De Friezen geven de leefbaarheid in Fryslân een 8 en Friezen zijn de gelukkigste Nederlanders. Onze ambitie is om dit minimaal in stand te houden. We willen de brede welvaart in Fryslân vergroten, door te vernieuwen in vertrouwen. Door het zoeken naar nieuwe wegen en verbindingen, nieuwe partners en nieuwe ideeën.

Financieel staat Fryslân er anders voor dan vier jaar geleden. De Nuon-middelen zijn ingezet en daarmee is er flink wat vet op de botten verdwenen. Voor de komende periode kunnen we nog steeds een forse investering plegen van ruim € 180 mln. De begroting voor 2020 komt daarmee op een totaal van € 430 mln. De komende jaren zal de begroting afnemen naar ongeveer € 370 mln..

Dankzij de verkoop van een groot deel van de obligatieportefeuille is de spaarpot toch weer gevuld. Deze middelen zijn opgenomen in de reserve van de provincie en zijn een buffer voor projecten die we nu nog niet voorzien en zijn de basis van de spaarpot voor het toekomstige college. De meerjarenbegroting is structureel sluitend. Om in te kunnen spelen op nieuwe ontwikkelingen houden we € 20 mln. vrije ruimte voor deze periode en structureel minimaal € 5 mln. voor het volgende college. Aan het einde van deze collegeperiode bedraagt de Vrij Aanwendbare Reserve € 42 mln.

Energiek Fryslân

Het Klimaatakkoord van Parijs bepaalt in alle opzichten de energietransitie waar we voor staan. Ons nationale akkoord is een uitwerking daarvan die ook voor ons Friezen als maatstaf geldt. Wel voegen wij daaraan toe dat de maatregelen die eruit voortkomen, haalbaar en betaalbaar moeten zijn en op draagvlak mogen rekenen. Onze ambitie: 33% van de energiebehoefte wekken we duurzaam op en we besparen 25% van ons energieverbruik ten opzichte van 2010.

Regionale Energiestrategie (RES)
In de voorbije periode hebben provincie, Wetterskip, gemeenten en energiebedrijven al veel werk verzet om tot een regionale energiestrategie, kortweg RES, te komen. Daarin staan de plannen waarmee we de afspraken uit het klimaatakkoord gaan inlossen. De uitvoering daarvan ligt vooral bij de andere partners, als provincie willen we reguleren, regisseren, stimuleren en faciliteren. En we geven natuurlijk het goede voorbeeld: we verduurzamen onze eigen organisatie.

Windmolens
Het nieuwe bestuursakkoord Lok op 1 biedt meer ruimte voor nieuwe windmolens. Zo geven we lokale initiatieven de ruimte om te vernieuwen. Om die ruimte te kunnen geven, passen we in 2020 de Verordening Romte aan, niet alleen voor windmolens, maar ook voor zonnepanelen.
Lokale initiatieven
Verduurzaming van ons energieverbruik is een opgave voor iedereen. In Fryslân constateren we dat lokale gemeenschappen op steeds groter wordende schaal initiatieven opzetten om de energietransitie op gang te brengen. Wij juichen dat van harte toe. Daarom ondersteunen we hen met een nieuwe voucherregeling. Ook sluiten we ons aan bij het nationale Ontwikkelfonds.

Groen Fryslân

Veenweide
In 2020 nemen we een besluit over de scenario’s die volgens uit de Maatschappelijke Kosten- en Batenanalyse. Deze besluiten worden bepalend voor het Veenweideprogramma 2020-2030. Komend jaar vinden pilots, demonstraties en praktijkproeven plaats om de veeninklinking en CO2-uitstoot te reduceren. Hierbij maken we onderscheid tussen drie soorten maatregelen: hydrologische maatregelen, bodemmaatregelen en verdienmodellen.

Grond
De behoefte aan grond neemt toe. Grond is nodig om onze ambities voor de veenweide, natuur, landbouw en bereikbaarheid te realiseren. Het grondbeleid uit 2013 krijgt een actualisatie. Het nieuwe grondbeleid stelt ons in staat om beter op nieuwe wetgeving en onze opgaven in te kunnen spelen. De inzet van een grondbank maakt hier een belangrijk onderdeel van uit.

Natuur
In 2020 werken wij in samenwerking met de partners van Natuer mei de Mienskip aan de opzet van drie pilots. Rondom het soortenbeleid werken we aan actualisatie van het weidevogelbeleid. Daarnaast blijven we op het gebied van faunabeheer met betrokken partijen werken aan een balans tussen beschermen en beheren van bepaalde diersoorten. In dat kader actualiseren we onze nota beheer en schadebestrijding (libje en libje litte). Ook gaan we aan de slag met een herstelprogramma voor de biodiversiteit.

