NL
FRL
Home Jaarstukken Programma 5: Mienskip 5.3 Taal, media, onderwijs en letteren

Programma 5: Mienskip

5.3 Taal, media, onderwijs en letteren

Begroting

Wat willen we bereiken?

Het is onze ambitie dat het Fries de komende jaren veel zichtbaarder wordt in de openbare ruimte. Als provincie Fryslân hebben wij daarin ook de rol van ‘taalbrenger’: we gebruiken het Fries als volwaardige bestuurstaal en in contacten met andere overheden en burgers. Wij willen dat het aantal personen dat Fries verstaat, spreekt, leest en schrijft toeneemt. We streven er naar dat Friezen het vanzelfsprekend vinden om Fries te gebruiken bij een groot deel van de culturele activiteiten en instellingen, in de zorg, bedrijfsleven, overheid en rechterlijke macht. In de digitale wereld en media moet het Fries ook een levende taal zijn. Vernieuwende multimediale vormen in de Friese media juichen wij dan ook toe.

Wij zetten, samen met onze partners, de implementatie van de Wet gebruik Fries taal en de onderwijswetgeving voor het vak Fries voort. De provincie heeft hierin de rol van ‘Taalskipper’: het actief sturing geven aan de implementatie van genoemde wetgeving en stimuleren van de samenwerking. In het kader van de Wet gebruik Friese taal coördineren en regisseren wij de totstandkoming en uitvoering van de langetermijnagenda voor het Fries, samen met de andere Friese bestuursorganen. Daartoe organiseren wij structureel het bestuurlijke overleg ‘Mei-inoar foar it Frysk’ en adviseren wij over taalbeleidsplannen en verordeningen.

Het Rijk en de provincie Fryslân hebben eind 2018 een nieuwe Bestjoersôfspraak Fryske taal en kultuer 2019 – 2023 (BFTK) ondertekend. Deze BFTK geeft nadere invulling aan het door het Rijk ondertekende ‘Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden (1998)’ en het ‘Kaderverdrag inzake de bescherming van nationale minderheden (2005)’. Daarmee dient de BFTK mede als basis voor het beleid voor de bescherming en bevordering van de Friese taal en Cultuur de komende jaren.

Wij willen de onderwijskwaliteit van het vak Fries verder verbeteren. In het Friese taalgebied stimuleren wij de totstandkoming van een doorgaande meertalige leerlijn. Van peuter tot promovendus moet de infrastructuur voor de Friese taal in een meertalige context goed op orde zijn.

Sinds 2014 heeft de provincie de bevoegdheid om kerndoelen voor het vak Fries en de profielen van de scholen in het basis- en voortgezet onderwijs in dat kader vast te stellen. Alle scholen in het Friese taalgebied worden geacht in 2030 de kerndoelen voor het vak Fries op voldoende niveau aan te bieden. Via het project ‘Taalplan Frysk’ hebben alle scholen voor basis- en voortgezet onderwijs een profiel gekregen dat aangeeft in hoeverre zij de kerndoelen voldoende aanbieden (nulmeting) en is een begeleidingsprogramma opgezet. In 2020 en 2021 vinden schoolbezoeken plaats om het huidige niveau te monitoren. Daarnaast werken wij aan de vernieuwing van de kerndoelen voor het vak Fries (kurrikulum.frl) in samenhang met de landelijke curriculumherziening. De ontwikkelfase ronden we in 2020 af en we starten met de realisatie.

De onderwijsinspectie moet een stevigere rol krijgen en actiever meekijken en meedenken om de kwaliteit van het schoolvak Fries actief te verbeteren. In dit kader streven wij er naar om de inspectie voor het Fries van het Rijk over te nemen.

Lân fan Taal heeft gefungeerd als aanjager van vernieuwing in (taal)beleid en als een sprekend voorbeeld van een integrale benadering, waarin beleidsvelden als cultuur, onderwijs, taal, media, letteren en erfgoed met elkaar verbonden zijn. Wij bouwen hierop voort door culturele uitingen rondom identiteit, taal en meertaligheid te stimuleren. In de aanloop naar het nieuwe cultuur- en taalbeleid vanaf 2021 werken we dit uit, conform het bidbook Proeftún meartaligens dat we in november 2018 aan de minister hebben aangeboden.

Samen met de Staten komen we tot een kennisagenda voor de kennisinstituten die zich met het Fries bezighouden. Bij de verdere ontwikkeling van kennis rondom het concept meertaligheid staat de Friese taal voorop. Afhankelijk van de ontwikkeling van het Europees Kenniscentrum voor meertaligheid zullen wij in overleg met bij het Network to Promote Linguistic Diversity aangesloten regio’s inzetten op het breder en internationaal onder de aandacht brengen van deze Friese kennis.

Ook willen wij beter inspelen op vragen uit het bedrijfsleven over het Fries. In 2019 is een onderzoek gestart naar de toegevoegde economische waarde van het Fries. Met de onderzoeksresultaten willen wij het Friese bedrijfsleven handvaten geven om actiever met de Friese taal aan de slag te gaan.

Resultaten bestuursakkoord
55. Inspectie Fries – We streven ernaar om de inspectie voor het Fries van het Rijk over te nemen.
56. Toename gebruik Fries – Het gebruik van het Fries door inwoners, Friese organisaties en in de openbare ruimte is zichtbaar en meetbaar toegenomen.

Welke resultaten willen we in 2020 behalen?

