De provincie Fryslân is bevoegd voor verschillende terreinen waar sprake is van vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH). Dat doet de provincie vanuit het zogenoemde VTH-kader, een landelijk (kwaliteits-)kader met nadere en inhoudelijke provinciale invulling. Voor Gedeputeerde Staten voert de Fryske Utfieringstsjinst Miljeu en Omjouwing (FUMO, zie ook paragraaf 5 Verbonden partijen) de meeste VTH-taken uit. Door de Omgevingsdienst Groningen (ODG) worden de taken voor de majeure risicobedrijven (BRZO/RIE-4 bedrijven) uitgevoerd. Andere VTH-taken worden door de provincie zelf uitgevoerd, zoals het verlenen van vergunningen voor de Wet natuurbescherming en Waterwet en de VTH-taken op het gebied van wegen en vaarwegen door Provinciale waterstaat. Binnen de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) worden taken uitgevoerd bij 67 (peildatum 1-1-2020) grote industriële bedrijven, waarvan 14 majeure risicobedrijven. Daarnaast zijn er nog taken voor bodemsaneringen, ketens van grond en andere stoffen, gevaarlijke stoffen en andere ketens, vuurwerkevenementen, externe veiligheid en zonering rondom risicovolle activiteiten/risicokaart, natuurregels, zwem- en grondwater, luchtvaartwetgeving, nazorg stortplaatsen, vaarwegen en wegen. De FUMO en ODG houden toezicht op het naleven van deze vergunningen en de algemene regels. Waar nodig zet de provincie handhavingsinstrumenten in. Het gaat hier om Rijksregels en daarnaast eigen verordeningen.

Bij de uitvoering van de VTH-taken wordt gewerkt volgens de beleidscyclus (BIG-8). Dat betekent dat onder andere wordt gewerkt met een integraal uitvoeringsprogramma VTH en een integraal jaarverslag VTH. Met het integrale VTH-beleid provincie Fryslân 2019 -2023 wordt richting gegeven aan de uitvoering van de taken. Met het komende integrale jaarverslag VTH 2020 wordt PS geïnformeerd over uitvoering van de VTH-taken.

Hieronder wordt de VTH-aanpak op hoofdlijn beschreven en zoals die in 2020 bij de uitvoering van de taken is gehanteerd:

• Primair aandacht voor preventie ter naleving van regels (voortzetting beleid voorgaande jaren) en aanpak van overtredingen conform de Landelijke handhavingsstrategie (LHS).
• Risicogericht werken met heldere prioriteiten. Daarbij sturen wij op SMART geformuleerde doelen en werken wij met bijbehorende prioriteiten en activiteiten.
• Implementeren van VTH-beleid van Gedeputeerde Staten voor de periode 2019-2023.
• Verder implementeren en werken met de landelijke handhavingsstrategie (LHS), als onderdeel van het nieuwe VTH-beleid. Daarnaast is in het nieuwe VTH-beleid ook een vergunningenstrategie opgenomen.
• Opstellen van het gezamenlijke uitvoeringsprogramma 2020 van gemeenten en provincie voor uitvoering van de (basis)taken door de FUMO, dit als vervolg op het eerste gezamenlijke programma in 2019. Uitgangspunt is risicogerichtheid. Voor 2020 zal het gezamenlijke uitvoeringsprogramma nog maar een beperkt deel van het provinciale (basis)takenpakket omvatten, maar dat zal in de komende jaren steeds omvangrijker worden.
• Het continueren van de voorbereiding op de komende Omgevingswet (1-1-2022), waarin de Wabo, naast bijvoorbeeld de natuurwetgeving, de Waterwet en ook de Ontgrondingenwet, opgaat.
• Actief reageren op de vele nieuwe regelgeving en de organisatie tijdig voorbereiden op het werken met nieuwe regels.
• Werken op basis van vastgestelde kwaliteitscriteria volgens de Verordening Kwaliteit Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving Omgevingsrecht Fryslân 2016 bij uitvoering en handhaving van de betrokken wetten door of in opdracht van Gedeputeerde Staten.
• Samenwerken aan gemeenschappelijke thema’s met de partners via het VTH-overleg Fryslân.
• Blijvend aandacht voor het professionaliseren van goed opdrachtgeverschap naar de FUMO en het borgen van de relatie uitvoering van VTH-taken en de begroting.
• Verder professionaliseren van de VTH-taken bij de majeure risicobedrijven en de afstemming daarin met de provincies Drenthe en Groningen en de omgevingsdiensten in Noord-Nederland. De majeure risicobedrijven vallen onder operationele aansturing vanuit de ODG.

