Wat deden we in 2020?

Bij het opstellen van de Begroting 2020 kon niemand voorzien hoe een pandemie, het coronavirus, alles zou veranderen. Het virus en de coronamaatregelen hadden in 2020 grote invloed op Fryslân, op onze ondernemers en onze inwoners. Ook had het grote invloed op onze manier van werken. Het provinciehuis aan de Tweebaksmarkt stond grotendeels leeg, thuiswerken werd de standaard voor onze medewerkers. Ondanks dat, staan de lichten in de voortgang van de uitvoering van het bestuursakkoord ‘Lok op 1’ nog altijd op groen.

Corona-herstelpakket Lok op 1: no en moarn
Door de coronacrisis en de bijkomende maatregelen, is de druk op onze ondernemers en onze maatschappij enorm groot. Fryslân trok daarom in 2020 € 9,9 miljoen uit voor een pakket met coronamaatregelen, € 5 miljoen hiervan kwam uit de VAR en € 4,9 miljoen uit bestaande middelen. Dit pakket bevatte onder meer een 1,5-meter maatregel voor de gastvrijheidseconomie, een aantal maatregelen gericht op het brede MKB om medewerkers op te leiden en stageplaatsen te realiseren, maatregelen gericht op perspectief voor de toekomst zoals de innovatiemaatregelen. Het pakket richtte zich echter niet enkel op ondernemers, voor verenigingen en instellingen waren er ook verschillende maatregelen en met een mediacampagne hebben we ons ingezet op terugdringen van de eenzaamheid die door de coronamaatregelen veroorzaakt wordt.

Energiek Fryslân

Regionale Energiestrategie (RES)
De uitvoering van de plannen in het klimaatakkoord vindt plaats via de Regionale Energiestrategieën (RES). De concept RES Fryslân is medio juni 2020 in PS behandeld en vastgesteld.

Per 1 juni 2020 zijn de eerste onderdelen van het ‘Aanvalsplan Energiebesparing’ gepresenteerd. De rentekorting op de energiebespaarlening van SVN is per 1 augustus 2020 van kracht geworden, hiermee krijgen woningeigenaren een extra lage rente om energiebesparende maatregelen te financieren. Het Fûns Skjinne Fryske Enerzjy (FSFE) heeft in 2020 projecten gefinancierd die bijdragen aan energiebesparing.

Lokale initiatieven
De Oranjewijk in Leeuwarden en Wijnjewoude ontvangen een subsidie uit de Rijksregeling Proeftuin Aardgasvrije Wijken (PAW). Ondanks dat Heeg niet is gehonoreerd is door de PAW, is er in het dorp toch nog steeds enthousiasme om het dorp door middel van aquathermie duurzaam te gaan verwarmen, Stichting Warm Heeg zoekt andere financieringsmogelijkheden. Voor onze eigen gebouwen is het implementatieplan voor een ‘Energieneutrale en zelfvoorzienende organisatie’ in november 2020 in PS vastgesteld.

Windmolens
De Verordening Romte is in 2020 zowel voor het onderdeel wind als voor zon aangepast. De uitgangspunten uit het bestuursakkoord zijn hiermee vertaald in de Verordening.

Groen Fryslân

Natuur
In 2020 hebben Rijk en provincies in nauwe samenwerking met de terrein beherende organisaties een Uitvoeringsprogramma Natuur uitgewerkt. Met het Natuurpact streven wij naar het op orde brengen van condities die nodig zijn voor een landelijk gunstige staat van instandhouding conform de Vogel- en Habitatrichtlijn. Hiervoor wordt een samenhangend pakket van maatregelen ingezet dat gericht is op stikstofreductie, natuurversterking en verbetering van natuur, en meer natuur-inclusieve ruimtelijke inrichting.

Veenweide
In 2020 is gewerkt aan het Veenweideprogramma 2021 – 2030. In dit programma wordt invulling gegeven aan de besteding van de publieke middelen – op dit moment € 22,5 miljoen van de provincie en € 12,5 miljoen van Wetterskip Fryslân. In 2021 wordt het programma ter behandeling voorgelegd aan de Provinciale Staten, het Algemeen Bestuur van Wetterskip Fryslân en de gemeenteraden van de Veenweidegemeenten. Ook is in 2020 € 22 miljoen aan Impulsgelden vanuit het Rijk beschikbaar gekomen, € 15 miljoen voor de Hegewarren en € 7 miljoen voor Aldeboarn – De Deelen.