Water
Een goed watersysteem draagt onder andere bij aan de biodiversiteit. We vinden het van belang dat er een balans komt in het watersysteem, waardoor oxidatie, verzilting en verdroging zoveel mogelijk wordt voorkomen. In het verziltingsgevoelige deel van het noordelijk Zeekleigebied willen we de verzilting tegengaan en het zoete water optimaal benutten. Dit doen we onder andere door ook in 2020 verschillende praktijkproeven te doen.

Agrarisch Fryslân

Integrale Landbouwagenda
Onze ambitie is dat de Friese landbouw in 2025 toekomstbestendig, grondgebonden, circulair en economisch renderend is. We willen de landbouwsector helpen om van een viersterren-landbouw een vijfsterren-landbouw te maken, waarbij de vijfde ster een groene ster is; kwalitatieve groei. Dit doen we onder andere door in 2020 met stakeholders een integrale landbouwagenda op te stellen waarin de landbouw deals, Regio Deal Natuurinclusieve landbouw Noord-Nederland en living lab inhoudelijk worden geïntegreerd. Ook ondersteunen we en nemen we deel aan de noordelijke Agro-agenda.

Biologische landbouw
We zetten als provincie in op de groei van de biologische landbouw in Fryslân. We gaan met partijen om tafel om te kijken hoe we hier invulling aan geven.

Dairy Valley
Om te komen tot meer kwaliteit is kennisoverdracht, -ontwikkeling en innovatie van groot belang. We zien Dairy Valley graag uitgroeien tot een internationaal toonaangevend kennisknooppunt op zijn terrein, onder andere in het verbinden van economie en ecologie.

Bodem
Voor het verbeteren van de kwaliteit is goed omgaan met de bodem van belang en zetten we in op het verbeteren van de mogelijkheden voor boeren om het organische stofgehalte in de bodem te vergroten, mogelijk met een systeem met CO2-certificaten.

Regio Deal Natuurinclusieve Landbouw
Ook voeren we de Regio Deal Natuurinclusieve Landbouw (Noord-Nederland) uit via drie pijlers, namelijk een gebiedsgerichte aanpak, het ontwikkelen van een instrumentarium en inzet op netwerk en communicatie.

Ondernemend Fryslân

Circulair Fryslân
We streven naar een circulaire economie. Een economie waarin geïnnoveerd wordt, waar mensen graag wonen, werken en ondernemen. Een economie die bijdraagt aan de brede welvaart in Fryslân. In 2020 gaan we daarom opnieuw maximaal circulair inkopen en leren wat dat betekent. We maken als klant nieuwe innovaties en circulaire experimenten mogelijk. De laagdrempelige voucherregeling wordt uitgebreid en maakt het mogelijk om de regeling te gebruiken voor kennis op het gebied van duurzaamheid en circulariteit.

Samenwerking met onderwijs en ondernemers
Samenwerking is essentieel in onze Friese economie. Dit doen we in de clusters zoals Innovatiecluster Drachten, Innovatiepact Fryslân, Vereniging Circulair Fryslân en Economic Board Noord Nederland. We blijven hier op in zetten om onze Friese en Noordelijke economie te versterken, innovatief te houden en onderwijs goed aan te sluiten op de arbeidsmarkt. Met het programma Sterk Fries Ondernemerschap werken onderwijs, ondernemers en overheid samen om ondernemerschap, innovatie en startups in Fryslân te stimuleren.

Leefbaar Fryslân

Leefberens
Op het gebied van leefbaarheid zetten we de Friese inwoner en de ervaren leefbaarheid centraal in zowel dorpen als ook de steden. Dit doen we onder andere door het stimuleren van projecten aan de lokale leefbaarheid door het Iepen Mienskipsfûns. Als vervolg op de dorpshuizenregeling wordt er een stimuleringsregeling gemaakt voor het in stand houden, ontwikkelen en doorvoeren van kwaliteitsverbetering van ontmoetingsplekken. Deze regeling sluit zo veel mogelijk aan op de werkwijze van het IMF.

Met het Transitiefonds Leefbare Fysieke Omgeving willen wij ervaring opdoen met een aanjaagfonds voor de transitie van het bebouwde gebied. We zetten in op drie thema’s: vastgoed van huisartsen, particulier woningbezit in Noordoost Fryslân en de retail.

In de regio Noordoost Fryslân is ervaring opgedaan met het opzetten van Dorps- Ontwikkel- Maatschappijen, dit zijn platforms van samenwerkende overheden en meerdere burgerinitiatieven om ideeën te delen en verder te helpen. Dit instrument is een hulpmiddel gebleken bij het in stand houden of verbeteren van de leefbaarheid, we streven naar een verdere uitrol in heel Fryslân.