  • Als uitvoering van de rol van Taalskipper is via het bestuurlijk overleg ‘Mei-inoar foar it Frysk’ een langetermijnagenda voor het Fries opgesteld;
  • In 2020 worden mogelijkheden in kaart gebracht om onderzoeksjournalisten de geplande evaluatie van onze rol als Taalskipper uit te laten voeren;
  • Wij starten de tweede ronde van schoolbezoeken (1-meting), in het kader van het Taalplan Frysk, om de kwaliteit van het aanbod Fries op scholen te monitoren.
  • Wij brengen Friese onderwijsorganisaties, scholen, besturen en andere betrokkenen samen, om gemeenschappelijk te werken aan de doelstelling dat alle scholen in Fryslân in 2030 alle kerndoelen voor het vak Fries aanbieden. Taaltrainers, docenten, ambassadeurs en rolmodellen die voorlopers zijn in het gebruik van moderne en interactieve lesmethoden zijn daarbij betrokken.
  • In 2020 is de ontwikkelfase (bouwstenen) van Kurrikulum.frl afgerond en de realisatiefase (van bouwstenen naar kerndoelen) opgestart;
  • In 2020 is inzichtelijk wat de mogelijkheden en voordelen/nadelen zijn van het overnemen van de rol van de inspectie van Onderwijs en de mogelijkheden de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren;
  • Er is een plan van aanpak in uitvoering om samen met het Rijk te werken aan zichtbaarheid van het Fries in Fryslân in formele en creatieve zin.
  • Bij de uitwerking van initiatieven op het gebied van meertaligheid, zoals een Taalproductiehuis, City of Literature of een Proeftún meartaligens is de Friese taal zichtbaar aanwezig.
  • Bedrijven in Fryslân kunnen in 2020 aan de slag met concrete aanbevelingen die voortkomen uit het in 2019 uitgevoerde onderzoek naar de economische waarde van de Friese taal, zodat het gebruik van het Fries zal toenemen;
  • Om het actief gebruik van het Fries in de nieuwe media/ het digitale domein te stimuleren en de kwaliteit van het geschreven Fries te verhogen, zorgen wij, met onze partners, voor de doorontwikkeling van de ‘Digitale Helpmiddels’;
  • Via onze subsidieregelingen en ons prijzenbeleid stimuleren wij de zichtbaarheid en het gebruik van het Fries.

Wat mag het kosten?

Onderstaande voorstellen bestuursakkoord zijn verwerkt in bovenstaande tabel.

Eerste bestuursrapportage

Gewenste resultaten

Beleid

  • Het gewenste resultaat zoals in de begroting is gehaald
  • Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is inhoudelijk niet geheel gehaald
  • Het voorgenomen gewenst resulaat zoals beschreven in de begroting is Inhoudelijk niet gehaald

Tijd

  • Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is binnen de afgesproken tijd gehaald
  • Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is niet geheel op tijd gehaald
  • Het voorgenomen gewenste resulaat zoals beschreven in de begroting is niet op tijd gehaald

Geld

  • T.a.v. het onderdeel geld is er geen afwijking (Overschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000 en Onderschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000).
  • T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van onderbesteding (Onderschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
  • T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van overbesteding (Overschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
  Beleid Tijd Geld
1 Als uitvoering van de rol van Taalskipper is via het bestuurlijk overleg ‘Mei-inoar foar it Frysk’ een langetermijnagenda voor het Fries opgesteld;
2 In 2020 worden mogelijkheden in kaart gebracht om onderzoeksjournalisten de geplande evaluatie van onze rol als Taalskipper uit te laten voeren;
3 Wij starten de tweede ronde van schoolbezoeken (1-meting), in het kader van het Taalplan Frysk, om de kwaliteit van het aanbod Fries op scholen te monitoren.
4 Wij brengen Friese onderwijsorganisaties, scholen, besturen en andere betrokkenen samen, om gemeenschappelijk te werken aan de doelstelling dat alle scholen in Fryslân in 2030 alle kerndoelen voor het vak Fries aanbieden. Taaltrainers, docenten, ambassadeurs en rolmodellen die voorlopers zijn in het gebruik van moderne en interactieve lesmethoden zijn daarbij betrokken.
5 In 2020 is de ontwikkelfase (bouwstenen) van Kurrikulum.frl afgerond en de realisatiefase (van bouwstenen naar kerndoelen) opgestart;
6 In 2020 is inzichtelijk wat de mogelijkheden en voordelen/nadelen zijn van het overnemen van de rol van de inspectie van Onderwijs en de mogelijkheden de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren;
7 Er is een plan van aanpak in uitvoering om samen met het Rijk te werken aan zichtbaarheid van het Fries in Fryslân in formele en creatieve zin.
8 Bij de uitwerking van initiatieven op het gebied van meertaligheid, zoals een Taalproductiehuis, City of Literature of een Proeftún meartaligens is de Friese taal zichtbaar aanwezig.
9 Bedrijven in Fryslân kunnen in 2020 aan de slag met concrete aanbevelingen die voortkomen uit het in 2019 uitgevoerde onderzoek naar de economische waarde van de Friese taal, zodat het gebruik van het Fries zal toenemen;
10 Om het actief gebruik van het Fries in de nieuwe media/ het digitale domein te stimuleren en de kwaliteit van het geschreven Fries te verhogen, zorgen wij, met onze partners, voor de doorontwikkeling van de ‘Digitale Helpmiddels’;
11 Via onze subsidieregelingen en ons prijzenbeleid stimuleren wij de zichtbaarheid en het gebruik van het Fries.

Toelichting:

4. Hier wordt aan gewerkt, maar door Coronamaatregelen en het sluiten van de scholen zal dit vertragen.
9. Het onderzoek is uitgevoerd en de resultaten zijn opgeleverd. Door het coronavirus en de gevolgen daarvan is de verwachting echter dat het bedrijfsleven in deze fase minder snel aan de slag gaat met de Friese taal. Wij blijven de mogelijkheid bieden, maar willen nadrukkelijk rekening houden met de prioriteiten vanuit de Friese bedrijven gezien de huidige omstandigheden.