De wettelijke coördinatietaak op het gebied van de VTH-taken van de provincie is verbreed naar de fysieke leefomgeving. Ook in de coördinatie werken wij nauw samen met de provincies Drenthe en Groningen.

De provincie zorgt er voor dat bedrijven en burgers hun werkzaamheden en activiteiten zodanig uitvoeren, dat zij aan de daarvoor gestelde normen in het brede omgevingsrecht voldoen. Met het uitoefenen van de vergunningverlening en de toezicht- en handhavingstaken dragen wij bij aan een schone en veilige provincie.

Vergunningverlening, toezicht en handhaving
De provincie verleent op basis van het VTH-kader vergunningen, behandelt meldingen en zorgt voor actueel houden van de dossiers. Er wordt daarbij, vanuit de één loketgedachte, samengewerkt met andere overheden, vooral met de Friese gemeenten en Wetterskip Fryslân. Wij implementeren veranderingen in wetgeving voortvarend omdat die vaak versoepelingen voor bedrijven bevatten (bv. minder administratieve lasten, kortere en afgestemde procedures e.a.). In voorgaande jaren is stevig ingezet op de kwaliteit van de dossiers, zoals het actualiseren van de vergunningensituatie en het verbreden van de risicoanalyses, inclusief het opstellen van de toezichtplannen. In het integrale VTH-beleid provincie Fryslân 2019 -2023 is naast de landelijke handhavingsstrategie (LHS) ook een vergunningenstrategie opgenomen.

De inzet van de provinciale toezichtcapaciteit wordt bepaald door de mix van het risico van een activiteit en het naleefgedrag van een bedrijf of doelgroep. Wij zetten veel capaciteit in als de risico’s hoog zijn en/of het naleefgedrag niet goed is. Bedrijven of activiteiten met lagere risico’s en een goed naleefgedrag controleren we minder vaak. De reikwijdte van deze beleidslijn is gericht op alle VTH-taken van de provincie. De activiteiten waarvoor de provincie is aangewezen als bevoegd gezag, zijn gecontroleerd op basis van het integraal uitvoeringsprogramma VTH 2020 en/of via het gezamenlijke uitvoeringsprogramma 2020 van FUMO en ODG (zie hierboven).

Voor het takenpakket, dat gemandateerd is aan de FUMO en ODG, is een dienstverleningsovereenkomst afgesloten, de ruggengraat voor het operationeel opdrachtgeverschap naar de uitvoeringsdiensten dat meer in detail is uitgewerkt in het uitvoeringsprogramma VTH. Het uitvoeringsprogramma VTH 2020 is op basis van het wettelijk vereiste vastgesteld door GS op 17 december 2019 en ter kennisname verstrekt aan PS

Beleidskaders
Het VTH-kader en uitvoeringsprogramma heeft een relatie met de beleidsvelden uit de programma’s 2. Infrastructuur en 3. Omgeving uit de programmabegroting. De prioriteiten en aanpak daarvan worden organisatie-breed vastgesteld op grond van probleemanalyses. De operationele afstemming en borging van integraal werken vindt organisatie-breed plaats (inclusief de FUMO en ODG) bij het opstellen van het uitvoeringsprogramma. De provinciale handhavingstaak op het terrein van de ruimtelijke ordening is geen eerstelijnstoezichtstaak, maar richt zich vooral op provinciale belangen. Als er provinciale belangen in het geding zijn bij ontwerp-omgevingsvergunningen, ontwerpbestemmingsplannen en projectbesluiten, dan dienen wij een zienswijze in. Als gemeentelijk toezicht en handhaving voor een provinciaal belang faalt of ontoereikend is, dienen wij een verzoek tot handhaving in bij de gemeente. Het indienen van een zienswijze is vrijwel altijd afdoende.

Samenwerking
Binnen het VTH-domein werken wij naast de organisatie brede en interne afstemming, ook veel samen met andere partijen, vanwege hun bevoegdheid in een zelfde project of zaak. Dit met als doel om elkaar te versterken en om naar de samenleving als een partij te acteren. Voorbeelden hiervan zijn:

• De noordelijke samenwerking met de provincies Drenthe en Groningen en de Politie Noord-Nederland.
• De samenwerking binnen het waddengebied en de hoofdvaarwegen.
• Samenwerking toezicht bij de Natura 2000-gebieden.

Wat wilden wij bereiken?