Sociale samenhang en een gezonde leefomgeving die aanmoedigt om voldoende te bewegen, zijn belangrijke aspecten van leefbaarheid. Een aantal plekken op de wereld is gedefinieerd als “blue zone” waar mensen gelukkiger en gezonder oud worden. We willen partijen bij elkaar brengen om na te gaan of elementen uit de “Blue Zone” aanpak passen bij Fryslân.

Krimp
In samenwerking met de schoolbesturen en de gemeenten, en in de context van de demografische ontwikkelingen en gemeentelijke herindelingen, sturen wij aan op een goed gespreid en toegankelijk onderwijsaanbod in Fryslân. Dit vraagstuk speelt breder dan alleen onderwijs, ook voor voorzieningenspreiding en wonen zijn wij als provincie gesprekspartner.

Regio Deals
Vanuit de regio Noordoost Fryslân zijn twee voorstellen voor een Regio Deal bij het Rijk ingediend, gericht op hetzelfde perspectief: een sociaal en economisch vitale en krachtige regio. Met de regio werken wij in 2020 de activiteiten die genoemd zijn in één van de negen onderliggende businesscases uit de Versnellingsagenda nader uit. Het project Holwerd aan Zee gaat verder met de voorbereidingen (subsidie Waddenfonds, afstemming met alle partijen) om te komen tot een realisatie van hun plannen.

Wonen
De kwaliteit van wonen is van groot belang voor het mooi houden van Fryslân en wordt bepaald door een voldoende gevarieerd aanbod van woningen voor iedereen, het voorkomen van leegstand en verpaupering, voldoende goede, betaalbare en energiezuinige woningen voor verschillende doelgroepen. In 2020 ronden we de nieuwe bevolkings- en huishoudensprognose Fryslân af. Ook herijken we met gemeenten in regioverband (indien nodig) de lopende regionale woningbouwafspraken op basis van de nieuwe bevolkings- en huishoudensprognose Fryslân.

In Fryslân verwachten we een tijdelijke groei van huishoudens die overgaat in krimp. Ook is er een toenemende vraag naar huisvesting van seizoenswerkers, tijdelijk personeel en door vergrijzing. Tijdelijke huisvesting kan een oplossing zijn. Daarom gaan we in 2020 in samenspraak met partners de mogelijkheden van flexibele (circulaire) bouw onderzoeken en mogelijk benutten (tijdelijke bouw in de krimpgebieden en tijdelijke bouw voor seizoenswerkers en arbeidsmigranten).

Bestemming Fryslân

Verkeersveiligheid
Vanaf 2020 investeren we jaarlijks 1 mln. extra om onze eigen provinciale wegen nog veiliger te maken. We intensiveren ook de aanpak ervan. Doel is om het aantal doden en gewonden in het verkeer verder terug te brengen.

Openbaar vervoer
We zetten in op betere spoorverbindingen van Noord-Nederland met de Randstad. We willen de reis over het bestaande tracé sneller maken. En we lobbyen voor een nieuwe verbinding: de Lelylijn.

In 2020 willen we starten met de aanbesteding voor het openbaar busvervoer, waarvan de nieuwe concessie eind 2022 ingaat. In december 2020 start de nieuwe treinconcessie. Dat betekent meer en betere treinen.

Infrastructuur
We starten een onderzoek naar de beste oplossing voor de N354 op de route Leeuwarden-Sneek. Met gemeenten gaan we om tafel voor de realisatie van hoofdfietsroutes. Het verder vergroten van het aantal bruggen dat aangesloten is op de provinciale bediencentrale blijft een prioriteit. In 2020 wordt gebouwd aan de nieuwe centrale.

We investeren in planstudies naar aquaducten bij Bolsward (A7) en Leeuwarden (spoor, Van Harinxmakanaal). Met het Rijk gaan we in overleg over knelpunten in hoofdwegennet.

Vaarwegen
Onze visie op de beroepsvaarwegen – de routes vanaf het Prinses Margrietkanaal naar en van Drachten en Heerenveen – werken we verder uit.

Gastvrijheidseconomie
Begin 2020 begint de uitwerking van het icoonprojecten Friese Waterlijn en Noordschil. Noordschil is een bundeling van de initiatieven aan en rond de waddenkust (vasteland) voor groei van recreatie en toerisme. De Friese Waterlijn, eveneens gericht op versterking van de gastvrijheidseconomie, is een uitwerking van de landelijke HollandCity-strategie.
We verlenen een meerjarige subsidie aan Merk Fryslân voor het vermarkten van de merken Friesland, Wadden, cultuurtoerisme en zakelijk toerisme. Er ligt een plan van aanpak voor slimme spreiding van toerisme over de hele provincie.

Fryslân 2028

Erfgoed
Fryslân is een provincie met veel cultuurhistorie en erfgoed, van oude melkfabrieken tot terpen en beschermde dorpsgezichten. Wij willen Friese monumenten, archeologie en cultuurhistorische waarden graag behouden en versterken. Dit doen we in 2020 onder andere door het Friese culturele erfgoed zichtbaar te maken door het subsidiëren van onze provinciale musea en Tresoar.