Prestatie indicatoren

Onderwerp Indicator Doelwaarde 2020 Prognose 2020
Implementatie Taalwet Aantal gemeenten met een verordening Fries taalgebruik 100%
Percentage gemeenten met vastgestelde nota taalbeleid 100%
Is er in afstemming met de Friese gemeenten een langetermijnagenda voor het Fries opgesteld
Onderwijs Aantal schoolbezoeken Taalplan Frysk 50
Ontwikkelfase Kurrkulum.frl en realisatiefase Ontwikkelfase is afgerond, realisatiefase opgestart.
Rol van de inspectie van Onderwijs bij verbeteren kwaliteit schoolvak Fries. Mogelijkheden overname rol Onderwijsinspectie met doel onderwijskwaliteit te verbeteren zijn inzichtelijk vastgesteld.
Kernteam van energieke Friese taaltrainers en aansprekende ambassadeurs/rolmodellen, die voorlopers zijn in het gebruik van moderne en interactieve lesmethoden. Opgezet en in werking.
Doorgaande leerlijn meertaligheid Aanbod meertalige studie op HBO en WO-niveau Een hbo-studie meertaligheid en een universitaire studie met blijvende vakinhoudelijke aandacht voor de Friese taal.
Vergroten zichtbaarheid van het Fries Zichtbaarheid van Fries en creatieve en formele zin Plan van aanpak is opgesteld en in uitvoering.
Aantal digitale helpmiddelen 2
Prijzenbeleid Fryske taal Grut Frysk Diktee is georganiseerd. Obe Postmaprijs voor een literaire vertaling in het Fries is uitgereikt.

Toelichting:

Het Grut Frysk Diktee stond gepland voor 21 april 2020, maar is verplaatst naar dit najaar.

Tweede bestuursrapportage

Gewenste resultaten

Beleid

  • Het gewenste resultaat zoals in de begroting is gehaald
  • Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is inhoudelijk niet geheel gehaald
  • Het voorgenomen gewenst resulaat zoals beschreven in de begroting is Inhoudelijk niet gehaald

Tijd

  • Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is binnen de afgesproken tijd gehaald
  • Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is niet geheel op tijd gehaald
  • Het voorgenomen gewenste resulaat zoals beschreven in de begroting is niet op tijd gehaald

Geld

  • T.a.v. het onderdeel geld is er geen afwijking (Overschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000 en Onderschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000).
  • T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van onderbesteding (Onderschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
  • T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van overbesteding (Overschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
  Beleid Tijd Geld
1 Als uitvoering van de rol van Taalskipper is via het bestuurlijk overleg ‘Mei-inoar foar it Frysk’ een langetermijnagenda voor het Fries opgesteld;
2 In 2020 worden mogelijkheden in kaart gebracht om onderzoeksjournalisten de geplande evaluatie van onze rol als Taalskipper uit te laten voeren;
3 Wij starten de tweede ronde van schoolbezoeken (1-meting), in het kader van het Taalplan Frysk, om de kwaliteit van het aanbod Fries op scholen te monitoren.
4 Wij brengen Friese onderwijsorganisaties, scholen, besturen en andere betrokkenen samen, om gemeenschappelijk te werken aan de doelstelling dat alle scholen in Fryslân in 2030 alle kerndoelen voor het vak Fries aanbieden. Taaltrainers, docenten, ambassadeurs en rolmodellen die voorlopers zijn in het gebruik van moderne en interactieve lesmethoden zijn daarbij betrokken.
5 In 2020 is de ontwikkelfase (bouwstenen) van Kurrikulum.frl afgerond en de realisatiefase (van bouwstenen naar kerndoelen) opgestart;
6 In 2020 is inzichtelijk wat de mogelijkheden en voordelen/nadelen zijn van het overnemen van de rol van de inspectie van Onderwijs en de mogelijkheden de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren;
7 Er is een plan van aanpak in uitvoering om samen met het Rijk te werken aan zichtbaarheid van het Fries in Fryslân in formele en creatieve zin.
8 Bij de uitwerking van initiatieven op het gebied van meertaligheid, zoals een Taalproductiehuis, City of Literature of een Proeftún meartaligens is de Friese taal zichtbaar aanwezig.
9 Bedrijven in Fryslân kunnen in 2020 aan de slag met concrete aanbevelingen die voortkomen uit het in 2019 uitgevoerde onderzoek naar de economische waarde van de Friese taal, zodat het gebruik van het Fries zal toenemen;
10 Om het actief gebruik van het Fries in de nieuwe media/ het digitale domein te stimuleren en de kwaliteit van het geschreven Fries te verhogen, zorgen wij, met onze partners, voor de doorontwikkeling van de ‘Digitale Helpmiddels’;
11 Via onze subsidieregelingen en ons prijzenbeleid stimuleren wij de zichtbaarheid en het gebruik van het Fries.

Toelichting:

1. Vanuit onze rol als ‘Taalskipper’ stellen wij het Taalkado via de Friese gemeenten beschikbaar. De opdracht is goedkoper aanbesteed dan begroot. Met bijgevoegde begrotingswijziging wordt voorgesteld de resterende middelen vrij te laten vallen naar het begrotingssaldo.
2. Als uitwerking van het bestuursakkoord Lok op 1 is onderzocht of de gepland evaluatie van onze rol als Taalskipper door onderzoeksjournalisten kan worden uitgevoerd. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken, die verantwoordelijk is voor de evaluatie, heeft een andere keuze gemaakt. Het ministerie heeft aangegeven dat zij de tussenevaluatie van de Bestjoersôfspraak Frykse Taal en Kultuer (BFTK) en de rol van Taalskipper door een onafhankelijke partij uit zullen laten voeren.
5. De opdracht voor de ontwikkelfase is, later dan gepland, gegund aan Cedin. De opdracht is goedkoper aanbesteed dan begroot. Met bijgevoegde begrotingswijziging valt het restant van de begrote middelen vrij. Oplevering van de bouwstenen (eindproduct ontwikkelfase) vindt plaats op 1 oktober 2020. De realisatiefase start daarna. Vanwege een grotere omvang van dat traject als oorspronkelijk voorzien, duurde de ontwikkelfase langer (Provinciale Staten zijn hierover met brieven 01678466 en 01747782 geïnformeerd). Met een  begrotingswijziging worden de rijksmiddelen die we in 2020 hadden willen inzetten voor de curriculumherziening overgezet naar 2021 ten behoeve van de realisatiefase van de nieuwe kerndoelen Frysk.
9. Het rapport Frysk yn de ekonomy is na de zomer van 2020 opgeleverd. Bij de uitwerking en uitvoering van de aanbevelingen is de betrokkenheid van het bedrijfsleven noodzakelijk, maar door de coronacrisis ligt de prioriteit daar nu op ander vlak. Daardoor is dit enigszins vertraagd.