Biodiversiteit
In 2020 hebben we een startnotitie voor het herstel van de biodiversiteit opgesteld, samen met onze partners. Ons doel is om in te zetten op een opgaande lijn in het herstel van de biodiversiteit, in de natuurgebieden én daarbuiten. In 2020 heeft de Evaluatie van de Nota Weidevogels 2014-2020 plaatsgevonden en is een Startnotitie Weidevogels 2021-2030 opgesteld samen met de Olterterppartners.  In de weidevogelkerngebieden, de gebieden met beheer, lijkt de afname minder snel te gaan dan in het gangbare boerenland. Ook lijkt de afname in Fryslân minder snel te gaan vergeleken met de rest van Nederland. Het is echter niet gelukt de achteruitgang van de gidssoort grutto te stoppen en om te buigen naar een stijgende lijn. Voor de tureluur, veldleeuwerik, graspieper en gele kwikstaart zien we de afgelopen acht jaar wel een stijgende lijn. De aanpak in de weidevogelkerngebieden lijkt te werken, maar moet nog sterk worden verbeterd om een opwaartse lijn te realiseren.

Water
De Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) verplicht lidstaten maatregelen te treffen om waterkwaliteitsdoelen te halen. Oktober 2020 stelden de Staten de ontwerp KRW-Nota voor 2022-2027 vast. Hierin staan aanvullende maatregelen van waterschap en gemeenten die nodig zijn om in 2027 de KRW-doelen te halen.

Omwille van de waterveiligheid heeft Wetterskip Fryslân ruim 23 kilometer kade met een hoogtetekort aangepakt.  Daarnaast heeft Wetterskip Fryslân in 2020 ongeveer 18 hectare waterberging gerealiseerd. Dat is 30% van het gewenste resultaat. De oorzaak hiervan is dat de grondverwerving moeizaam verloopt, de grondverwerving moet op vrijwillige basis plaatsvinden. Aan natuurvriendelijke oevers werd 30 km gerealiseerd (in boezem- en deelsystemen), plus 4 ha in meren en plassen. Dit is minder dan de opgave van 45 km en 10 ha. De vertraging wordt veroorzaakt door tegenvallende grondverwerving, de stikstofdiscussie en de coronacrisis.

Agrarisch Fryslân

Integrale Landbouwagenda
We willen de landbouwsector helpen om van een viersterren landbouw een vijfsterren landbouw te maken, waarbij de vijfde ster een groene ster is. Onder andere door een toename van agrarische bedrijven die een biologisch bedrijfssysteem toepassen en/of ecosysteemdiensten leveren. Daarbij staat kwalitatieve groei voorop en willen we het spanningsveld tussen landbouw en andere maatschappelijke wensen doorbreken. Het opstellen van een integrale landbouwagenda samen met alle stakeholders zien wij als een belangrijke katalysator die gaat bijdragen aan onze ambities voor de landbouw. In november 2020 hebben we de startnotitie landbouw aan Provinciale Staten voorgelegd. We zijn nu bezig met het opstellen van de landbouwagenda die voor de zomer van 2021 aan Provinciale Staten wordt voorgelegd.

Stikstof
Als provincie willen we de transitie van de landbouw faciliteren om daarmee ook bij te dragen aan het klimaatakkoord, de problematiek van het terugdringen van emissies waaronder het Programma Aanpak Stikstof. We faciliteren door in te zetten op aansluiting bij Europees- en Rijksbeleid, gebiedsgericht werken, het werken in netwerken en kennisontwikkeling/innovatie die vraag gestuurd is en bijdraagt aan kwalitatieve groei.

Ondernemend Fryslân

Circulair Fryslân
Economie vormt een belangrijk fundament voor brede welvaart. Een gezonde economie is ook in harmonie met zijn omgeving. Een economie die dat bereikt is een circulaire economie. We zien de overgang naar een circulaire economie als een kans voor het Friese MKB om nieuwe circulaire verdienmodellen te vinden. Ook in 2020 hebben we aan onze ambitie gewerkt om de MKB-vriendelijkste provincie van Nederland en de meest circulaire regio van Europa te worden. Als provinciale organisatie willen we ook zelf het goede voorbeeld geven, dit doen we door maximaal circulair in te kopen in 2025.