Daarnaast ondersteunen we de restauratie en herbestemmingsplannen van monumenten en karakteristieke bouwwerken via de subsidieregeling monumenten en het Cultuurfonds voor Monumenten Fryslân. We zorgen voor beheer en behoud van ons erfgoed via onze subsidies aan een aantal instellingen op het gebied van erfgoed en monumenten (onder andere kerken) en archeologie.

Samen met het Rijk voeren we het terpenproject uit en adviseren we gemeenten en andere partijen over het behoud en de ontwikkeling van cultuurhistorisch erfgoed in hun plannen, op basis van de doorwerking van de thematische structuurvisie Grutsk op’e Romte, FAMKE en de Cultuurhistorische Kaart in de ruimtelijke plannen.

Taal en Cultuur
Het Culturele Hoofdstadjaar dreunt nog altijd na in onze hoofden. Hoe houden we vast wat 2018 ons heeft opgebracht? Onder andere subsidies aan culturele instellingen en aan projecten zoals festivals en culturele producten moeten daar een belangrijke bijdrage aan leveren. Ook de amateurkunst en het cultuuronderwijs krijgen onze welverdiende aandacht. De Friese taal bevorderen we met onze rol als Taalskipper. Wij willen dat alle scholen in 2030 aandacht hebben voor het Fries. Een Taalproductiehuis, City of Literature en de Proeftún Meartaligens moeten het Fries meer zichtbaar maken in de samenleving.

Samenwerkend Fryslân

In Fryslân zijn de lijnen kort. Landelijk staan we bekend om De Friese Aanpak, de manier waarop we in Fryslân als overheid met onze partners samenwerken. Het gaat dan om samenwerken met andere overheden, ondernemers, belangenorganisaties en onze samenleving in de brede zin.

Initiatieven uit de mienskip
Vaak ontstaan mooie projecten juist buiten de muren van het provinciehuis. Steeds vaker ook kloppen initiatiefnemers bij ons aan met een groot project met grote impact. Denk bijvoorbeeld aan Holwerd aan Zee of de club van Aanjagers van de Tsjûkemar. In 2020 leggen we een beleidsbrief over onze omgang met complexe, veelal grotere maatschappelijke initiatieven voor aan Provinciale Staten en zorgen we dat deze initiatiefnemers volgens een transparant proces welkom worden geheten in de provinciale organisatie.

Gebiedsgerichte samenwerking
Jarenlang heeft de Streekwurk aanpak in Fryslân succes gehad. In 2020 evalueren we samen met gemeenten en Wetterskip deze vorm van gebiedsgerichte samenwerking. Naar aanleiding daarvan komen we met een plan van aanpak voor gebiedsgerichte samenwerking in de toekomst.

Samenwerken met en in Europa
Europa biedt kansen om slimmer samen te werken en extra middelen naar Fryslân te halen. De komende jaren willen we hier extra op inzetten. In 2020 komen we daarom met een beleidsbrief Europa. We zetten in op de intensivering van onze Europese samenwerking, op het binnenhalen van projecten en Europese middelen, maar daarnaast ook op het slim samenwerken met andere regio’s in de EU.

Betaalbaar Fryslân

Opcenten
In 2020 stijgen de opcenten ten opzichte van 2019. Dit komt doordat de tijdelijke maatregel uit de collegeperiode 2015-2019 afgelopen is. Dankzij de maatregel van het vorige college om de opcenten structureel met € 10 mln. te verlagen stijgen de opcenten niet weer naar het niveau van voor 2015. De inwoners van Fryslân zullen echter wel met een verhoging ten opzichte van 2019 geconfronteerd worden.

Financieel perspectief
Tijdens de voorgaande coalitieperiodes konden we letterlijk veel extra investeren in Fryslân vanwege onder andere de verkoop van de Nuon aandelen in 2009. Dat maakt mede waar we nu staan als provincie en waar we ook trots op zijn. Voor de komende periode kunnen we nog steeds een forse investering plegen van ruim € 180 mln. De begroting voor 2020 komt daarmee op een totaal van € 430 mln. De komende jaren zal de begroting afnemen naar ongeveer € 370 mln.

De meerjarenbegroting is structureel sluitend. Om in te kunnen spelen op nieuwe ontwikkelingen houden we € 20 mln. vrije ruimte voor deze periode en structureel minimaal € 5 mln. voor het volgende college.

Het vrij besteedbaar deel van de vrij aanwendbare reserve (VAR) bedraagt aan het einde van deze coalitieperiode € 42 mln. Het structureel begrotingssaldo op de lange termijn (2028) bedraagt € 3,5 mln.