Prestatie indicatoren

Onderwerp Indicator Doelwaarde 2020 Prognose 2020
Implementatie Taalwet Aantal gemeenten met een verordening Fries taalgebruik 100%
Percentage gemeenten met vastgestelde nota taalbeleid 100%
Is er in afstemming met de Friese gemeenten een langetermijnagenda voor het Fries opgesteld
Onderwijs Aantal schoolbezoeken Taalplan Frysk 50
Ontwikkelfase Kurrkulum.frl en realisatiefase Ontwikkelfase is afgerond, realisatiefase opgestart.
Rol van de inspectie van Onderwijs bij verbeteren kwaliteit schoolvak Fries. Mogelijkheden overname rol Onderwijsinspectie met doel onderwijskwaliteit te verbeteren zijn inzichtelijk vastgesteld.
Kernteam van energieke Friese taaltrainers en aansprekende ambassadeurs/rolmodellen, die voorlopers zijn in het gebruik van moderne en interactieve lesmethoden. Opgezet en in werking.
Doorgaande leerlijn meertaligheid Aanbod meertalige studie op HBO en WO-niveau Een hbo-studie meertaligheid en een universitaire studie met blijvende vakinhoudelijke aandacht voor de Friese taal.
Vergroten zichtbaarheid van het Fries Zichtbaarheid van Fries en creatieve en formele zin Plan van aanpak is opgesteld en in uitvoering.
Aantal digitale helpmiddelen 2
Prijzenbeleid Fryske taal Grut Frysk Diktee is georganiseerd. Obe Postmaprijs voor een literaire vertaling in het Fries is uitgereikt.

Toelichting:

Vergroten zichtbaarheid van het Fries: De Obe Postmaprijs wordt conform planning in november uitgereikt. Het Grut Frysk Diktee is vanwege de coronamaatregelen verschoven naar 2021. Ook een aantal andere prijzen zal later worden uitgereikt. Met bijgevoegde begrotingswijziging wordt daarom voorgesteld om het bestedingsritme aan te passen.

Jaarstukken

Wat wilden we bereiken?

Onze ambitie is dat het Fries de komende jaren veel zichtbaarder wordt in de openbare ruimte. Als provincie Fryslân hebben wij daarin ook de rol van ‘taalbrenger’: we gebruiken het Fries als volwaardige bestuurstaal en in contacten met andere overheden en burgers. Wij wilden dat het aantal personen dat Fries verstaat, spreekt, leest en schrijft toeneemt. We streefden er naar dat Friezen het vanzelfsprekend vinden om Fries te gebruiken bij een groot deel van de culturele activiteiten en instellingen, in de zorg, bedrijfsleven, overheid en rechterlijke macht. In de digitale wereld en media moet het Fries ook een levende taal zijn. Vernieuwende multimediale vormen in de Friese media juichen wij dan ook toe.

Wij zetten, samen met onze partners, de implementatie van de Wet gebruik Fries taal en de onderwijswetgeving voor het vak Fries voort. De provincie heeft hierin de rol van ‘Taalskipper’: het actief sturing geven aan de implementatie van genoemde wetgeving en stimuleren van de samenwerking. In het kader van de Wet gebruik Friese taal coördineren en regisseren wij de totstandkoming en uitvoering van de langetermijnagenda voor het Fries, samen met de andere Friese bestuursorganen. Daartoe organiseren wij structureel het bestuurlijke overleg ‘Mei-inoar foar it Frysk’ en adviseren wij over taalbeleidsplannen en verordeningen.

Het Rijk en de provincie Fryslân hebben eind 2018 een nieuwe Bestjoersôfspraak Fryske taal en kultuer 2019 – 2023 (BFTK) ondertekend. Deze BFTK geeft nadere invulling aan het door het Rijk ondertekende ‘Europees Handvest voor regionale talen of talen van minderheden (1998)’ en het ‘Kaderverdrag inzake de bescherming van nationale minderheden (2005)’. Daarmee dient de BFTK  mede als basis voor het beleid voor de bescherming en bevordering van de Friese taal en Cultuur de komende jaren.

Wij willen de onderwijskwaliteit van het vak Fries verder verbeteren. In het Friese taalgebied stimuleren wij de totstandkoming van een doorgaande meertalige leerlijn. Van peuter tot promovendus moet de infrastructuur voor de Friese taal in een meertalige context goed op orde zijn.

Sinds 2014 heeft de provincie de bevoegdheid om kerndoelen voor het vak Fries en de profielen van de scholen in het basis- en voortgezet onderwijs in dat kader vast te stellen. Alle scholen in het Friese taalgebied worden geacht in 2030 de kerndoelen voor het vak Fries op voldoende niveau aan te bieden. Via het project ‘Taalplan Frysk’ hebben alle scholen voor basis- en voortgezet onderwijs een profiel gekregen dat aangeeft in hoeverre zij de kerndoelen voldoende aanbieden (nulmeting) en is een begeleidingsprogramma opgezet. In het afgelopen jaar en 2021 vinden schoolbezoeken plaats om het huidige niveau te monitoren. Daarnaast werken wij aan de vernieuwing van de kerndoelen voor het vak Fries (kurrikulum.frl) in samenhang met de landelijke curriculumherziening. De ontwikkelfase hebben we in 2020 afgerond en is gestart met de realisatie.

De onderwijsinspectie moet een stevigere rol krijgen en actiever meekijken en meedenken om de kwaliteit van het schoolvak Fries actief te verbeteren. In dit kader streven wij er naar om de inspectie voor het Fries van het Rijk over te nemen.

Lân fan Taal heeft gefungeerd als aanjager van vernieuwing in (taal)beleid en als een sprekend voorbeeld van een integrale benadering, waarin beleidsvelden als cultuur, onderwijs, taal, media, letteren en erfgoed met elkaar verbonden zijn. Wij bouwen hierop voort door culturele uitingen rondom identiteit, taal en meertaligheid te stimuleren. In de aanloop naar het nieuwe cultuur- en taalbeleid vanaf 2021 werken we dit uit, conform het bidbook Proeftún meartaligens dat we in november 2018 aan de minister hebben aangeboden.