Samenwerking met onderwijs en ondernemers
De krimp van de beroepsbevolking maakt een goede aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt nog belangrijker. Hier hebben we op ingezet via een kennisagenda arbeidsmarkt en onderwijs samen met onderwijs en het bedrijfsleven, door het uitbouwen van Campus Fryslân en door ons in te zetten voor een nieuw Fries onderwijsakkoord.

Daarnaast hebben we het afgelopen jaar verder gewerkt aan het versterken van onze Friese clusters, kennisinstituten en -platforms. We bleven daarom bijdragen aan Wetsus, Watercampus, Dairy Campus en Dairy Valley ondersteunen mits er ook door het Rijk en de kennisinstellingen bijgedragen werd.

Herstelmaatregelen
Met het herstelmaatregelen-pakket Lok op 1: no en moarn hebben we een pakket neergezet aanvullend op de maatregelen van het Rijk en gemeenten. Het brede pakket met coronamaatregelen bevatte subsidieregelingen gericht op perspectief voor de toekomst, waaronder de innovatiematrix, arbeidsmarktscholing en stageplaatsen Fryslân. De succesvolle MKB-voucherregeling werd geëvalueerd en verbreed.

Leefbaar Fryslân

Leefberens
In alle drie de tenders van het Iepen Mienksipsfûns hebben we weer volop mooie projecten in de Mienskip kunnen stimuleren. We zijn gestart met de uitrol van de Dorpsontwikkelmaatschappijen (DOM’s). Vanuit het ‘Fûns Lok op ien’, dat in samenwerking met het (landelijke) Kansfonds wordt uitgevoerd, zijn vijf projecten toegekend.

De HANNN heeft in opdracht van ons een ontwikkelplan gemaakt voor Bloeizone Fryslân. Begin december is de Bloeizone Community gelanceerd op het platform DoeJeMee, powered by De Friesland. Het platform biedt de mogelijkheid om kennis te delen tussen de Bloeizones onderling.

Herstelpakket
De coronamaatregelen leggen grote druk op de leefbaarheid en het welzijn van onze Friese inwoners. We zijn in nauw contact met Doarpswurk en Sport Fryslân om een vinger aan de pols te houden over onze verenigingen en dorpshuizen. Voor deze verenigingen en maatschappelijke instellingen bevatte het pakket met herstelmaatregelen Lok op 1: no en moarn ook een regeling voor maatschappelijke instellingen. Specifiek voor sportverenigingen was er een regeling om sportevenementen voor de jeugd in de zomerperiode te stimuleren.

Wonen
In juni is de nieuwe Friese Bevolkingsprognose 2020 vastgesteld. Ook is onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden voor Flexwonen. De resultaten zijn meegenomen in de Uitvoeringsagenda Wonen, een uitwerking van de Omgevingsvisie. Dit uitvoeringsagenda wordt in 2021 aan PS aangeboden.

Bestemming Fryslân

Verkeersveiligheid
Ons doel ten aanzien van het verminderen van het aantal verkeersdoden hebben wij niet gehaald. Het aantal door de politie geregistreerde verkeersdoden in de provincie is in 2020 helaas hoger (27) ten opzichte van het jaar 2019 (21). Naar deze trendbreuk doen we onderzoek, de resultaten hiervan worden meegenomen in het Regionaal Mobiliteitsprogramma (RMP), de Startnotitie voor het RMP is in oktober door PS vastgesteld. Een deel van de verkeerseducatie-inspanningen hebben we niet kunnen realiseren door corona.

Infrastructuur
De complexe projecten Leeuwarden VrijBaan, De Centrale As, Investeringsagenda Drachten Heerenveen, N31 Harlingen, N381 en Knooppunt Joure zijn bijna afgerond.

De realisatie van hoofdfietsroutes staat onder druk. Voor veel gemeenten is het moeilijk om de middelen te vinden voor het eigen aandeel in de realisatiekosten van hoofdfietsroutes. Het tot stand brengen van hoofdfietsroutes vraagt daardoor meer tijd. Het is onzeker of de cofinanciering van de gemeenten beschikbaar komt.