Samen met burgers en bedrijven en uitvoeringsdiensten en ketenpartners werken wij aan de fysieke leefomgeving en leveren daarmee een bijdrage aan een schoner, mooier en productiever Fryslân. Vanuit dat streven hebben we in het uitvoeringsprogramma VTH  2020 prioriteiten gesteld en hebben we gecontroleerd of burgers en bedrijven zich aan de regels houden.

Wat hebben wij daarvoor gedaan in 2020?

 1. Integrale aanpak VTH-taken
Conform ons beleid zetten wij provinciebreed in op integrale vergunningverlening, toezicht en handhaving in goede samenwerking met onze partners waaronder de FUMO en de ODG. Dat vraagt goed opdrachtgeverschap, coördinatie en samenwerking binnen de provincie. Integraliteit brengt ook met zich mee dat in de organisatie er meer aandacht zal moeten zijn voor de één loket-gedachte en het omgevingsbrede casemanagement, waarvan de reikwijdte bepaald wordt door de Wabo, de Wet natuurbescherming en de Waterwet met alle daarbij behorende AMvB’s, ministeriele regelingen en provinciale verordeningen.

In 2019 en 2020 is gewerkt aan een uniform uitvoerings- en handhavingsbeleid voor de basistaken. Het hebben van een dergelijk beleid is een gezamenlijke wettelijke verantwoordelijkheid van de deelnemers (gemeenten en provincie) van de FUMO. Eind 2020 is het uniform beleidskader door het bestuurlijk VTH-overleg Fryslân vastgesteld en daaropvolgend door GS op 15 december 2020. Het kunnen beschikken over een uniform beleidskader biedt een basis voor verdere uniformering van de uitvoeringspraktijk waardoor deze efficiënter wordt. Daarnaast bevordert een uniforme manier van taakuitvoering een gelijke behandeling van ondernemers en burgers en daarmee een gelijk speelveld in Fryslân.

2. Kwaliteit- en procescriteria
In het Besluit omgevingsrecht (Bor) zijn onderwerpen geregeld met als doel de kwaliteit van de uitvoering van de VTH-taken goed te regelen. Het Bor voorziet daarin onder andere door procescriteria. Procescriteria zijn werkprocessen voor het tot stand komen van een kwalitatief goede uitvoering van de VTH-taken. Provinciale Staten hebben op 28 september 2016 de Verordening Kwaliteit Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving Omgevingsrecht provincie Fryslan 2016 vastgesteld. De kaders en uitgangspunten (Frysk Peil F1) zijn daarna door GS vastgesteld. In deze documenten worden regels gesteld aan opleiding/kennis, werkervaring en frequentie.

De landelijke set kwaliteitscriteria zijn geactualiseerd en bijgewerkt tot een nieuwe set versie 2.2. De Friese kwaliteitsdocumenten (Frysk Peil) zijn hierop geactualiseerd en in het bestuurlijk VTH-overleg Fryslân van 26 november 2020 vastgesteld.

Frysk Peil F1 wordt aangepast op de versie 2.2. van de landelijke kwaliteitscriteria en na afronding ter vaststelling worden voorgelegd aan GS. Het implementeren, door ontwikkelen en borgen van de gewenste kwaliteit vergt doorlopend aandacht en is een gezamenlijk speerpunt.

3. Wet natuurbescherming
De Wet natuurbescherming (Wnb) trad op 1 januari 2017 in werking. Op basis van een organisatie brede risicoanalyse voeren wij de VTH-taken voor deze wet uit en brengen onze prioriteiten in de samenwerking met anderen in. Dat doen wij bijvoorbeeld in de samenwerkingsplannen voor de Natura 2000-gebieden.

We geven uitvoering aan de Wet natuurbescherming en handelen voor de onderdelen Hout, Gebieden, Soorten en Stikstof binnenkomende vergunning- en ontheffingsaanvragen af evenzo voor het Wadlopen. In 2020 hebben we in totaal 812 aanvragen afgehandeld. Over 2020 is 90% van de aangevraagde vergunningen tijdig verleend.

Het niet behalen van de 95% is te wijten aan de doorwerking van de uitspraak van de Raad van State in mei 2019 waarin het Programma Aanpak Stikstof (PAS) in strijd is met Europese natuurwetgeving. In de uitspraak heeft de Raad van State aangegeven dat uit de passende beoordeling die ten grondslag ligt aan het PAS niet de vereiste zekerheid kan worden ontleend dat de huidige achtergronddepositie de natuurlijke kenmerken van Natura 2000 gebieden niet zal aantasten. Veel projecten lagen lange tijd stil in afwachting op meer duidelijkheid en toekomstperspectief. In 2020 is de vergunningverlening op gang gekomen en zijn de procedures die lange tijd stil hebben gelegen weer opgepakt.
Deze procedures zijn allen niet binnen de wettelijke termijn verleend.