Samen met de Staten komen we tot een kennisagenda voor de kennisinstituten die zich met het Fries bezighouden. Bij de verdere ontwikkeling van kennis rondom het concept meertaligheid staat de Friese taal voorop. Afhankelijk van de ontwikkeling van het Europees Kenniscentrum voor meertaligheid zullen wij in overleg met bij het Network to Promote Linguistic Diversity aangesloten regio’s inzetten op het breder en internationaal onder de aandacht brengen van deze Friese kennis.

Ook willen wij beter inspelen op vragen uit het bedrijfsleven over het Fries. In 2019 is een onderzoek gestart naar de toegevoegde economische waarde van het Fries. Met de onderzoeksresultaten willen wij het Friese bedrijfsleven handvaten geven om actiever met de Friese taal aan de slag te gaan.

Hebben we bereikt wat we wilden bereiken? (doelrealisatie)

Beleidsvelden

  Ligt de doelrealisatie op schema? Zijn de gewenste resultaten behaald? Zijn de kosten binnen het budget gebleven?
5.3 Taal, media, onderwijs en letteren

Toelichting:

Vanuit de rol als Taalskipper heeft de provincie het afgelopen jaar de ontwikkelingen op taalgebied in de diverse domeinen gevolgd en acteerden wij gevraagd en ongevraagd op het gebied van taalbeleid. Ten aanzien van het Fries in het onderwijs zijn we gestart in het najaar van 2020 gestart met de tweede ronde van schoolbezoeken (1-meting). De Friese onderwijsorganisaties hebben een gezamenlijk plan opgesteld om per onderwijssector de positie van het Fries in die onderwijssector te verbeteren. Tot slot hebben we in het najaar van 2020 de bouwstenen van Kurrikulum.frl opgeleverd.
De zichtbaar van het Fries is voor ons een belangrijk aandachtspunt geweest. Door corona konden echter een aantal geplande (publieks)acitviteiten niet door gaan. Hierdoor is ook onderbesteding op diverse budgetten ontstaan.

Hebben we de gewenste resultaten bereikt?

Gewenste resultaten

Beleid

  • Het gewenste resultaat zoals in de begroting is gehaald
  • Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is inhoudelijk niet geheel gehaald
  • Het voorgenomen gewenst resulaat zoals beschreven in de begroting is Inhoudelijk niet gehaald

Tijd

  • Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is binnen de afgesproken tijd gehaald
  • Het gewenste resultaat zoals geformuleerd in de begroting is niet geheel op tijd gehaald
  • Het voorgenomen gewenste resulaat zoals beschreven in de begroting is niet op tijd gehaald

Geld

  • T.a.v. het onderdeel geld is er geen afwijking (Overschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000 en Onderschrijding is kleiner dan 10% en kleiner dan € 50.000).
  • T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van onderbesteding (Onderschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
  • T.a.v. het onderdeel geld is er sprake van overbesteding (Overschrijding groter dan 10% en groter dan € 50.000).
  Beleid Tijd Geld
1 Als uitvoering van de rol van Taalskipper is via het bestuurlijk overleg ‘Mei-inoar foar it Frysk’ een langetermijnagenda voor het Fries opgesteld;
2 In 2020 worden mogelijkheden in kaart gebracht om onderzoeksjournalisten de geplande evaluatie van onze rol als Taalskipper uit te laten voeren;
3 Wij starten de tweede ronde van schoolbezoeken (1-meting), in het kader van het Taalplan Frysk, om de kwaliteit van het aanbod Fries op scholen te monitoren.
4 Wij brengen Friese onderwijsorganisaties, scholen, besturen en andere betrokkenen samen, om gemeenschappelijk te werken aan de doelstelling dat alle scholen in Fryslân in 2030 alle kerndoelen voor het vak Fries aanbieden. Taaltrainers, docenten, ambassadeurs en rolmodellen die voorlopers zijn in het gebruik van moderne en interactieve lesmethoden zijn daarbij betrokken.
5 In 2020 is de ontwikkelfase (bouwstenen) van Kurrikulum.frl afgerond en de realisatiefase (van bouwstenen naar kerndoelen) opgestart;
6 In 2020 is inzichtelijk wat de mogelijkheden en voordelen/nadelen zijn van het overnemen van de rol van de inspectie van Onderwijs en de mogelijkheden de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren;
7 Er is een plan van aanpak in uitvoering om samen met het Rijk te werken aan zichtbaarheid van het Fries in Fryslân in formele en creatieve zin.
8 Bij de uitwerking van initiatieven op het gebied van meertaligheid, zoals een Taalproductiehuis, City of Literature of een Proeftún meartaligens is de Friese taal zichtbaar aanwezig.
9 Bedrijven in Fryslân kunnen in 2020 aan de slag met concrete aanbevelingen die voortkomen uit het in 2019 uitgevoerde onderzoek naar de economische waarde van de Friese taal, zodat het gebruik van het Fries zal toenemen;
10 Om het actief gebruik van het Fries in de nieuwe media/ het digitale domein te stimuleren en de kwaliteit van het geschreven Fries te verhogen, zorgen wij, met onze partners, voor de doorontwikkeling van de ‘Digitale Helpmiddels’;
11 Via onze subsidieregelingen en ons prijzenbeleid stimuleren wij de zichtbaarheid en het gebruik van het Fries.

