsbeleid voor de basistaken. Dit is een gezamenlijke wettelijke verantwoordelijkheid van de deelnemers (gemeenten en provincie) van de FUMO. In 2020 zal het uniform beleidskader door de deelnemers worden vastgesteld. Het kunnen beschikken over een uniform beleidskader biedt een basis voor verdere uniformering van de uitvoeringspraktijk waardoor deze efficiënter wordt. De FUMO heeft grote behoefte aan uniformiteit en gezamenlijkheid. Daarnaast bevordert een uniforme manier van taakuitvoering een gelijke behandeling van ondernemers en burgers en daarmee een gelijk speelveld in Fryslân.

2. Kwaliteit- en procescriteria

In het Besluit omgevingsrecht (Bor) zijn onderwerpen geregeld met als doel de kwaliteit van de uitvoering van de VTH-taken goed te regelen. Het Bor voorziet daarin onder andere door procescriteria. Procescriteria zijn werkprocessen voor het tot stand komen van een kwalitatief goede uitvoering van de VTH-taken.
Provinciale Staten hebben op 28 september 2016 de Verordening Kwaliteit Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving Omgevingsrecht provincie Fryslan 2016 vastgesteld. De kaders en uitgangspunten (Frysk Peil F1) zijn daarna door GS vastgesteld. In deze documenten worden regels gesteld aan opleiding/kennis, werkervaring en frequentie. De landelijke set kwaliteitscriteria zijn in 2019 geactualiseerd en bijgewerkt tot een nieuwe set versie 2.2. Frysk Peil F1 wordt aangepast op de versie 2.2. van de landelijke kwaliteitscriteria en zal ter vaststelling worden voorgelegd aan GS. Het implementeren, doorontwikkelen en borgen van de gewenste kwaliteit vergt doorlopend aandacht en is een gezamenlijk speerpunt.

3. Wet natuurbescherming

De Wet natuurbescherming (Wnb) trad op 1 januari 2017 in werking en vervangt drie wetten; de Natuurbeschermingswet 1998, de Boswet en de Flora- en Faunawet. Onder deze wet valt ook stikstofdepositie op stikstofgevoelige natuur. Op basis van een organisatie brede en nieuwe risicoanalyse voeren wij in 2019 de VTH-taken voor deze wet uit en brengen onze prioriteiten in de samenwerking met anderen in.

In 2021 werken wij onder andere aan:

• Het ontwikkelen van algemeen vergunningenbeleid en –strategie voor stikstof, soorten, gebieden en houtopstanden en wanneer verlenen/weigeren voor bepaalde activiteiten, bijv. evenementen, vuurwerk, drones, visserij etc.
• Voorlichting geven richting gemeenten, Fumo en Wetterskip over de Wet natuurbescherming;
• Kwaliteit en volledigheid aanvragen verbeteren;
• De gevolgen van de uitspraak van de Raad van State tav de PAS van 29 mei 2019;
• Omgevingsverordening onderdeel natuur;
• De samenwerking binnen de Toezichtskring natuurhandhaving.
• Toezicht en handhaving dossier Stikstof

4. Majeure risicobedrijven

Volgens het Besluit omgevingsrecht is de Omgevingsdienst Groningen, als noordelijke Brzo omgevingsdienst, verantwoordelijk voor de uitvoering van VTH-taken (Wabo en Brzo2015) bij de Friese majeure risicobedrijven. Voor de uitvoering en het aansluiten bij landelijke projecten zijn afspraken gemaakt in het Werkprogramma Brzo Noord 2021 met provincie Drenthe en Groningen en ODG volgens de gezamenlijke productie- en kwaliteitsnorm “Noordelijke Maat”, de Samenwerkingsovereenkomst tussen ODG en de provincie Fryslân en het mandaatbesluit van GS aan de directeur ODG. Hiervoor is budget binnen de provinciale begroting beschikbaar.

In 2021 worden de processen onder de Omgevingswet voor de majeure risicobedrijven (zoals bv. bestuurlijke boete en financiële zekerheidstelling) geïmplementeerd.

5. Landelijk (IPO) en samenwerking VTH-overleg Fryslân

Vanuit IPO en Friese samenwerking wordt in 2021 onder andere (verder) gewerkt aan:

– de binnen de bestuurlijke IPO-agenda VTH Gezonde en veilige leefomgeving onderscheiden programmalijnen:

1. Gezondheid
2. Circulaire Economie
3. Klimaat en energie
4. Veiligheid
5. VTH-stelsel

Binnen deze programmalijnen vallen onderwerpen als financiële zekerheid bij afvalstoffenbedrijven, zeer zorgwekkende stoffen (ZZS), doorontwikkeling van het VTH-stelsel en kwaliteitscriteria. Uitvoering geven aan deze en andere onderwerpen is al in gang gezet of zal in 2021 plaatsvinden.

– De binnen het VTH-overleg Fryslân lopende en nog in gang te zetten (meerjarige) projecten en onderwerpen:

• nadere uitwerking functionele boa-structuur Fryslân
• opstellen gezamenlijk uitvoerings-en handhavingsbeleid basistaken
• aanpak brandveiligheid gebouwen
• samenwerking toezicht Natura 2000-gebieden
• aanpak asbestdakenverbod