Openbaar vervoer
De coronamaatregelen en het hierdoor veranderde reisgedrag hebben een grote impact gehad op het OV. Er is daardoor voornamelijk ingezet op het in standhouden van het OV. Voor 2020 is door het Rijk hiertoe een beschikbaarheidsvergoeding beschikbaar gesteld. Hiermee hebben vervoerders voor 2020 het OV in stand kunnen houden op het afgesproken voorzieningenniveau. De nieuwe concessie voor het Openbaar Vervoer is uitgesteld.

Vaarwegen
Aan de westkant van Leeuwarden zijn we gestart met de bouw van een nieuwe centrale voor de bediening van 40 bruggen en een nieuw steunpunt voor de Provinciale Waterstaat: Het Swettehûs. Voor de beroepsvaarwegen is in 2019 en 2020 onderzoek gedaan naar de veiligheid op het water. Dit onderzoek is in afronding, ook voor de vaarweg Heerenveen. Voor de vaarweg Drachten zijn er in 2020 onderhoudswerkzaamheden verricht om de zichthoeken beter te krijgen. In het gebiedsproces Hegewarren wordt een alternatieve route voor de vaarweg Drachten meegenomen.

Gastvrijheidseconomie
Met ons beleid op het gebied van gastvrijheidseconomie hebben we ook in 2020 doorgewerkt aan het realiseren van slimme groei, door spreiding van toerisme over de hele provincie en het verlengen van het toeristische seizoen.

Herstelpakket
De gastvrijheidssector werd in 2020 hard getroffen door de coronamaatregelen. In het herstelpakket Lok op 1: no en moarn is voor ondernemers in deze sector een specifieke maatregel opengesteld: de anderhalvemeter-regeling. De provincie geeft tot 1500 euro subsidie voor aanpassingen die bedrijven moeten realiseren voor de anderhalvemeter-economie. Daarnaast konden ondernemers gebruik maken van de brede regelingen uit dit pakket.

Fryslân 2028

Erfgoed en cultuur
Ook voor de culturele en erfgoedsector had corona en de gevolgen daarvan grote invloed. Activiteiten, festivals en voorstellingen zijn in veel gevallen niet doorgegaan of konden alleen in aangepaste vorm plaatsvinden. Alle Iepenluchtspullen zijn doorgeschoven naar 2021, net zoals de activiteiten in het kader van 75 jaar bevrijding. We stelden in 2020 de nieuwe vierjarige cultuursubsidies vast, best wel een belangrijk moment omdat het nogal wat impact heeft voor sommigen instellingen/organisaties.

Herstelpakket
De musea en Tresoar hebben maar ten dele het verhaal van Fryslân kunnen vertellen, omdat zij werden geconfronteerd met verplichte sluitingen. Volgens de coulanceregeling subsidies wordt bij de afrekeningen gekeken hoe hier mee om te gaan. Via maatregelen uit het coronaherstelpakket ‘Lok op 1: No en Moarn’ hebben wij de culturele sector ondersteund.

Taal
Vanuit de rol als Taalskipper heeft de provincie het afgelopen jaar de ontwikkelingen op taalgebied gevolgd en hierover geadviseerd. In mei startten we het meldpunt Friese Taal, dit leverde een hoop meldingen op en zo wezen we onder meer het Rijk op het gebruik van de Friese taal in campagnes. In het najaar van 2020 zijn we gestart met een tweede ronde schoolbezoeken, voor een nieuwe meting van het Fries in het onderwijs. De Friese onderwijsorganisaties hebben een gezamenlijk plan opgesteld om per onderwijssector de positie van het Fries in die onderwijssector te verbeteren. De zichtbaarheid van het Fries is voor ons een belangrijk aandachtspunt, door corona konden echter een aantal geplande (publieks)acitviteiten niet doorgaan.

Samenwerkend Fryslân

Initiatieven uit de mienskip
In september 2020 stelden uw Staten zowel de beleidsbrief Grote integrale maatschappelijke initiatieven als de startnotitie Regionale samenwerking vast. De beleidsbrief heeft sindsdien geresulteerd in het opstarten van de daarin vastgelegde werkwijze, onder meer door het instellen van een ‘provinciale initiatieftafel’ en het ontwikkelen van voorstellen voor een andere rolinvulling van PS ten aanzien van die initiatieven onder de vlag van bestuurlijke/democratische vernieuwing. Op basis van de startnotitie zijn en worden nieuwe afspraken gemaakt met de partners in de regio over voortzetting van de samenwerking.