Toelichting:

1. Vanuit onze rol als Taalskipper is er regulier en bestuurlijk overleg met de Friese gemeenten en uitvoeringsorganisaties als Wetterskip, Veiligheidsregio en FUMO over het Friese taalbeleid en de zichtbaarheid van de taal. Daarover worden concrete afspraken gemaakt in het kader van de Langetermijnagenda (LTA 2030). In het bestuurlijk overleg met de gemeenten in november 2020 hebben zij aangegeven de LTA nog individueel, per gemeente, te willen doorspreken om afspraken op maat te maken. Met alle gemeenten zijn overleggen ingepland om in het voorjaar van 2021 afspraken te maken wat de gemeenten de komende jaren concreet willen gaan doen om tenminste 25% meer gebruik te maken van de Friese taal.
2. Als uitwerking van het bestuursakkoord Lok op 1 is onderzocht of de gepland evaluatie van onze rol als Taalskipper door onderzoeksjournalisten kan worden uitgevoerd. Het Ministerie van Binnenlandse Zaken, die verantwoordelijk is voor de evaluatie, heeft een andere keuze gemaakt. Het ministerie heeft aangegeven dat zij de tussenrapportage van de Bestjoersôfspraak Fryske Taal en Kultuer (BFTK) en de evaluatie van de rol van Taalskipper door een onafhankelijke partij uit zullen laten voeren. De resultaten worden in 2021 bekend.
3. De tweede ronde van schoolbezoeken (1-meting) is in het najaar van 2020 van start gegaan. Vanwege corona en daaruit volgende sluiting van scholen hebben de onderzoekers niet zoveel scholen kunnen bezoeken als vooraf ingeschat. De verwachting is dat in 2021 deze achterstand ingelopen zal worden.
4. De Friese onderwijsorganisaties zijn door de provincie gevraagd om gezamenlijk een plan op te stellen per onderwijssector om de positie van het Fries te versterken in die sector. De organisaties werken nauw samen met alle scholen en alle scholen in het primair en voortgezet onderwijs krijgen vanaf 2021 een ‘skoalstiper’ die de school ondersteunt bij het verbeteren van de positie van het Fries.
5. De bouwstenen van Kurrikulum.frl zijn in oktober 2020 opgeleverd. De voorbereiding van de realisatiefase is, in nauwe afstemming met SLO, in gang gezet met een aanbestedingsprocedure. In 2021 begint de realisatiefase.
6. In 2020 is er verscheidende keren op zowel ambtelijk als bestuurlijk niveau overleg geweest met de Onderwijsinspectie. Daarbij is verkend wat de mogelijkheden en bevoegdheden zijn van provincie en Inspectie om gezamenlijk bij te dragen aan versterking van de kwaliteit van het Fries in het onderwijs. Ook heeft DINGtiid onderzocht wat er nodig is voor een sterk toezicht op het Fries in het onderwijs en heeft haar advies in februari aan de provincie gestuurd.
7. In samenwerking met het Rijk wordt gewerkt aan het ook Friestalig publiceren van informatiecampagnes die ook Fryslân aangaan, zodat deze gelijktijdig met de Nederlandse versie gepubliceerd worden. Daarnaast werken we aan taalbeleid en zichtbaarheid van het Fries bij de Rijksuitvoeringsorganisaties: er zijn al gesprekken gevoerd met de Veiligheidsregio Fryslân, de Meldkamer Noord Nederland en de ambulancedienst, en met het UWV. Met DUO, het RVO en de Belastingdienst staan gesprekken gepland. In deze gesprekken formuleren de organisaties hun ambities op gebied van Fries taalbeleid en ondersteunt de provincie waar nodig, in samenwerking met het Rijk, de Afûk en Dingtiid.
Met gemeenten voeren we gesprekken over de nieuwe invulling van de regeling Mei-inoar foar it Frysk, waar ook de zichtbaarheid van het Fries in formele en creatieve zin aan bod komen.
8. De Friese taal speelt een centrale rol bij initiatieven voor meertaligheid waaronder City of Literature, de Proeftuin Meertaligheid en het taalproductiehuis. City of Literature ging in 2020 officieel van start. Daar wordt veel samengewerkt met Friestalige schrijvers en dichters en in alle activiteiten is de zichtbaarheid van het Fries een belangrijk aandachtspunt.
9. Het rapport Fryskynde ekonomy is na de zomer van 2020 opgeleverd. PS zijn hierover per brief van 1 september 2020 (met kenmerk 01790994) geïnformeerd. Bij de uitwerking en uitvoering van de aanbevelingen is de betrokkenheid van het bedrijfsleven noodzakelijk, maar door de coronacrisis is de prioriteit voor ondernemers nu anders. De uitwerking kan daardoor minder voortvarend worden opgepakt dan gewenst. Wanneer de situatie het toelaat zal er zo snel mogelijk volledige aandacht voor zijn.
10. Eind 2020 zijn er twee subsidies toegekend aan projectvoorstellen die de bestaande digitale infrastructuur verbeteren. Al bestaande producten worden geïntegreerd in één systeem, nieuwe functionaliteiten worden toegevoegd en de gebruiksvriendelijkheid van de toepassingen wordt vergroot. Hierdoor wordt het voor gebruikers gemakkelijker om de Friese taal in het digitale domein (correct) te gebruiken. Er is onderbesteding op dit budget, omdat een aantal projecten niet of in aangepaste, goedkopere, vorm is doorgegaan.|
11. Zie ook de toelichting onder resultaat 7. Enkele activiteiten, waaronder het Grut Frysk Diktee zijn in 2020 niet doorgegaan vanwege corona. Daarom is er onderbesteding op dit budget.

Prestatie indicatoren

Onderwerp Indicator Doelwaarde 2020 Realisatie 2020
Implementatie Taalwet Aantal gemeenten met een verordening Fries taalgebruik 100% 100%
Percentage gemeenten met vastgestelde nota taalbeleid 100% 100%
Is er in afstemming met de Friese gemeenten een langetermijnagenda voor het Fries opgesteld Opgesteld
Onderwijs Aantal schoolbezoeken Taalplan Frysk 50 25
Ontwikkelfase Kurrikulum.frl en realisatiefase Rol van de inspectie van Onderwijs bij verbeteren kwaliteit schoolvak Fries. Ontwikkelfase is afgerond, realisatiefase opgestart. Ontwikkelfase is afgerond, realisatiefase opgestart.
Mogelijkheden overname rol Onderwijsinspectie met doel onderwijskwaliteit te verbeteren zijn inzichtelijk vastgesteld. Zie de toelichting bij resultaat 6.
Kernteam van energieke Friese taaltrainers en aansprekende ambassadeurs/rolmodellen, die voorlopers zijn in het gebruik van moderne en interactieve lesmethoden. Opgezet en in werking. Per 2021 krijgen alle scholen in het basis- en voorgezet onderwijs een skoalstiper
Doorgaande leerlijn meertaligheid Aanbod meertalige studie op HBO en WO-niveau Een hbo-studie meertaligheid en een universitaire studie met blijvende vakinhoudelijke aandacht voor de Friese taal. Per 2021 wordt in het MBO en HBO meer aandacht gegeven aan Fries en meertaligheid
Vergroten zichtbaarheid van het Fries Zichtbaarheid van Fries en creatieve en formele zin Plan van aanpak is opgesteld en in uitvoering. Plan van aanpak is in voorbereiding
Aantal digitale helpmiddelen 2 3 (Mozilla, Taalweb, Oersetter)
Prijzenbeleid Fryske taal Grut Frysk Diktee is georganiseerd. Obe Postmaprijs voor een literaire vertaling in het Fries is uitgereikt. Zie toelichting onder deze tabel