Voor het stikstofdossier is verder gewerkt aan de beleidsregels voor o.a. intern en extern salderen, het stikstofregistratiesysteem en redeneerlijnen voor de vergunningverlening voor beweiden.

In 2020 hebben we verder gewerkt aan:

• Kwaliteit en volledigheid aanvragen Wet natuurbescherming verbeteren;
• Voorlichting geven intern en richting gemeenten, Fumo en Wetterskip ten aanzien van de Wet natuurbescherming;
• het ontwikkelen van algemeen vergunningenbeleid en –strategie voor soorten, gebieden en houtopstanden en wanneer verlenen/weigeren voor bepaalde activiteiten, bijv. evenementen, vuurwerk, drones, visserij etc. Kleine initiatieven rondom ontbrekende beleids-en toetsingskaders zijn opgepakt, bij grote kaders is het een moeizaam proces omdat het niet officieel is belegd hoe en waar dit moet gebeuren
• Het actueel houden van informatie voor alle partijen; informatieverstrekking en voorlichting en zorgen voor kwalitatief goede en volledige aanvragen.
• Inzichtelijk en op kaart krijgen van welke bedrijven mogelijk stikstof uitstoten in Fryslân.

Een uitgebreider verslag van de werkzaamheden wordt weergegeven in het jaarverslag VTH 2020 wat in het tweede kwartaal 2021 gereedkomt.

4. Majeure risicobedrijven
Volgens het Besluit Omgevingsrecht is Omgevingsdienst Groningen, als noordelijke Brzo omgevingsdienst, verantwoordelijk voor de uitvoering van VTH taken (Wabo en Brzo2015) bij de Friese Brzo/RIE-4 bedrijven. In 2018 is hiervoor de gezamenlijke productie- en kwaliteitsnorm “Noordelijke Maat” door de gedeputeerde staten van Noord-Nederland vastgesteld. En in 2019 is de Samenwerkingsovereenkomst tussen ODG en de provincie Fryslân vastgesteld. Hiervoor is vanaf 2019 een apart budget uit de bijdrage voor de FUMO binnen de provinciale begroting beschikbaar. De bijdrage aan ODG voor 2020 is meerjarig begroot.

In 2020 zijn de uitvoering van de Noordelijke Maat en de ondersteunende processen verder worden geoptimaliseerd en is een planning voor de ODG planning en control documenten afgesproken. Er is zo veel mogelijk aangesloten bij landelijke projecten volgens het Werkprogramma Brzo Noord 2020. Om samenwerkingsafspraken aan te laten sluiten bij de Omgevingswet zijn door de drie noordelijke provincies gesprekken met de ODG gestart.

 5. Landelijk (IPO) en vanuit de samenwerking VTH-overleg Fryslân is in 2020 onder andere (verder) gewerkt aan:
Vanuit IPO en de Friese samenwerking is in 2020 onder andere (verder) gewerkt aan:

• de binnen de bestuurlijke IPO-agenda MTH Gezonde en veilige leefomgeving (2020 – 2023) onderscheiden programmalijnen:

1. Gezondheid
2. Circulaire Economie
3. Klimaat en energie
4. Veiligheid
5. VTH-stelsel

Binnen deze programmalijnen vallen onderwerpen als financiële zekerheid bij afvalstoffenbedrijven, zeer zorgwekkende stoffen (ZZS), subsidieregeling opruimen drugsafval, doorontwikkeling van het VTH-stelsel, Landelijke handhavingsstrategie en kwaliteitscriteria. In 2020 is gewerkt aan deze en andere onderwerpen en zal voortgezet worden in 2021.

• de binnen het VTH-overleg Fryslân (meerjarige) projecten en onderwerpen:
  • nadere uitwerking functionele boa-structuur Fryslân en evaluatie (en -kader)
  • opstellen uniform uitvoerings- en handhavingsbeleid voor de basistaken (VTH-beleid Fryslân voor de basistaken)
  • actualiseren VTH-kwaliteitscriteria
  • aanpak brandveiligheid gebouwen
  • samenwerking toezicht Natura 2000-gebieden