Samenwerken met en in Europa
Vanwege de vertraging in de besluitvorming over de nieuwe EU-begroting is tijd een beperkende factor geweest in de intensivering van projecten. We hebben in 2020 elf projecten ingediend die door de EU eligible (geschikt) zijn verklaard en doorgeleid voor inhoudelijke beoordeling. We werken intensief samen met de Friese gemeenten, onder meer door samen te bouwen aan een Friese Projecten Machine.

Betaalbaar Fryslân

Financiën

Baten
Als provincie ontvangen wij geld van het Rijk en hebben we eigen inkomsten. Van het Rijk krijgen we een uitkering uit het Provinciefonds. Eigen inkomsten zijn bijvoorbeeld de opcenten motorrijtuigenbelasting. De overige baten betreffen bijvoorbeeld bijdragen van derden en specifieke uitkeringen voor projecten.

Procentueel ziet dat er als volgt uit.

Lasten
Als provincie geven wij middelen uit voor de uitvoering van verschillende taken en activiteiten. Voor een deel zijn dat wettelijke taken, zoals op het gebied van Verkeer en Vervoer, Milieu, Natuur en Friese taal. Wij investeren daarnaast ook in ‘autonome taken’ zoals bijvoorbeeld Economie, Onderwijs en Sport. Wij hebben dit in de provinciale begroting verdeeld in onderstaande programma’s.

Procentueel ziet dat er als volgt uit.

De baten zijn hoger dan de lasten. Na mutaties in de reserves ontstaat het jaarrekeningresultaat (dat we hieronder toelichten).

Jaarrekeningresultaat
Wij hebben in 2020 een positief resultaat gerealiseerd van € 32,8 mln. Hiervan was reeds
€ 12,2 mln. in het verwachte begrotingssaldo 2020 opgenomen. Het uiteindelijke rekeningsaldo is daarmee € 20,6 mln. hoger uitgevallen.

De grootste afwijking (€ 12,3 mln.) wordt veroorzaakt door vrijval van tijdelijke budgetten. Het gaat hierbij met name om de vrijval van het tijdelijk budget Bodemconvenant 2016-2020 en het tijdelijk budget Gebiedsontwikkeling WTC. Daarnaast valt ook een tijdelijk budget voor onbeveiligde spooroverwegen (NABO’s) vrij. Voor deze drie budgetten wordt voorgesteld om via de resultaatbestemming een bedrag van € 7,6 mln. opnieuw beschikbaar te stellen.

Binnen de begrotingsprogramma’s is er sprake van een onderbesteding van € 6,4 mln. Naast een tegenvaller m.b.t. het afwaarderen van de boekwaarde deelneming Thialf zijn er vooral eenmalige meevallers. Dit betreft onder andere lagere lasten additioneel openbaar vervoer, lagere kapitaallasten op verschillende gebieden, onderbesteding op middelen waaronder vorming & opleiding en reiskosten en verschillende overige kleine meevallers.

Tot slot zijn er voor € 1,8 mln. mutaties op de reserves en voorzieningen geweest, die niet waren voorzien. Eén daarvan is de vrijval (€ 0,4 mln.) van de te vormen voorziening voor het overbruggingskrediet van Thialf, vanwege een lager trekkingsverzoek dan eerder begroot. Via de resultaatbestemming bij deze jaarstukken worden PS gevraagd om deze vrijval in een bestemmingsreserve Thialf te storten.

Het positief resultaat 2020 van € 32,8 mln. is op de balans verantwoord als nog te bestemmen resultaat en wordt toegevoegd aan de vrij aanwendbare reserve (VAR). Het besteedbaar deel van de VAR bedraagt daarmee aan het einde van de coalitieperiode € 101,4 mln. De eventuele resultaatbestemmingen (totaal € 8 mln.) worden ten laste van de VAR gebracht.

Balans
In de balans staan de provinciale bezittingen (activa) en het vermogen (passiva)

De samenstelling van het vermogen (de passiva) geeft aan hoe de provinciale bezittingen (activa) zijn gefinancierd. Te zien is dat deze bezittingen voornamelijk zijn gefinancierd door de reserves, het zogenoemde eigen vermogen.