Toelichting:

Onderwijs
Doordat de scholen vanwege corona een deel van het jaar gesloten waren zijn er minder schoolbezoeken afgelegd dan vooraf was ingeschat.

Vergroten zichtbaarheid van het Fries
De Obe Postmaprijs is uitgereikt. Het Grut Frysk Diktee is vanwege corona verschoven naar 2021.

Wat heeft het gekost?

Bekijk uitgebreide tabel

  • Exploitatie - Bedragen x € 1.000,-
  • Lasten
  • Structurele budgetten
  • Tijdelijke budgetten
  • Reserves
  • Voorzieningen
  • Totaal lasten
  • Baten
  • Structurele budgetten
  • Tijdelijke budgetten
  • Totaal baten
  • Saldo van lasten en baten
  • Mutatie reserves
  • Mutatie tijdelijke budgetten
  • Mutatie structurele budgetten
  • Resultaat van lasten en baten
  • Realisatie 2019
  • 5.861
  • 3.776
  • 0
  • 1
  • 9.638
  • 1
  • 363
  • 363
  • 9.275
  • 0
  • 76
  • 0
  • 9.350
  • Begroting 2020 na wijziging
  • 6.152
  • 4.824
  • -160
  • 0
  • 10.816
  • 36
  • 0
  • 36
  • 10.780
  • 160
  • -767
  • 0
  • 10.173
  • Rekening 2020
  • 6.266
  • 4.578
  • -160
  • 1
  • 10.684
  • 36
  • 0
  • 36
  • 10.648
  • 160
  • -617
  • 35
  • 10.226
  • Saldo begroting en rekening
  • -114
  • 246
  • 0
  • 0
  • 132
  • 0
  • 0
  • 0
  • 132
  • 0
  • -150
  • -35
  • -53

Toelichting:

Per saldo is er een resultaat van -/- € 53.000,- op dit beleidsveld.

Structurele budgetten
De hogere lasten van € 114.000,- worden voor € 330.000,- veroorzaakt door de stelselwijziging subsidielastneming. De verplichtingen die voor volgende jaren aangegaan zijn, zijn cf. de nieuwe werkwijze ten laste van 2020 gebracht. Bij de 1e berap 2021 zullen de budgetten van de volgende jaren hier ten gunste van het begrotingssaldo op aangepast worden, waardoor deze stelselwijziging budgettair neutraal is over de jaren 2020 en verder.

Zonder deze stelselwijziging zou er een positief saldo van € 216.000,- op de structurele lasten zijn. Ook betreft dit voor € 35.000,- het subsidieplafond van de regeling Stellingwerfs, waarvan de beoordeling van aanvragen in 2021 plaats zal vinden. De mutatie structurele budgetten is de verschuiving naar 2021.

Daarnaast is er onderbesteding op de onderstaande budgetten:
– € 80.000,- Materiële instandhouding: dit betreft de terugbetaling van subsidies naar aanleiding van een rechtmatigheidstoets. Eerdere ontvangers van subsidie Materiële instandhouding is gevraagd hun gemaakte kosten te verantwoorden. Hierbij werden een aantal kostenposten opgevoerd die niet voor subsidie in aanmerking kwamen en om die reden terugbetaald moesten worden.
– € 40.000,- Boeken fan Fryslân: dit is een bijdrage die onderdeel is van de boekjaarsubsidie aan de AFUK. Diverse publieksactiviteiten, waaronder de Frankfurter Buchmesse zijn vanwege corona geannuleerd, waardoor dit bedrag niet is besteed.
– € 29.000,- Prijzenbeleid: de uitreiking van diverse prijzen heeft vanwege corona niet of in aangepaste vorm plaatsgevonden, waardoor budget vrijvalt.
– € 25.000,- Stellingwarver Skrieversronte: deze subsidie is in 2020 niet beschikt.

Tijdelijke budgetten
De lagere lasten van € 246.000,- betreffen voor € 150.000,- het subsidieplafond Mei-inoar foar it Frysk waarvan het bedrag doorschuift naar 2021, omdat de beoordeling van aanvragen in 2021 plaats zal vinden (zie mutatie tijdelijke budgetten). De resterende € 96.000,- betreft het budget voor de beleidsbrief Mei Hert, Holle en Hannen (CTOS):

– € 47.000,- Digitale hulpmiddelen: een verleende opdracht ‘vertaalportaal Microsoft Translator is op initiatief van de opdrachtnemer aan de provincie teruggegeven. Een nieuwe aanbesteding kon niet voor het einde van het jaar worden gerealiseerd. Daarnaast is de Mozzilla inspreekweek verplaatst en heeft een andere opzet gekregen zonder publieksactiviteiten waardoor de kosten lager waren.
– € 28.000,- Taalbelied: diverse kleinere opdrachten zijn vanwege de coronacrisis niet tot uitvoering gekomen.
– € 18.000,- Deltaplan Fryske Basisvoorzieningen: De Willewike is vanwege de coronamaatreelen niet doorgegaan. Daarnaast is een subsidie ‘Lesoeren Frysk’ op verzoek van de subsidie-ontvanger lager vastgesteld.

Voorzieningen
Dit betreft de voorziening Jorritsma Boschmafonds, welke in het begin van dit programma nader staat toegelicht.

  • GS budgetautorisatie
  • Lasten
  • AFUK
  • AU Friese taal voortgezet onderwijs
  • Boeken fan Fryslan
  • Cedin Frysk bernetydskrift Tsjek
  • Cedin Frysk jongereintydskrift LinKk
  • Cedin Frysk yn it underwiis
  • Cedin Fryske skoalleradio en TV
  • CSG Liudger MFU/MVO
  • Dichter fan Fryslan
  • Dingtiid Orgaan voor de Friese taal
  • Europees buro foar lytse talen (EBLT)
  • FERS PLF Tomke lesbefoardering
  • Friese taal materiele instandhouding in onderwijs
  • Friese taal Rijk
  • Fryske Akademy
  • Fryske literer tydskrift De Moanne
  • Fryske Rie
  • It Frysk Amateur Toaniel (IFAT)
  • Mercator Europeesk Kennissintrum foar Meartaligens
  • Network to Promote Linguistic Diversity NPLD
  • NHL Kennis en Bedrijfsnetwerk taalcoordinatoren
  • NHL Learare-opliedings Frysk
  • Omrop Fryslan
  • Prizen literatuer wittenskip
  • Ried fan Fryske beweging
  • RuG Leerstoel Friese taal- en letterkunde
  • Sintrum Frysktalige Berne-opfang SFBO
  • St Gysbert Japicx-hus
  • St Hispel Frysk literer tydskrift Hjir
  • St It Skriuwerboun
  • St Ons Bildt
  • St Stellingwarver Schrieversronte
  • St Utjouwerij Frysk Toaniel (STUFT)
  • Stellingwerfs
  • Stenden learare-oplieding Frysk
  • Taalkado
  • Uitvoeringsregeling Taal en Kultuer
  • Structurele budgetten
  • Deltaplan Frysk basisvoorzieningen
  • Deltaplan Frysk en implementatie taalwet
  • Deltaplan Frysk Lan fan taal
  • Deltaplan Frysk plus
  • Digitale hulpmiddelen Fries
  • Dingtiid Orgaan voor de Friese taal
  • Frysk Film Platform
  • Frysk yn de skreaune media
  • Fryske Akademy transitie
  • Leeuwarden Fryslan City of Literature
  • Prizebelied
  • RuG Leerstoel Friese taal- en letterkunde
  • Taalbelied
  • Tijdelijke budgetten
  • Deltaplan Frysk basisvoorzieningen
  • Reserves
  • Jorritsma-Boschmafonds
  • Voorzieningen
  • Totaal lasten
  • Baten
  • Friese taal Rijk
  • Stellingwerfs
  • Structurele budgetten
  • Deltaplan Frysk en implementatie taalwet
  • Deltaplan Frysk plus
  • Fryske Akademy transitie
  • Taalbelied
  • Tijdelijke budgetten
  • Totaal baten
  • Saldo van lasten en baten
  • Realisatie 2019
  • 562
  • 66
  • 171
  • 17
  • 17
  • 770
  • 101
  • 100
  • 3
  • 109
  • 10
  • 25
  • 394
  • 42
  • 1.183
  • 73
  • 5
  • 10
  • 203
  • 11
  • 36
  • 177
  • 666
  • 0
  • 19
  • 0
  • 572
  • 9
  • 35
  • 0
  • 2
  • 45
  • 17
  • 0
  • 64
  • 160
  • 186
  • 5.861
  • 1.614
  • 234
  • 282
  • 388
  • 378
  • 54
  • 100
  • 80
  • 16
  • 0
  • 64
  • 110
  • 457
  • 3.776
  • 0
  • 0
  • 1
  • 1
  • 9.638
  • 1
  • 0
  • 1
  • 4
  • 333
  • 16
  • 9
  • 363
  • 363
  • 9.275
  • Begroting 2020
  • 575
  • 68
  • 231
  • 17
  • 17
  • 787
  • 104
  • 113
  • 3
  • 112
  • 10
  • 29
  • 403
  • 39
  • 1.163
  • 75
  • 5
  • 10
  • 208
  • 12
  • 38
  • 181
  • 747
  • 56
  • 20
  • 0
  • 586
  • 9
  • 36
  • 4
  • 2
  • 25
  • 17
  • 59
  • 65
  • 144
  • 183
  • 6.152
  • 1.727
  • 760
  • 0
  • 193
  • 580
  • 23
  • 150
  • 80
  • 550
  • 100
  • 0
  • 110
  • 551
  • 4.824
  • -160
  • -160
  • 0
  • 0
  • 10.816
  • 0
  • 36
  • 36
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 36
  • 10.780
  • Rekening 2020
  • 575
  • 59
  • 191
  • 17
  • 17
  • 787
  • 104
  • 110
  • 3
  • 111
  • 11
  • 29
  • 331
  • 33
  • 1.163
  • 75
  • 0
  • 10
  • 208
  • 12
  • 36
  • 181
  • 747
  • 27
  • 20
  • 330
  • 586
  • 9
  • 35
  • 4
  • 2
  • 0
  • 17
  • 26
  • 65
  • 151
  • 182
  • 6.266
  • 1.709
  • 610
  • 0
  • 190
  • 533
  • 23
  • 150
  • 80
  • 550
  • 100
  • 0
  • 110
  • 523
  • 4.578
  • -160
  • -160
  • 1
  • 1
  • 10.684
  • 0
  • 36
  • 36
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 36
  • 10.648
  • Saldo 2020
  • 0
  • 8
  • 40
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 2
  • 0
  • 1
  • 0
  • 1
  • 71
  • 6
  • 0
  • 0
  • 5
  • 0
  • 0
  • 0
  • 1
  • 0
  • 0
  • 29
  • 0
  • -330
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 25
  • 0
  • 33
  • 0
  • -8
  • 1
  • -114
  • 18
  • 150
  • 0
  • 3
  • 47
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 28
  • 246
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 132
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 0
  • 132

Print deze pagina